Ský - 01.02.1998, Page 32

Björgunarsveitir
lega björgunarsveitin sem enn starfar
er Björgunarfélag Vestmannaeyja sem
var stofnað 1919. Elsta sveitin af þeim
sem er fjallað um í þessari grein er
Hjálparsveit skáta í Reykjavík sem var
stofnuð 1932 en Flugbjörgunarsveitin
var stofnuð 1950.
Þeir bestu af þeim bestu
Það er ekki á margra vitorði utan
björgunarsveitanna að innan þeirra er
að finna sérsveit sérstakra undanfara,
harðjaxla sem fara á undan öðrum af
stað og eru stöðugt í viðbragðsstöðu.
Þetta eru þrautþjálfaðir víkingar
sem aðrir horfa til með aðdáun.
Þeir þurfa að standast miklar
kröfur og það er alltaf biðröð eftir
plássi í hópi undanfaranna en
færri komast að en vilja.
Síðustu 10 ár hefur þetta starf
verið með skipulegum hætti en
áður voru aðeins til lausbeislaðir
hópar manna sem voru sendir á
undan öðrum í útkall.
Undanfarar eru, eins og nafnið
gefur til kynna, sendir af stað
fyrstir manna, eru oft fyrstir á
slysstað, taka erfiðar ákvarðanir
um framhald og skipulag leita og
stjórna fjölmennum hópum á
vettvangi. Af sjálfu leiðir að til
þeirra sem tilheyra hópi undan-
fara eru gerðar miklar kröfur um
líkamlegt og andlegt atgervi,
kunnáttu og þjálfun.
Nú eru fjórar sveitir sem halda
úti undanfarahópum. Þetta eru
Flugbjörgunarsveitin í Reykjavík,
Hjálparsveit skáta í Reykjavík,
Hjálparsveit skáta í Kópavogi og
Björgunarsveitin Ingólfur.
í undanfarasveit Flugbjörgun-
arsveitarinnar eru að jafnaði 12
félagar af um það bil 100 starfandi
sveitarmönnum, en hópar hinna sveit-
anna eru fámennari eða á bilinu 6 til
10. Innan þess fjölmenna hóps sem
fyllir flokk björgunarsveita almennt
eru undanfararnir í dýrlingatölu, til
þeirra horfa menn með lotningu og
það er gríðarlega eftirsótt að komast í
hópinn. Á hverjum tíma er um 32 til
40 manna hópur sem telst til þessarar
íslensku sérsveitar.
Hvar sæki ég um?
Það er ekki auðvelt að komast í
þennan útvalda hóp og nú skulum við
skoða hvers vegna.
í Flugbjörgunarsveitinni eru teknir
inn nýliðar á hverju ári. Þeir þurfa að
gangast undir tveggja ára nýliðaþjálf-
un þar sem lítil eða engin miskunn er
sýnd. Þjálfunin skiptist í tvennt. Ann-
ars vegar bóklegt nám um skyndihjálp,
fjarskipti, snjóflóð, leit, björgun, rötun
og flest sem varðað getur starf björg-
unarsveita. Hins vegar miklar verkleg-
ar æfingar, tíðar æfingaferðir og þátt-
taka í almennum útköllum. Auk þessa
er gerð sú krafa að nýliðar séu í góðu
formi sem getur þýtt að menn þurfi að
stunda einhverja líkamsrækt eða æf-
ingar utan alls þessa.
Komist menn í gegnum þessa
tveggja ára þjálfun eru þeir orðnir full-
gildir meðlimir í Flugbjörgunarsveit-
inni og geta snúið sér að því að vinna
sig upp í hóp undanfaranna. Þær kröf-
ur eru gerðar til undanfara að þeir hafi
lokið ótal námskeiðum, kunni bókstaf-
lega allt sem lýtur að fjallamennsku og
björgun og séu í gríðarlega góðu
formi. Þeir þurfa að bera á sér símboða
og verða að geta lagt frá sér það sem
þeir eru að gera hverju sinni og farið í
útkall hvenær sem er á sólarhringnum.
Flugbjörgunarsveitin leggur metnað
sinn í að ekki líði nema 20 mínútur frá
því að undanfarar eru kallaðir út þang-
að til þeir eru lagðir af stað út úr bæn-
um með þann búnað sem þarf.
Sum námskeiðin sem krafist er að
undanfarar hafi lokið verður að sækja
til útlanda og meðlimir íslensku sveit-
anna hafa sótt þau bæði til Noregs og
Skotlands til sambærilegra aðila þar.
Sá sem hefur lokið þessum námskeið-
um getur kennt öðrum og hefur sam-
hliða aflað sér ferðareynslu við erfiðar
íslenskar aðstæður sem gerir honum
kleift að takast á við nær hvaða að-
stæður sem koma upp.
Þrautþjálfaðir harðjaxlar
Góður undanfari getur stokkið út úr
þyrlu sem tyllir hjóli á klettasnös í
vonskuveðri og myrkri einhvers
staðar hátt í íslensku fjalli. Hann
gengur þindarlaust klukkustund-
um saman með 20 til 30 kíló á
bakinu hvort sem er á skíðum eða
fótgangandi. Hann ratar eins og
köttur í myrkri eftir hátæknileg-
um GPS-aðferðum og veit alltaf
hvar hann er. Ef með þarf getur
hann grafið menn úr snjóflóði,
klifið eða sigið kletta og ísveggi
eins og könguló, grafið sig í fönn
og sofið um stund eða eldað nesti
og búið um sár og beinbrot og
veitt sálfræðilega áfallahjálp.
Hann er í stöðugu fjarskiptasam-
bandi við stjómstöð og leiðbeinir
sveitum sem á eftir koma og stýr-
ir þeim eða stöðvar eftir þörfum.
Hann stjómar aðgerðum ef þyrla
þarf að lenda en getur sjálfur beð-
ið eftir næstu ferð því í íslensku
vetrarríki fjarri mannabyggðum
er hann á heimavelli. Það er mjög
líklegt að þessi garpur eyði frí-
stundum sínum í að ferðast um
fjöll og fimindi, klífa erlend fjöll
eða stunda fallhlífarstökk, svif-
drekaflug, köfun, teygjustökk eða
aðrar álíka karlmannlegar íþróttir.
Af þessu má ráða að ekki er heigl-
um hent að vinna sig upp í stöðu und-
anfara og tekur það aldrei skemmri
tíma en fjögur ár við bestu aðstæður.
Þegar einhver er síðan kominn inn í
hópinn getur hann haldið sig þar býsna
lengi að því tilskildu að hann mæti vel
og reglulega, haldi kunnáttu sinni við
og sjálfum sér í toppformi. Undanfar-
amir luma oft á sértækri kunnáttu sem
nýtist við björgunarstörf og þykja þeir
þá verðmætari sem því nemur. Þannig
þykir ekki verra að undanfarinn sé
menntaður iðnaðarmaður sem getur
lagt rafmagn, logsoðið eða stillt
kveikju ef á þarf að halda og í undan-
farahópi Flugbjörgunarsveitarinnar er
einn læknir sem þykir fágæti en gerir
Opnumynd og að ofan: Undafarar á æfingu með þyriu
Landhelgisgæslunnar í Stardalshnjúkum við Skálafell.
30