Bókasafnið - 01.01.2001, Síða 63

hana." Bókin var Angelas Ashes eftir írskan banda-
ríkjamann Frank McCourt, sannsöguleg frásögn af
bernsku hans sjálfs og kom út í Bretlandi 1996 (á
íslensku 2000, Aska Angelu). Frank varð, blásaklaus
og ófæddur, ástæðan fyrir því að foreldrar hans sem
bæði voru af írsku bergi brotin giftu sig í New York
rétt uppúr 1930. Þar sem þau voru katólsk hlóðu þau
niður ómegð og fluttu með hana heim til Limerick þar
sem Frank litli vex upp ásamt bræðrum sínum í sárri
örbirgð, oft við hungumörk. Faðirinn er drykkjusjúkur
og eyðir naumum atvinnuleysisbótum hiklaust frekar
í bjór á barnum en mat handa börnunun. Samt er
hann hrífandi persóna og það eru sögur hans og
söngvar sem helst bregða ljóma á rigningardagana í
Limerick uns hann heldur í atvinnuleit til Englands
og sést ekki meir.
Þessum bókum er það öllum sameiginlegt að þar
er fjallað um sárgrætilega hluti af þvílíkum húmor og
hlýju að lesandann langar oft og einatt að hlæja og
gráta í senn.
Ditta mannsbarn og Ólafur Kárason kvöddu bæði
þetta jarðlíf á unga aldri og kjör þeirra bötnuðu aldrei
hér í heimi. Frank McCourt tókst aftur á móti með
ævintýralegum hætti að afla sér fjár til þess að kom-
ast til fyrirheitna landsins Ameríku, braust þar til
mennta og gerðist framhaldsskólakennari og hefur
skrifað um það aðra sögu - sem hann hefði kannski
betur látið ógert.
Gunnar Bollason
Hugleiðingar um þrjár bækur
Gamall kennari minn við
Háskólann sagði okkur
nemendunum eitt sinn að
sumar bækur mætti lesa í
hægindastól eða eftir að
maður væri lagstur fyrir en
aðrar væru þeirrar gerðar
að lesa þyrfti þær sitjandi
við skrifborð. Ég þykist
skilja merkingu þessara
orða míns gamla kennara
en ekki hef ég þó fylgt þeim ráðleggingum eftir í öllu.
Ég hef nýlokið við að lesa ævisögu frú Eufemíu
Waage en hana hafði ég lengi ætlað að lesa. Bókin er
mikil og merk heimild um bæjarlífið í Reykjavík fyrir
og upp úr þar síðustu aldamótum. Frú Eufemía lýsir
ekki einvörðungu því fólki sem bjó í nágrenni við
hana á uppvaxtarárum hennar heldur einnig bygg-
ingum og íbúum Suðurgötu og Tjarnargötu þar sem
hún ólst upp, sem og pólitískum átökum, frostavetr-
inum 1918, spænsku veikinni og fleiri atburðum.
Gjarnan hefði ég viljað að hún fjallaði meira um sinn
eigin leikferil eins og full ástæða hefði verið til. Bókin
er mikil náma fróðleiks og snertir mörg svið mann-
lífsins.
Ég hef verið að velta fyrir mér merkingu orðsins
læsi. Helst hef ég komist að þeirri niðurstöðu að það
sé ekki það sama að vera læs og að kunna að lesa. Læs
erum við orðin strax á æskuárum okkar þegar okkur
tekst að lesa upphátt heila óbrjálaða setningu en ég
held að við séum alla ævina að fullnuma okkur í
lestrartækninni ef við verðum þá nokkurn tímann
fullnuma í því efni. Enn í dag er ég að reyna að temja
mér að staldra við af og til meðan á lestri stendur og
hugsa um það sem ég hef nýlesið en oft skeiðar mað-
ur beint af augum og festist þá lítið við af því sem
nýlokið var við að lesa.
Alkunnugt er að sumar bækur er hægt að marg-
lesa og í hvert sinn sjáum við nýja fleti. Er hægast að
nefna sjálfa Njálu í því sambandi en hún er þó ekki til
umfjöllunar hér. Þar síðustu jól var mér gefin í jóla-
gjöf bók dr. Helga Þorlákssonar Sjórán og siglingar og
ber hún undirtitilinn ensfe-íslensfe samskipti 1580 -
1630. Bókin er afrakstur margra ára rannsókna Helga
og tekst honum að varpa nýju ljósi á atburði sem áttu
sér stað hér við land á 16. og 17. öld auk þess sem
hann hefur fundið áður óþekktar heimildir sem
mikilvægar eru til rannsókna á þessu tímabili ís-
landssögunnar. Bókina las ég fyrst fyrir rúmu ári og
þá alla í einu, en síðustu vikur hef ég tekið fyrir einn
kafla í einu og þá um leið lesið um sömu atburði og
Helgi fjallar um í öðrum heimildum sem mér hafa
verið tiltækar. Reisubófe Jóns Ólafssonar Indíafara las
ég fyrir mörgum árum en finn nú að mér er nauðsyn
á að lesa hana aftur eftir að hafa kynnst bók Helga.
Mig langar að nefna til sögunnar aðra bók sem er
að mínu viti stórmerkilegt verk. Bókin kom út árið
1995 í Hamborg og heitir lslander in Hamburg 1520 -
1662 og er eftir þýska fræðikonu, Friederike Chris-
tiane Koch að nafni. Koch hefur margoft komið hing-
að til lands og stundað hér rannsóknir. í bókinni fjall-
ar hún um íslendinga sem koma við skjöl í Hamborg
á 16.-17. öld. Þeir tóku sér far með Hansakaupmönn-
um frá Hamborg sem bækistöðvar höfðu á íslandi og
fjallar hún um hverra manna þessir landar okkar
voru, hvaða erindi þeir áttu erlendis og almennt hvað
á daga þeirra dreif. Oftast voru þetta ungir heldri-
mannasynir sem sendir voru utan til að þroskast og
sjá heiminn en bókin veitir oft á tíðum mjög merki-
legar upplýsingar um afdrif fólks ytra af íslenskum
ættum. Má í því sambandi nefna Jón murta Eggerts-
son, son Eggerts hirðstjóra Hannessonar, en alla tíð
hefur verið vitað að hann settist að í Hamborg eftir að
hafa verið dæmdur útlægur héðan. Koch hefur tekist
að rekja fjölda niðja Jóns í Hamborg og líklega mætti
hæglega finna fjölmarga núlifandi afkomendur hans
BÓKASAFNIÐ 25. ÁRG. 2001
61