Bókasafnið - 01.01.2001, Blaðsíða 30

að fjárveitingum varðandi aðföng á rafrænum tíma-
ritum og voru þær samþykktar af háskólasöfnum,
rektorum og menntamálaráðuneyti. Rafrænum gögn-
um er skipt í tvo flokka. Annars vegar er almennt og
þverfaglegt efni og hins vegar efni sem tengist sér-
stökum fræðasviðum. Framlag hins opinbera er mis-
munandi eftir því í hvorum flokknum efnið er. Fjár-
framlag vegna efnis í fyrsta flokknum kemur alger-
lega frá hinu opinbera og er sá samningur tímabund-
inn og verður tekinn til endurskoðunar eftir að hafa
verið í gildi í tvö ár. Eftir það er talið að háskólarnir
taki á sig 20% af kostnaði við þetta efni. Frá upphafi
hafa söfnin sjálf fjármagnað 50% af kostnaði við inn-
kaup á efni sem fellur innan mismunandi fræða-
sviða. Hinn helmingurinn kemur úr sameiginlegum
sjóðum.
Það fjármagn sem menntamálaráðuneytið veitir
til þróunar safnsins er að mestum hluta ætlað há-
skólunum. Aðrar stofnanir geta þó verið með og alls
eru um 50 stofnanir þátttakendur í FinELib. Sérstakur
samningur er gerður við hverja slíka stofnun þar sem
menn greiða fyrir þann aðgang sem þeir fá. Jafnframt
eru starfandi mismunandi notendahópar. Stærsti
notendahópurinn tengist efniskrá yfir tímarit
(Periodical Contents Index) en alls eru yfir 100 aðilar í
þeim notendahópi.
Þátttaka almenningsbókasafnanna hefur verið
nokkrum erfiðleikum bundin þar sem verkefnið var
frá upphafi hugsað sem styrkur fyrir rannsóknir og
æðri menntun í Finnlandi. Nú geta þó almennings-
bókasöfn tekið þátt í einstökum notendahópum en
þá með eigin fjárveitingum og þau taka ekki þátt í
sameiginlegri ákvarðanatöku.
Ávinningur
Finnsk bókasöfn taka mikinn þátt í verkefnum á
vegum Evrópusambandsins bæði varðandi rafræna
útgáfu, yfirfærslu á gögnum í rafrænt form, og skrán-
ingu á heimasíðum af Internetinu. Þróun fmnskra
bókasafna er venjulega sett í sérstök verkefni, þeim
gefið heiti, og síðan er markvisst unnið að því að
koma verkefnunum í framkvæmd. Það má því segja
að innan FinELib hafa verið mörkuð fjögur áherslu-
svið:
1. Flutningur efnis í stafrænt form þar sem
settar eru forgangsreglur um hvað eigi að
gera stafrænt og í hvaða röð og á þessi þróun
heima innan AURORA. Einkum er hér unnið
að því að yfirfæra dagblaðaefni sem er óháð
höfundarréttarlögum í stafrænt form.
2. Rafræn útgáfa á sér stað innan ELEKTRA.
Þetta verkefni er unnið í samvinnu milli
bókasafna, útgefenda, vísindafélaga og eig-
enda höfundarréttar og unnið er að því að
gera efni sem höfundarréttur nær yfir að-
gengilegt á netinu.
3. Aðferðir varðandi varðveislu rafrænna
gagna sem koma í skylduskilum eru þróað-
ar innan EVA. Þar undir falla einnig mál er
snerta varðveislu gagna sem keypt eru í
áskrift eða með samningum af erlendum
söluaðilum.
4. Finnska sýndarbókasafnið (Finnish virtual
library) er heiti á söfnum af heimsíðum
(Subject Based Information Gateways) á
rúmlega 50 efnissviðum. Þessu verkefni er
stjórnað frá Jyváskylá háskólanum. Heima-
síða þessa safns er:
5. http://www.jyu.fi/~library/virtuaalikirjasto/
engvirli. htm
Meðal norrænna verkefna sem Finnar hafa unnið
ötullega að er TIDEN, þróunarverkefni varðandi yfir-
færslu á efni af örfilmum yfir í stafrænt form en
bókasöfn í fjórum löndum hafa tekið þátt í þessari
tilraun. TIDEN hefur verið styrkt af NORDINFO og
þykir hafa tekist mjög vel. Mikill sparnaður felst í því
að yfirfæra efni af örfilmum þar sem tíminn sem það
tekur er ekki nema örlítið brot af því sem það tekur
að mynda efnið af frumriti. Ýmist er efnið þegar til á
örfilmu eins og á við um mörg eldri tímarit og blöð
eða að efnið er myndað og síðan yfirfært af filmun-
um. Auðvelt er að renna filmunum í gegnum lesar-
ana ef endurbæta þarf myndgæði rafrænu myndar-
innar og varðveisla á örfilmu gildir bæði sem
öryggisafrit og tæki til að nota ef endurnýja þarf staf-
ræna formið.
Framtíðin
Unnið er af miklum krafti að ýmiss konar þróunar-
verkefnum eins og nefnt hefur verið hér að ofan, t.d.
er stefnt að því að tengja saman spjaldskrár og tíma-
ritalykla við textagrunna þannig að notandinn geti
farið beint í textann eftir að hafa fundið tilvísun í
heimild. Einnig verður unnið að því að tengja betur
rafræna safnið við prentaðar heimildir sem enn um
ókomna tíð munu bera meginhluta vísindalegra upp-
lýsinga.
Eitt af aðalmarkmiðum Finnska rafræna bóka-
safnsins var frá upphafi að hanna notendaviðmót
sem gerði notandanum kleift að leita í alls kyns ólík-
um heimildum með einni leit. Það á að leita í gegnum
texta rafrænna tímarita, gagnasafna, bókasafnaskrár,
efnisgreindar síður af Netinu og svo framvegis. Not-
andinn á einnig að geta fengið upplýsingar um nýtt
efni sem kemur inn í kerfið á hans sérsviði med
árvekniþjónustu (SDI) sem verður einnig í boði. Þetta
nýja notendaviðmót á að verða tilbúið árið 2001 en
hönnun þess er í höndum nokkurra finnskra fyrir-
28
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001