Kirkjublaðið - 17.12.1945, Síða 26

24
KIRKJUBLAÐIÐ JÓLIN 1945
inum“, sem trúði á framhaldslíf mannssálarinnar
eftir líkamsdauðann, gerði ráð fyrir einhverju and-
legu innihaldi tilverunnar og gaf sér tíma til að reyna
áð kynnast því, eftir því, sem kostur var á. Gerum
ráð fyrir því, eins og áður, að öllu sé lokið með líkams-
dauðanum, og þá að sjálfsögðu öllum draumórum
draumóramannsins. Hann stendur jarðhyggjumann-
inum að vísu ekkert betur að vígi, en heldur ekki
verr. Þeir standa báðir jafnt að vígi. — En „draum-
óramaðurinn“ hefir þó ef til vill með „draumórum“
sínum flutt inn í líf sitt og annarra eitthvað af feg-
urð og skáldskap, — og takið eftir því, að sú fegurð
og skáldskapur var að engu leyti minni veruleiki en
það, sem jarðhyggjumaðurinn trúði á og dýrkaði;
því ef svo er, að öllu sé lokið með líkamsdauðanum,
má með fullum rétti segja, að alít sé jafn lítill veru-
leiki eða jafn mikil blekking. En ef svo er, þá er hitt
þó jafn víst, að viturlegra virðist vera að taka þá
blekkinguna, sem skemmtilegri er og göfugri, fram
yfir hina, sem óskemtilegri er og ógöfugri. En nú
skulum vér gera ráð fyrir hinum möguleikanum, —
að lífið haldi áfram eftir líkamsdauðann. Ef svo er,
þá stendur maðurinn, sem eilífðarmálunum sinnti,
ólíkt betur að vígi en hinn, er seldi sál sína hinum
hverfulu jarðnesku gæðum. Hann flytur með sér á-
hugamál, sem hann getur lagt stund á í hinni nýju
tilveru, og auk þess er sennilegt, að hann sé miklu
fljótari að átta sig á hinu nýja umhverfi vegna þess,
að hann vildi eitthvað vita fyrirfram um það, sem i
vændum væri. Þótt gera megi ráð fyrir, að fræðslan,
sem hann fékk, um lífið eftir dauðann, sé að ein-
hverju leyti röng og ófullkomin, má þó hiklaust full-
yrða, að hún sé miklu betri en engin, bæði vegna
þess, að ólíklegt er, að hún sé að öllu leyti röng, en
ekki síður vegna hins, að hafi fræðslan verið í rétt-
um anda, hefir hún haft heillavænleg áhrif á lífs-
stefnu mannsins og opnað sál hans fyrir nýrri og
aukinni fræðslu reynslunnar sjálfrar. Að öllu þessu
athuguðu ætti það að vera sæmilega ljóst, að áhætta
jarðhyggjumannsins, áhætta þess manns, sem sýnir
andlegum málum annaðhvort algjört tómlæti eða þá
fyrirlitningu, er miklu meiri en hins, sem gerði ráð
fyrir þeim möguleika, að hann væri andleg og eilíf
vera, og hagaði sér samkvæmt því. Segja má að
vísu, að menn eigi ekki að sinna sálarheill sinni í
eigingjörnum tilgangi, og óttinn ótrygg undirstaða
undir andlegan þroska, en í augum hugsandi manna
ætti það ekki að spilla neinu, þó að hægt sé að færa
rök fyrir því, að sá, sem sinnir andlegum málum,
hagi sér skynsamlegar en hinn, er vill ekkert af
þeim eða um þau vita. Ljósin, sem loguðu á lömpum
hinna forsjálu meyja í dæmisögu Jesú Krists, voru
alveg jafn fögur fyrir því, þó það væri meðfram af
skynsemisástæðum, að þau voru látin loga. Og þótt
brúðguminn hefði aldrei komið, borgaði sig samt að
láta þau loga. Þau voru alltaf fegurri en myrkrið.
— Niðurstaðan hlýtur því að verða þessi: Jarð-
hyggjumaðurinn hefir í raun og veru öllu að tapa,
en ekkert að vinna. Hinn — þ. e. a. s. áhugamaður-
inn um andleg efni — hefir engu að tapa — en allt
að vinna!
Hvílíkur munur! Niðurstaðan verður með öðrum
orðum alveg þveröfug við það, sem jarðhyggjumenn-
irnir halda fram. Og þeir komast ekki undan þeim
dómi, að það séu þeir, sem elta skugga, — að það
séu þeir, sem séu óforsjálir og óvitrir, og láti blekkj-
ast af falsrökum. Til þess að koma í veg fyrir mis-
skilning, sjkal ég taka það fram, að þegar ég tala
um jarðhyggjumenn í þessu sambandi, á ég t. d. ekki
við gætna og hógværa vísindamenn, sem vilja sem
minnst fullyrða, heldur þá vísindamenn, sem í raun
og veru eru neikvæðir trúmenn, þótt þeir kenni sig
við vísindi og vísindalegar rannsóknir, en yfirleitt
finn ég jarðhyggjunni það til foráttu hve grunn þau
vötn eru, sem hún gerir sig ánægða með að fiska í.
Þegar vér höfum nú gert oss grein fyrir því, að
áhætta jarðhyggjunnar er miklu meiri og alvarlegri
en áhætta hinnar andlegu lífsstefnu, bíður vor mikið
og vandasamt verkefni. Það er í því fólgið að kynna
sér sem bezt það, sem um getur verið að ræða af
andlegum viðhorfum og sjónarmiðum, og kunna að
velja og hafna á því sviði. Er þá mikil þörf á vak-
andi dómgreind. Því á þessu sviði er mikið af alls-
konar sálnaveiðurum, sem leggja gildrur sínar með
mikilli kunnáttu og kostgæfni, enda þótt nóg sé þar
líka af mjög gegnsæjum áróðri, sem auðvelt ætti að
vera að vara sig á. Er sérstök ástæða til að vera vel
á verði alls staðar þar, sem heimtuð er blind trú og
blind hlýðni, og ætti raunar að vera augljóst fyrir-
fram, að ekki sé mikils góðs að vænta þar, sem slík-
ur kúgunarandi ríkir. — Frumskilyrði heilbrigðs
andlegs lífs er einmitt fullkomið frelsi, þar sem hver
einstaklingur lærir að beita sjálfstæðri dómgreind
og bera ábyrgð á sjálfum sér. Fyrsta og síðasta boð-
orðið í andlegum efnum verður því á þessa leið:
Beittu hiklaust heilbrigðri skynsemi í þessum efn-
um. En — til þess að geta það, verður þú að hafa
eitthvað af heilbrigðri skynsemi; fyrir því ber þér
að leggja sem mesta rækt við rétta hugsun og skiln-
ing, án þess þó að gleyma því, að skynseminni eru
takmörk sett, og að ekki verða allar gátur tilverunn-
ar leystar með eintómri rökfræði.
Á síðustu árum hafa hin jarðhyggjukenndu vís-
indi nútímans verið á hröðu undanhaldi, en hin and-
legu vísindi rekið flóttann og styrkt aðstöðu sína að
miklum mun. Má með fullum rétti segja, að sjálft
hið jarðneska efni sé að leysast upp í einhvers konar
orku eða kraft frammi fyrir undrandi augum jarð-
hyggj umannanna sjálfra. Þegar svo er komið, er
engin óraleið til þess, sem felzt í hugtakinu „sál“
eða „andi“. Og eftir nokkur ár gæti svo farið, að
þann veg yrði litið á af miklum meirihluta mennt-
aðra manna, að heimskulegasta villutrú, sem til sé,
sé trúin á efnið, eins og vér skynjum það með skyn-