Bókasafnið - 01.01.2001, Qupperneq 42

Ljóst er af niðurstöðum könnunarinnar að mikill
áhugi er fyrir því á íslenskum bókasöfnum að geta
boðið viðskiptavinum sínum aðgang að þeim gagna-
söfnum sem nauðsynleg eru íslensku rannsókna- og
vísindasamfélagi, til eflingar þekkingar og nýsköp-
unar í atvinnulífi. Einnig má í þessu sambandi ítreka
þá sjálfsögðu skyldu menntakerfisins að kenna nem-
endum í skólum landsins upplýsingalæsi og með
hvaða hætti má hagnýta þekkingu mannkyns þjóð-
inni til heilla.
í lok málþingsins var eftirfarandi ályktun sam-
þykkt einróma.
í samræmi við stefnu ríkissljómar íslands í
upplýsingamálum skorar málþing um Upp-
lýsingar á Intemeti, haldið 11. september 1997,
einróma á forsætisráðuneytið að skipa starfs-
hóp er komi með tillögu um með hvaða hætti
verði hægt að tryggja íslendingum aðgang að
gagnasöfnum í gegnum Intemet. Starfshóp-
urinn ljúki störfum fýrir lok mars 1998.
Þarfir bókasafna
Eftir að nefndin tók til starfa kannaði hún hvaða
gagnasöfn væru í notkun hér á landi. Enginn samn-
ingur hafði verið gerður á landsvísu um aðgang að
gagnasöfnum en dæmi voru um samstarf. Heilbrigð-
isþjónustan var, eins og áður hefur komið fram, með
samning við fyrirtækið Ovid og tengdist gagnasöfn-
um frá því á landsvísu um netþjón Landspítalans.
Fjögur bókasöfn voru með sameiginlegan samning
við fyrirtækið UMI um aðgang að gagnasafninu ABI-
/inform. Auk þess voru nokkur bókasöfn með aðgang
að gagnasöfnum samkvæmt sérsamningum.
Nefndin stóð fýrir tveimur samráðsfundum bóka-
varða á rannsókna- og sérfræðibókasöfnum og al-
mennings- og skólabókasöfnum haustið 1998 til þess
að kanna þörfina enn frekar. Var það hugsað sem
viðbót við fyrrnefnda könnun frá árinu 1997 vegna
málþingsins Upplýsingar á Interneti. Niðurstöður
samráðsfundanna voru þær að þarfir eru misjafnar
eftir skólastigum og fræðasviðum, en þörfin er þó
mest hjá háskólabókasöfnum, sérfræði- og rann-
sóknabókasöfnum og fyrirtækjum.
Á fundinum kynntu fulltrúar framhaldsskólanna
könnun sem þeir gerðu 1997 en samkvæmt niður-
stöðum hennar vilja þeir leggja áherslu á að fram-
haldsskólarnir hafi:
• aðgang að íslenskum gagnasöfnum
• aðgang að ýmsum almennum gagnasöfn-
um, t.d. netáskrift að Britannica Online
• aðgang að gagnasöfnum í helstu kennslu-
greinum, t.d. á sviði umhverfismála
Ekki hafði verið gerð könnun á vegum almennings-
bókasafna en fulltrúar þeirra töldu brýnt að tryggja:
• aðgang að sem flestum íslenskum gagna-
söfnum
• aðgang að erlendum gagnasöfnum með
fullum texta
• aðgang að gagnasöfnum sem nýtast í þágu
atvinnulífsins
• aðgang að alfræðiritum
Fulltrúar grunnskólasafnanna töldu æskilegt að hafa:
• aðgang að greinasafni Morgunblaðsins
• aðgang að Britannica Online
• aðgang að ERIC gagnasöfnunum
• aðgang að ýmsum tölfræði- og landfræði-
gagnasöfnum
Eftirfarandi tafla sýnir erlend gagnasöfn sem komu
fram í þessum tveimur könnunum auk gagnasafna
sem nefndin valdi samkvæmt ýmsum ábendingum.
Gagnasöfnin eru flokkuð samkvæmt fræðigreinum
og er forgangsraðað samkvæmt þörfum ( 1, 2, 3).
Merkt er við þau gagnasöfn sem eru nú þegar í áskrift
með eftirfarandi skammstöfunum:
HÍ Landsbókasafn íslands - Háskólabókasafn
HA Háskólinn á Akureyri
Bifr. Samvinnuháskólinn Bifröst
VHR Viðskiptaháskólinn í Reykjavík
Lsp Bókasafn Landspítalans
Heilbr. Heilbrigðissviði
Upplýsingamarkaðurinn
og bókasöfnin
Það er óumdeilanlegt hlutverk bókasafna landsins að
safna, varðveita og miðla upplýsingum. Nú er svo
komið að þau standa frammi fyrir þeim vanda að
hafa ekki fjárhagslegt bolmagn til að greiða það verð
sem erlendir seljendur gagnasafna setja upp.
Bókasöfn geta því ekki boðið viðskiptavinum sínum
þá þjónustu sem sjálfsögð þykir meðal nágranna-
þjóða okkar. Sú aðstaða sem nú er að skapast gæti
leitt til þess að íbúum landsins verði mismunað, þ.e.
að allir hafi ekki sama aðgang að upplýsingum sem
þeim eru nauðsynlegar vegna náms, kennslu, rann-
sókna og þróunarstarfa, þar sem útilokað er að minni
bókasöfn geti staðið ein undir kostnaði við áskriftir
að gagnasöfnum. Vegna þess hve rannsóknasamfé-
lagið hér á landi er lítið og þjóðin fámenn er jafnvel
lægsta verð á gagnasöfnum mörgum bókasöfnum of-
viða. Því verður að leita leiða til að tryggja að við njót-
um hagkvæmni stærðarinnar og gerum landssamn-
inga um aðgang að gagnasöfnum.
40
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001