Úrval - 01.06.1945, Blaðsíða 60

58
Urval
undin lifi, þótt einstaklingarnir
deyi. Báðar þessar lífsskoðanir
stefna að hinu sama í megin-
atriðum. Þær vekja bjartsýni,
kjark og ást á lífinu. Hversu
mikill munur, sem kann að vera
á lífsskoðun einfeldningsins
og spekingsins, geta þeir orðið
sammála um öll meginatriði, ef
þeir elska lífið, ef þeir vilja lifa
sem fyllstu og sönnustu lífi og
stuðla að því, að aðrir geri hið
sama.
En hér rekum við okkur á ef
til vill dýpstu og harmsögu-
legustu andstæðuna í sálarlífi
manna. Maðurinn þráir ekki
einungis að byggja upp og
skapa, heldur einnig eyða og
tortíma, hann vill ekki sigra,
heldur bíða ósigur, hann leitar
ekki lífsnautnar, heldur þján-
ingar, hann myrðir náunga sinn
í stað þess að rétta honum vin-
arhönd, hann fer í hundana í
stað þess að leggja sig fram í
lífsbaráttunni, og loks kemur
hann sér í þær ógöngur, að hann
eygir aðeins eina leið út úr
þeim: sjálfsmorð. Hann kýs þá
dauðann framar lífinu. I mann-
inum leynist undarleg hneigð
til tortímingar: Hann eyðir
menningarverðmætum, hann
hefur yndi af að kvelja aðra,
alít þar til hann myrðir þá.
Natan Ketilsson hefur lýst vel
íífsskoðun þessara kvalara í
hinni alkunnu vísu:
Hrekkja spara má ei mergð,
manneskjan skal vera
hver annarrar hrís og sverð,
hún er bara til þess gerð.
Ætla mætti, að hneigð til að
vinna öðrum mein eigi sér dýpri
og víðtækari rætur í mannlegu
eðli en hneigð til sjálfspísla og
sjálfstortímingar. En á þessu
leikur nokkur vafi. Sjálfs-
morð eru t. d. alls staðar marg-
falt tíðari en morð. Við erum
okkur betur meðvitandi um það
tjón, sem við vinnum öðrum, en
um það tjón, sem við vinnum
sjálfum okkur. Á hinu fyrr-
nefnda ber miklu meira, því að
venjulega heyrist hljóð úr
horni hjá þeim, sem fyrir því
verður. Ég get venjulega ekki
gert mjög á hlut annars manns,
án þess hann verði þess var, og
reynir hann þá að bera hönd
fyrir höfuð sér. Ef ég vinn
áliti hans tjón í ræðu eða riti,
er hann vís til að gjalda mér í
sönm mynt eða fá mig dæmdan
fyrir meiðyrði. Ef ég skemmi
eigur hans, sendir hann lög-
regluna af stað til þess að hafa .