Bókasafnið - 01.01.2001, Blaðsíða 18

1 Forsaga
Alllangt er síðan íslensk bókasöfn hófu samvinnu um
tölvuvæðingu. Snemma árs 1981 var stofnuð Tölvu-
nefnd rannsóknarbókasafna. Hlutverk nefndarinnar
var einkum að leggja á ráðin um tölvuvinnslu í rann-
sóknarbókasöfnum. Fljótlega
bættust almenningsbóka-
söfnin í hópinn og var þá farið
að kalla nefndina Tölvunefnd
bókasafna. Nefndin starfaði til
ársins 1988.
Nefndin lagði fram fyrstu
tillögur sínar í maí 1981. Meg-
inefni þeirra var eftirfarandi:
a) Samið skyldi MARC-snið
fyrir íslensk bókasöfn. b) ís-
lensk bókaskrá tæki þetta
skráningarsnið í notkun. c)
Hafinn yrði undirbúningur að
samskrá rannsóknarbóka-
safna.
Þessar tillögur voru endur-
nýjaðar og þeim gerð fyllri
skil á árunum sem í hönd
fóru. Meginatriði þeirra voru
þau sömu. Sú breyting varð
helst að samskráin átti ekki
aðeins að taka til rannsókn-
arbókasafna, heldur einnig
almenningsbókasafna, og mið-
að skyldi við að samskrá og
sameiginlegt kerfi væri sam-
starfsverkefni þriggja stærstu
bókasafna landsins: Lands-
bókasafns, Háskólabókasafns
og Borgarbókasafns.
Tölvunefnd lagði til í einni
skýrslu sinni að stofnuð yrði stjórn Gagnabrunns
bókasafna. Svo var gert, og starfaði hún frá 1986 til
1988. í stjórninni áttu sæti meðal annarra forstöðu-
menn ofangreindra þriggja bókasafna.
Fljótlega eftir að stjórnin hóf störf barst bókasöfn-
unum tilboð frá Skýrsluvélum ríkisins og Reykjavík-
urborgar (Skýrr) um að nota Dobis/Libis sem sam-
eiginlegt kerfi fyrir bókasöfn landsins. Eitt af megin-
verkefnum stjórnarinnar varð því að láta athuga
hvort þetta kerfi hentaði til slíks.
Lyktir þessa máls urðu í apríl 1988.Tölvunefnd var
þeirrar skoðunar að sem kerfi fyrir samskrá allra
bókasafna væri Dobis/Libis hentugt. Háskólabóka-
safn og Landsbókasafn ákváðu hins vegar að hafna
Dobis/Libis sem samskrárkerfi og bókasafnskerfi og
vildu láta kanna nánar önnur kerfi í þessu sambandi.
Borgarbókasafn valdi Dobis/Libis kerfið og tók það
í notkun 1989 og Háskólabókasafn og Landsbókasafn
tóku síðan Libertas kerfið í notkun 1991. Þetta varð til
þess að brátt urðu til tvær samskrár bókasafna hér á
landi.
1.1 Samskrár / bókasafnskerfi
Á íslandi hafa síðastliðinn áratug verið rekin tvö stór
bókasafnskerfi, Gegnir og
Fengur. Auk þessara kerfa eru
nokkur minni kerfi í notkun í
landinu.
Gegnir
Landsbókasafns íslands -
Háskólabókasafn rekur bóka-
safnskerfið Gegni sem keyrir
á hugbúnaði Libertas kerfis-
ins frá SLS í Bristol í Englandi.
Auk Landsbókasafns nota 10
önnur háskóla-, rannsóknar-
og stofnanasöfn kerfið. Öll
söfnin nota skráningar- og
leitarþætti kerfisins en færri
nota útlána- og aðfangaþætti.
Gegnir samanstendur í raun
af þremur kerfum sem eru
með sér aðgang og gagna-
grunna:
- Gegnir er bókasafnskerfi 11
bókasafna, þjóðbókaskrá
og hýsir ýmsar samskrár
eins og t.d. samskrá um
erlend tímarit.
-Greinir er kerfi þar sem
skráðar eru tímaritsgreinar
úr völdum íslenskum tíma-
ritum og greinar um ísland og
íslendinga í erlendum tímaritum.
- Gelmir er handritaskrá Landsbókasafns íslands -
Háskólabókasafns.
Fengur
Tölvu- og hugbúnaðarfyrirtækið Skýrr h/f rekurbóka-
safnskerfið Feng fyrir Borgarbókasafn Reykjavíkur og
um 70 önnur almennings-, skóla- og rannsóknar-
bókasöfn. Fengur keyrir á Dobis/Libis hugbúnaði frá
Elias í Belgíu.
Öll söfnin nota leitarþátt kerfisins og allflest nota
skráningar- og útlánsþátt. Aðeins örfá nota aðfanga-
og tímaritaþáttinn.
Önnur bókasafnskerfi
- Mikromarc er norskt bókasafnskerfi sem notað er
í u.þ.b. 30 söfnum.
- Bókver er notað í 3 stærri almenningsbókasöfnum
landsins. Þetta kerfi er hannað og þróað hérlendis.
Skrifarar í spœnsku klaustri. Smámyndfrá 12. öld.
16
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001