Heima er bezt - 01.02.2006, Side 26

hlaðinn úr klumbuhnaus með streng,
moldaður með moldarblönduðum
jökulruðningi, um 2,50 sm að neðan
en um 1 metri að ofan við kjöljám. I
stað veggsins kom hermannabraggi eða
skemma nokkuð stór, sem nota átti undir
heyforða vetrarins fyrir ijós og hesthús,
sem stóðu undir barðinu sem fyrr er nefnt,
heima í Veitunni. Áður þurfti að bera
allt hey í pokum í ijós og hesthús úr
ijárhúshlöðunni. Síðar bættist við 50
kinda hús við hlið braggans fjósmegin.
Bæjargöngin lágu um þvert fyrir baðstofu
og enduðu í hlóðaeldhúsi, þar sem vom
hlóðir fyrir þrjú ílát, misstór. Gengið
var meðfram hlóðunum vinstra megin, í
ijósið. Þar vom básar fyrir 4 kýr auk 2ja
kálfabása og smáskots fyrir moð. Vom
básar hellulagðir og flórinn. Síðar voru
gerðir timburbásar. Eldhúsið var vestan
við ganginn til hlóðaeldhúss, með einum
glugga á, en fyrir endann á eldhúsinu
stuttur gangur, fremur þröngur og lá til
baðstofu, sem var um tvær rúmlengdir að
breidd, með plássi fyrir lítinn fatakistil
við hvort rúm. Á hinn veginn var hún
heldur lengri, þó ekki mjög (hér er
átt við rúm sem vom lengst 180 sm,
yfirleitt voru þau styttri). Á langhlið
baðstofunnar var 6 rúðu gluggi, fremur
smár. Yfír henni var geymsluloft í risinu,
járnvarið. Þurfti að skríða um loftið á
fjómm fótum. Var mjög lítill gluggi á
vesturgafli, sem bar birtu inn, en farið var
upp á loftið úr bæjardyrum. Loftbitar í
baðstofu vom 6 að tölu 4x4 að gildleika,
en þiljur panilklæddar lóðrétt. Allir bitar,
hverju nafni sem nefndust, voru grópaðir
saman á endum og trénaglar reknir í, þar
sem þörf þótti á. Síðar voru jámnaglar
notaðir er styrkja þurfti samskeyti. (Þetta
er eina kantaða baðstofan sem ég veit
um, allar aðrar baðstofúr, sem ég hef
séð og komið í, em undir skarsúð eða
reisifjöl, fremur lágar, mjóar en langar.)
Samhliða baðstofu og eldhúsi, bakatil, var
herbergi undir skúrþaki. Var það einnig
panilklætt lóðrétt, með einum glugga á
vesturgafli. Torfveggur er á vesturgafli
baðstofu, grjóthleðsla í streng, moldað
með sama efni og stóri veggurinn. Þessi
veggur nær upp undir vegglægju þaks,
lækkar á suðurhlið baðstofunnar og nær
upp undir glugga. Eins er veggurinn lægri
þar sem skúrþakið er. Það sem veggurinn
huldi ekki af vesturgafli baðstofunnar,
var jámvarið með sléttu, ekki bámðu.
En þá er kannski best að snúa sér að
veðrinu aftur. Eins og fyrr er sagt frá,
skortir mig minni til að ársetja þetta
nákvæmlega, vitna því í flutningaskipið
Playing Enterprize, sem lenti í hrakningum
undan Irlandsströndum. Þegar það var
að hrekjast þar, gekk mikið á heima á
Krossi. Það brakaði og brast í hverju tré
og vesturgafl baðstofunnar gekk út og inn.
Var um tíma óttast að sogið yrði það mikið
að húsið mundi springa. Það gerðist þó
ekki, en aftur á móti sprakk hlöðuhurðin
við fjárhúsin út og heyflygsur soguðust
út í ómældu magni og hurfú út í sortann.
Þessi hlöðuhurð varnotuð sem sliskja er
hirðing á heyi fór fram. Var hún því með
lamirnar að neðan. Þá voru sætin dregin
að hlöðunni án undirlags, með hestum,
og svo dregin inn með blökkum, eins og
tveggja skorinna. Eftir að dráttarvél kom
til sögunnar stækkuðu sætin og þá var
vagn á hjólum notaður, en blakkirnar voru
notaðar áfram, því sætin voru dreginn
upp á vagninn í heilu lagi.
Faðir minn var eitthvað að horfa út
um baðstofugluggann og sá er hurðin
á hlöðunni sprakk út og heystrókurinn
stóð út á eftir. Var strax brugðið við og
reynt að hefta heyfokið úr hlöðunni,
en það gekk ekki þrautalaust að opna
bæjarhurðina. Varð að sæta lagi þegar
enginn þota buldi á hurðinni, til að skjótast
út í sortann og hríðina. Móðir mín sá um
að stjóma því, enda var hún ein eftir í
húsinu, þegar við feðgar vomm famir
út. Komst faðir minn að fjárhúshorninu
á milli þotna, þar var staur sem hann
hékk á er næstu þotur riðu að. Eg var
ekki eins heppinn, var kominn hálfa leið
og sá föður minn á staumum, en tókst
þá á loft og skautaði undan vindinum
fram af barðinu sem fyrr var nefnt og
hafnaði í djúpa skurðinum, sem einnig
var nefndur hér fyrr. Hófst nú barátta
um að komast til baka. Það hafðist eftir
nokkrar tilraunir, að komast í hlöðuna til
að aðstoða föður minn við að draga búta af
síldarnótum, sem voru við hlöðugaflinn,
inn á heyið. Þessir bútar vom notaðir til
að breiða yfir galtana út á túni áður en þeir
voru teknir inn, en voru nú gaddfrosnir
í bunka, sem náðist að rífa í sundur, á
einhvern óskiljanlega hátt.
Ekki er mögulegt að segja til um
hvað mikið af heyi fór þama til spillis
út úr hlöðunni. Við vissum að um 50-
60 sm, forblautur myglufrakki var á
hálfri hlöðunni, lengst frá hurðinni, og
þessi myglufrakki fór allur og ömgglega
eitthvað meira. Með því að draga netin
inn á heyið tókst að hefta fokið, enda
kom fljótt vindskán á yfirborð heysins
undir netunum.
Eftir að þessi hvellur var afstaðinn var
farið að huga að því að loka hlöðuhurðinni.
Það tókst ekki nema til hálfs, efri hluti
hennar skekktist það mikið og varð að
bíða fram á vor með viðgerð.
I norðan stórviðri eins og í þetta skipti,
er enginn sterkur vindur úr einni átt,
heldur þotur sem skrúfa sig áfram úr
öllum áttum oft samtímis. Var hlöðuhurðin
til dæmis í vari fyrir hinni kompásréttu
stefnu, samt sprakk hún úr festingum.
I slíkum látum koma harðir byljir úr
öllum áttum og skrúfa sig áfram með
ógnar hraða í óstöðvandi dansi, til að
taka sem mest með sér í för sinni út í
það óendanlega.
Svona til gamans má geta þess að
gilskora er í Krossbrúninni í vesturátt.
Þessa gilskoru er hægt að fara með
handstyrkingu í neyð, en gilið heitir
Múlagil og er eyktamark frá Giljalandi.
Nefnist þá Nóngil. í þessu gili heyrast
oft, í kyrru veðri, skellir, líkt og þegar
járnplötum er slegið saman af miklu afli.
Varþað undantekningalaust fyrirboði um
veðrabreytingu til hins verra. Eins og
veðri var háttað sólarhringinn á undan
þessum hvelli, heyrðust ekki þessir
skellir, þeir drukknuðu í vindgnauðinu
í klettaskörðunum.
Eftir svona hvelli var hlíðin fyrir
ofan Krossbæinn sem sópuð væri, oft
svo hressilega að grjót var rifið upp úr
frosinni jörðinni. I norðan hríð eins og
í þetta sinn, sem um er fjallað hér, þar
sem vindhraðinn hefur slegið öllum
mælum í botn í lengri tíma, var mikil
mildi að ekki urðu stórtjón víða um
land, þegar hvirfilbyljirnir dansa svona
í ærslafúllum galsa um hauður og haf,
togandi og teygjandi í allt sem á vegi
þeirra verður, í gáskafúllum dansi, sem
boðar í eðli sínu tortímingu.
Skrifað í október 2005.
1A Heima er bezt