Bókasafnið - 01.01.2001, Blaðsíða 57

um frá 1807. Meðan á hernámi Frakka stóð féllu öll
illýrsku héruðin undir þessi lög. Fræðslumiðstöðin
lagðist af á árinu 1850 en bókasafnið varð í kjölfarið
aðalmiðstöð mennta, rannsókna og upplýsingamiðl-
unar. Eftir Heimsstyrjöldina fyrri breyttist heiti safns-
ins frá því sem áður var og nefndist það nú Upplýs-
ingabókasafn ríkisins. Það var þá orðið aðalsafn
Slóveníu og fékk öll skylduskil sem lög kváðu á um í
landinu. Árið 1921 breyttist enn heiti safnsins og
hlutverk. Kallaðist það frá þeim tíma Ríkisbókasafn
og tóku þá að streyma til þess skylduskil frá öllum
stjórnsýslueiningum sambandsríkisins Júgóslavíu.
Þegar fýrsti háskóli Slóveníu
var stofnaður í Ljubljana árið
1919 bætti safnið við sig
skyldum háskólabókasafns en
afstaða yfirvalda í Belgrad til
landsbókasafnshlutverks
þess var neikvæð og vildu
þann hluta ekki inni í nafn-
inu. Árið 1941 fluttist safnið í
nýja viðhafnarbyggingu rétt
við háskólann. Sú bygging
hýsir enn aðalsafnið en
þrengsli eru orðin mikil. Þar
eru þó rúmgóðir og nútíma-
legir ráðstefnusalir og þar var
haldin fyrrnefnd orðasafns-
ráðstefna í september.
Eftir að Slóvenar urðu
frjálsir aftur 1945 var tvöfalt
hlutverk safnsins aftur viður-
kennt og fékk það þá á ný
fyrra nafn, Landsbókasafn
Slóveníu - Háskólabókasafn,
og hefur gengið undir því síð-
an. Barist hefur verið fyrir
nýrri þjóðarbókhlöðu allt frá
árinu 1987 og var fyrirhugað að ný bygging yrði tekin
í notkun árið 2001. Ekki er þó talið líklegt að það
standist.
Strax eftir Slóvenía hafði öðlast sjálfstæði 1991
voru lagðar viðbótarskyldur á safnið, meðal þeirra
skyldur sem áður heyrðu beint undir stjórnsýslu-
stofnanir ríkjasambands fyrrum Júgóslavíu. Safnið
varð m.a. umboðsaðili fyrir ISBN og miðstöð fyrir
ISSN í Slóveníu og miðstöð fyrir söfnun gráprents og
fyrir ritaskipti Slóvena. Ennfremur upplýsingamið-
stöð á sviði rannsókna og menntunar og síðar varð-
veislusafn Slóvena fyrir útgáfurit Unesco. Síðar bætt-
ist umsjón millisafnalána við skyldur þess. Safnið
hefur ríkar söfnunar- og varðveisluskyldur og ber þess
glögg merki hve gamalgróið það er. Það á afar gott
safn eldri rita og fágætra rita, slóvenskra og erlendra.
Ný erlend aðföng taka til allra þekkingarsviða auk
slóvenskra skylduskila.
Sem þjóðbókasafn Slóveníu hefur safnið þurft að
axla allar helstu skyldur nútímans og það styður m.a.
netkerfi landsins og bókasafns- og upplýsingakerfi
bókasafna og eflir rannsóknastarf og þróun á þessu
sviði. Safnið stendur að skipulagningu náms og vett-
vangsþjálfunar í bókasafns- og upplýsingafræði og það
rækir margvíslegar skyldur og tengsl á alþjóðlegum
vettvangi. Þar er unnið mjög metnaðarfullt starf.
Landið og þjóðin
Slóvenía liggur að Adríahafi og á landamæri að Ítalíu,
Austurríki, Ungverjalandi og Króatíu. Túngumálið er
slóvenska sem er suður-
slavneskt tungumál. Tvítyngi
er algengt í landamærahéruð-
unum og Slóvenar eru því
mikið tungumálafólk þegar á
heildina er litið.
Eins flestir vita var Slóve-
nía á árabilinu 1945 til 1991
eitt af sex sambandsríkjum
fyrrum Júgóslavíu en hefur
verið sjálfstætt ríki eftir það.
Landið er fimmfalt minna en
ísland en íbúafjöldinn er yfir
tvær milljónir, þar af búa um
330.000 í höfuðborginni Ljubl-
jana. Kóreanski smábíllinn
Daewoo Matiz er algeng sjón
á götum þar, því að betra er að
eiga bíl sem kemst inn í til-
tölulega lítið stæði. Byggingar
eru margar glæsilegar frá
ýmsum tímum, og má rekja
sig eftir byggingarstílum gegn-
um söguskeið borgarinnar.
Kirkjur eru mjög margar og
lítið er um að vera á götum úti
á sunnudögum. Þá er gott að heimsækja minjasöfn
sem eru þarna allnokkur. í Þjóðminjasafninu í Ljubl-
jana eru kort sem sýna búsetu hinna ýmsu þjóð-
flokka á dögum þjóðflutninganna miklu. Á mikilli
hæð yfir borginni gnæfir voldugur kastali sem nú
hefur verið gerður upp að hluta og rúmar nú bæði
listsýningar, ágæta veitingasali og sölubúðir sem
endurspegla þjóðlegan menningararf. Á torgi í miðri
borginni gnæfir stytta af höfuðskáldi Slóvena, France
Preseren.
í tengslum við ráðstefnuna var skipulögð ferð til
Bled, sem er mikill ráðstefnu- og ferðamannabær í
norðvesturhluta landsins, og þar ríkir mikil náttúru-
fegurð. Á leiðinni var komið við í Kranj, sem liggur
nokkurn veginn miðja vegu milli Ljubljana og Bled. Á
þessari leið er fæðingarstaður France Preseren og
hefur æskuheimili hans nú verið breytt í safn um ævi
hans og verk.
Rómuersfeur hö/ðingi ásamt skrifurum. Útskurður í
fílabeinfrá 5. öld.
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001
55