AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1994, Síða 35

VANDI SKOLA I
ÞRENGSLUM
Ariö 1843 eða 44 var útmæld lóö austan
Lækjar, þar sem reisa skyldi Reykjavíkur
lærða skóla og flytja þangað þann
skóla, sem lengi hafði starfað á Bessa-
stöðum, en þar áður á Hólavelli, vestan Lækjar. Sjálf-
sagt hefur lóðin þótt rausnarleg, þarna utan og ofan
við bæjarysinn, en sá meginannmarki var á nýtingu
hennar, að skólahúsið var byggt sem næst upþ í efri
mörkum lóðarinnar. Sveinbjörn Egilsson, fyrsti rektor
lærða skólans, kvartaði yfir því við yfirvöld í Kaup-
mannahöfn þegar árið 1849, að olbogarými við skól-
ann væri alltof lítið, en ekkert var að gert, heldur ekki
þegar Félagsbakaríið, rétt aftan við skólann, brann
1905. Þá fékk KFUM rústirnar til að byggja á yfir sig.
Hið íslenzka steinolíuhlutafélag fékk lóðina næst fyrir
sunnan KFUM og aðrar lóðir voru fengnar einstak-
lingum til afnota.
Til samanburðar má geta þess, að þegar Gagn-
fræðaskólinn á Akureyri var byggður fékk hann þegar
í upphafi mjög rúmgóða lóð, en þegar hillatók undir,
að hann yrði gerður að menntaskóla, bættu
bæjaryfirvöld um betur og bættu svo ríflega við
lóðina, að þar eru risnar tvær stórbyggingar og sú
þriðja, og sýnu stærsta, í smíðum án þess að bæta
hafi þurft einum fermetra við.
Víkur nú sögunni aftur suður yfir fjöll. Árið 1850 var
byggt fjós að baki skólans, enda þurftu menn helzt
að halda sjálfir kýr í Reykjavík þess tíma, ef þeir vildu
fá mjólk handa börnum. 1857 varsvo byggt leikfimi-
hús, hið fyrsta sinnar tegundar í landinu, í beinni línu
suð-vestur af fjósinu. (Það hús var rifið 1898 og annað
byggt á sama stað.) Tíu árum síðar, 1867, var svo
bókhlaðan reist, að mestu fyrir gjafafé Englend-
ingsins Kelsalls, og hefur mönnum æ síðan verið ráð-
gáta hver ástæða þeirrar gjafar var. Bjarni Johnsen
getur sér þó til í skólaskýrslu, að Kelsall muni hafa
hitt einhverja gamla nemendur skólans og hrifizt af
menntun þeirra. Öll þessi hús standa að baki
skólahússins og í línu við það. Framblettinn hefur
aldrei verið hægt að nýta nema til gerðar snjókerl-
inga.
Ég býst við að flestir geti orðið sammála um að
Menntaskólahúsið hefur nú í bráðum 150 ár sett sér-
stakan virðuleikasvip á miðbæ Reykjavíkur, og ég
geri ráð fyrir að flestir séu sammála um, að þar eigi
áfram að stunda skólahald. Ég geri líka ráð fyrir að
menn geti orðið sammála um, að sá húsakostur, sem
þótti góður og rúmur fyrir 150 árum, fullnægi kannski
ekki alveg þeim kröfum, sem gerðar eru til skólahús-
næðis nú ádögum. Skólinn hefur t.d. engan sam-
komusal, er hýst getur þann fjölda nemenda, sem
nauðsynlegt er að hafa í nútímamenntaskóla til þess
að geta boðið upp á þá fjölbreytni í námsvali, sem
ráð er fyrir gert í lögum og reglugerðum, án þess að
kostnaður rjúki uþþ úr öllu valcfi. Skólinn hefur verið
tvísetinn í fjöldamörg ár og þótt tekizt hafi á allra
síðustu árum að lagfæra það nokkuð, þarf enn
nokkrar almennar kennslustofur í viðbót til þess að
unnt verði að hafa alla nemendur í skóla á eðlilegum
skólatíma. Skólinn þarf því nú viðbótarhúsnæði, um
1800 fermetra, þar sem mestu munar um íþróttasal,
er nýta mætti líka sem samkomusal.
Verðlaunasjóður Ólafs Daníelssonar og Sigurðar
Guðmundssonar hefur nú um alllangt skeið reynt að
koma á hugmyndasamkeppni um skipulag „Mennta-
skólareitsins" en það hugtak er notað um allt svæðið
milli Amtmannsstígs og Bókhlöðustígs, Lækjargötu
og lóðanna við neðanvert Þingholtsstræti. Arkitekta-
félag íslands hefur sýnt þessari hugmynd áhuga og
velvilja og tilnefnt tvo ágæta félagsmenn sína í dóm-
nefnd. En nú er komið babb í bátinn. Dómnefndin
getur ekki komið frá sér forsögn um samkeppnina,
vegna þess að borgaryfirvöld vilja helzt ekki leyfa
nokkra breytinguiá þeim húsum, sem fyrir eru á
svæðinu, þó að þau séu öll frá þessari öld, að undan-
skildum gömlu skólahúsunum, sem engum dettur í
hug að hrófla við.
Ég verð að segja eins og mér býr í brjósti: Ólíkt hafast
þeir að fyrir noróan og fyrir sunnan og ólíkt virðist
hugarfarið í garð skólanna eftir landshlutum. ■
L
GUÐNI GUÐMUNDSSON REKTOR