Bókasafnið - 01.01.2001, Page 14

Hrafnhildur Hreinsdóttir
Rafrænar bækur
Bækur á rafrænu formi hafa verið í örri þróun
síðustu 2-3 ár. Rafbækur „e-books“ eru bæk-
ur sem hægt er að hlaða í tölvur af netinu og
lesa síðan á tölvuskjá, fartölvum, lófatölvum
eða sérstökum skjábókum. Við fyrstu sýn virðast raf-
bækur geta átt góðu gengi að fagna en allar líkur
benda samt til þess að einhver bið verði á því. Það er
margt sem veldur því og gerir notendum erfitt fyrir.
Einkum vantar alþjóðlega staðla til að tryggja að
hægt sé að lesa sömu bókina bæði á tölvuskjá og á
skjábók. Eftir miklar tilraunir með hug- og vélbúnað
virðast eftirfarandi kostir vera helstir á markaðnum
um þessar mundir:
Til aflestrar á tölvuskjá (fyrir PC en ekki Mac):
• Microsoft Reader
(ókeypis hugbúnaður á vefnum)
• Adobe Acrobat eBook Reader (áður Adobe's Glass-
book Reader)
(ókeypis hugbúnaður á vefnum)
Skjábækur / Lófatölvur:
• RCA REB 1100 og RCA REB 1200
er nýjasta útgáfan af því sem áður hét Rocket eBook.
Rafbækur í þessar skjábækur kallast Gemstar
eBook™ og fást hjá Powell's .com
http://www.powells.com/ebook/ebookeditions.html
• Palm VX Palmtop 8MB og fleiri lófatölvur.
Hægt að fá hugbúnað og bækur m.a. á
http://www.memoware.com/palm/
Rocket skjábækur er ekki hægt að lesa á tölvuskjá og
rafbækur sem gerðar eru fyrir Microsoft Reader er
ekki hægt að lesa á skjábókum, eingöngu er hægt að
lesa þær í PC tölvu. Microsoft og Palm sem báðir
framleiða lófatölvur nota ekki einu sinni sama stað-
alinn. Þetta leiðir til þess að bókasöfn þurfa jafnvel að
kaupa sama titilinn oftar en einu sinni ef bækurnar
eru lánaðar út fyrir tölvur og skjábækur. Svo skiptir
máli við hvaða netbókabúðir er verslað því þær sér-
hæfa sig, t.d. selur Amazon eingöngu rafbækur fyrir
Microsoft hugbúnað. Barnes&Noble selja rafbækur
fyrir RCA REB 1100, Microsoft Reader og Adobe Acro-
bat eBook Reader.
Kostir og gallar
Kostirnir við rafbækurnar eru margir, m.a. tekur inn-
an við fimm mínútur að hlaða rafbók inn í tölvuna. Á
fyrstu Rocket skjábækurnar var hægt að hlaða inn
u.þ.b.10 rafbókum af venjulegri lengd en nýjustu
skjábækurnar RCA REB 1200 geta geymt allt að 150
bækur með því að setja í þær aukið minni. Þetta er
umtalsvert gagnamagn og maður veltir því fyrir sér,
hvort nokkur hafi með slíkan fjölda að gera í einu.
Ef litið er betur á kosti skjábókarinnar, þá líkist
skermurinn venjulegri bók en hægt er að velja um
hvort lesið er á lengdina eða breiddina. Þyngdin er á
bilinu 0.5 - 1 kg. Birtumagnið í bakgrunni textans er
hægt að stilla en á bókina er vel hægt að lesa í myrkri
og getur það komið sér vel ef maður er að lesa fram
eftir nóttu uppi í rúmi með einhvern sér við hlið. Einn
góður kostur er að mínu mati sá að stækka má og
minnka letrið eftir þörfum eða breyta um leturgerð
eftir því hvaða letur manni fmnst þægilegast að lesa.
Þá er hægt að setja inn athugasemdir, fá orðskýringar
úr ensk/enskri orðabók sem fylgir með, setja inn
bókamerki, leita að orðum eða setningum í texta o.fl.
Einn af stóru kostunum við rafbækur er að hægt er
að gera sínar eigin útgáfur t.d. af skýrslum, handbók-
um, vefsíðum eða persónulegum skjölum og taka
með sér hvert sem er án þess að þurfa að burðast
með þungar töskur fullar af pappír. Með þeim fylgir
hleðslutæki sem er þannig hannað að það stendur á
borði og ágætt er að lesa bókina þannig. Ef bókin er
tekin úr hleðslutækinu þá dugir hleðslan frá 3-5
tímum upp í 2-3 daga eftir tegundum skjábóka og því
hve notkunin er mikil.
Mörgum finnst þó Rocket skjábókin vera dýrt verk-
færi, þungt og óþægilegt um margt sérstaklega í sam-
anburði við bókina sem þróast hefur um aldir. Það er
sífellt að verða auðveldara að lesa af tölvuskjá (upp-
lausn meiri og skjáir orðnir betri) en samt finnst
mörgum erfitt að lesa þannig langan texta. Letur þarf
að þróa betur, fram að þessu hefur það einkum verið
hannað með þarfir prentverks í huga, en minni skjáir
eins og lófatölvur og fartölvur svo og skjábækur þurfa
afar læsilegt letur því annars þreytist maður fljótt á
12
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001