Úrval - 01.06.1957, Blaðsíða 23

AUÐÆFI LOFTSINS
ilvægum atriðum í sambandi við
þá tilraun — og um leið vottað
hinum gáfuðu írlendingum virð-
ingu mína.
Árið 1950 kom Dr. Bates
fram með þá hugmynd, að hægt
væri að losa orku, sem bundin
væri í efri loftlögunum. Hann
áleit, að þetta mætti fram-
kvæma með því að skjóta natrí-
um út í geiminn og sleppa því
þar.
Á jarðeðlisdeild rannsóknar-
miðstöðvar flughersins í Cam-
bridge, Massachusetts, fékk
vísindamaður frá Havvaii — dr.
K. Watanabi — mikinn áhuga
á þessum fyrirætlunum og afl-
aði þeim stuðnings á rannsókn-
arstofu sinni. Watanabi var bæði
hugmyndaríkur og sannfærandi
í málflutningi sínum og vakti
því fljótt áhuga samstarfsmanna
sinna. Einn þeirra var dr.
Murray Zelikoff, sem nú er for-
stjóri Ijósefnadeildarinnar í
fyrrgreindri stofnun.
Að nokkrum mánuðum liðn-
um var natríum skotið með eld-
flaug út í geiminn, og Ijósbloss-
inn, sem dr. Bates hafði talað
um, sást einmitt í þeirri hæð,
þar sem efninu var sleppt.
„Kámuvinnslan“ var hafin.
í>að var fvrir réttu ári, þann
15. marz 1956, að dr. Zelikoff og
aðstoðarmenn hans hittu á
„gullæðina" í fyrsta sinn. Þeir
slógu því föstu sem vísinda.legri
staðreynd, að það sæist ljós úti
í geimnum að kvöldlagi, jafnvel
þegar ekki væri tunglskin. Eigi
ÚRVAL
alls fyjir löngu sagði ég frá
leit vísindamannanna að orsök-
unum fyrir þessari ,,geimglóð“,
en þá var lítið vitað um hagnýta
þýðingu tilraunanna.
Fyrst var gert ráð fyrir, að
„geimglóðin" væri eftirstöðvar
af ljósi sólarinnar, og þess
vegna söfnuðu vísindamennirnir
sönnunargögnum á rannsóknar-
stofunni. Þeir komust að raun
um, að á daginn rákust sólar-
geislarnir á súrefnissameindirn-
ar í loftinu með þvílíku afli, að
hinar tvær frumeindir í sam-
eindinni skildust að. Við það
færðist til orka, þar eð hvor
frumeind um sig flutti með sér
sinn hluta af orku sólargeisl-
anna. Þegar köfnunarefnis-
oxýð (ein frumeind af súrefni
og ein af köfnunarefni) var sett
nálægt þessum einstöku súrefn-
isfrumeindum, sameinaðist það
súrefninu og myndaði köfnunar.
efnis-díoxýð og losaði um leið
orku sólarinnar úr frumeindun-
um aftur. Á kvöldin sést þessi
orka sem ljósblossi.
Með því að skjóta eldflaug
með köfnunarefnis-oxýð upp í
sextíu og tveggja mílna hæð og
sleppa lofttegundinni þar, sönn-
uðu vísindamennirnir í Cam-
bridge, að orka er í rauninni
fólgin í súrefninu svo langt úti
í geimnum. Átján og hálft pund
af lofttegundinni leysti úr læð-
ingi meira en hundrað hestöfl.
Þetta var jafn spennandi og
kapphlaupið um oliulindirnar í
Texas á sínum tíma. Og síðast-
21