AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1994, Page 21

með hefta að einhverju leyti sköpunargáfuna, eins
og haldið hefur verið fram. En Ijóst má vera að ein-
hvers konar skilmála verður að gera á þeim stöðum
sem teljast hafa mikið menningarlegt varðveislugildi.
Með þeim er ekki verið að heftasköpunargáfu, heldur
benda hönnuðum á að hér skuli varlega með farið,
til að koma I veg fyrir slys, sem hafa verið allt of mörg.
Við sjáum allt í kringum okkur viðbyggingar og
viðbætur á gömlum húsum þar sem augljóst er að
viðkomandi hönnuður var alls kostar ómeðvitaður um
það verkefni sem hann tók að sér. Á þetta við bæði
verklega þáttinn, þ.e. efnisnotkun, samsetningar o.
fl. og þá grundvallarhugsun sem þarf að temja sér
þegar átt er við eldri húsakost. Má segja að sumt af
því sem gert hefur verið jaðri við fáránleika.
Ekki verður séð að hægt sé að búa til almenna reglu
um það hvernig hanna skuii viðbyggingar, en hægt
er að nota hin ýmsu stjórntæki skipulagsfræðinnar,
svo sem nýtingarhlutfall, þakhalla og fleira í þessu
skyni. Hönnuðir ættu ekki að hugsa um skilmála, sem
kveða á um verndun húsa, götumynda eða svæða,
sem heftun á hönnunarferli, heldur sem ögrandi við-
fangsefni og áskorun. í þessu samhengi er rétt að
taka fram, að viðbygging, eða sérhver viðbót við
gamalt, þarf ekki alltaf að ætla að verði til lýta eða
hafi truflandi áhrif á umhverfið. Allt eins líklegt er að
það styrki það sem fyrir er, þannig að mat okkar og
virðing á byggingararfinum verði meiri.
Árbæjarsafn er minjasafn Reykjavíkur, og er borgar-
minjavörðurforstöðumaður þess. í 36. gr. þjóðminja-
laga frá 1989 er svohljóðandi málsgrein:
Skylt er eigendum húsa, sem reist eru fyrir árið 1900,
að tilkynna minjavörðum og húsafriðunarnefnd
ríkisins með góðum fyrirvara ef þeir hyggjast breyta
húsi sínu, flytja það eða rífa.
Það ber sem sagt að leita umsagnar borgarminja-
varðar ef ætlunin er að breyta húsi sem byggt er
fyrir síðustu aldamót. Þar sem borgarminjavörður fer
með minjavörslu í Reykjavík er sú umsögn eðli máls-
ins samkvæmt íhaldssöm. Það er beinlínis skylda
hans að sjá til þess að byggingararfurinn haldist að
mestu óbreyttur, en þó innan eðlilegra marka; taki
tillit til aðstæðna.
Það er stefna Árbæjarsafns þegar eldri byggingar
eru gerðar upp að þær séu færðar í upprunalegt horf.
Þetta á sérstaklega við þau hús sem teljast hafa varð-
veislugildi, en að sjálfsögðu er þetta regla sem hönn-
uðir ættu að temja sér við eldri byggingar, þannig fá
Leifsgata. Fullt tillit hefur verið tekið til forms hússins og efnis-
notkunar við hönnun viðbyggingarinnar. Hér er gott dæmi um
það hvernig viðbygging getur verið „barn síns tíma“ en engu að
síður virt það sem fyrir er.
Stýrimannastígur. Þetta er eitt fallegasta sjónarhorn (perspek-
tíf) sem gert er af manna höndum í Reykjavík, og þótt víðar
væri leitað. Þetta er tekið hér sem dæmi um umhverfi, þar
sem fyllstu gát verður að hafa vegna allra viðbygginga.
húsin sína eðlilegu ásjónu. Oft þegar eldri hús eru
gerð upp er byggt við um leið. Þá ætti hugsunar-
hátturinn að vera á þá leið að finna ekki nýtt form
fyrir nýtt hlutverk heldur hvernig megi bæta gamla
húsið þannig að það þjóni þeim tilgangi sem ætlast
er til. Þar með er ekki sagt að viðbyggingin skuli
þykjast vera gömul, heldur sé lögun hennar og efnis-
notkun í samræmi við það sem byggt er við. Þannig
er byggingaarfleifðin litin réttu Ijósi og unnið með
hana samkvæmt hennar lögmálum. Það sama á við
þessa hugleiðingu. ■
19