Heimili og skóli - 01.12.1950, Síða 9

HEIMILI OG SKÓLI
125
í Reykjavík hefur verið komið upp
heimavist, þar sem nokkur líkamlega
veikluð börn fá að dvelja um skóla
tímann. Allt sýnir þetta vaknandi
skilning á því, að hver maður eigi
nokkurn rétt til uppeldis og þroska,
enda þótt honum sé ekki fær hin al-
menna skólabraut.
En eru ekki til fleiri smælingjar í
þessu landi, sem líka eiga sinn rétt?
Hvar eru skólarnir, sem við höfum
stofnað handa taugaveikluðum og
vanþroska börnum? Hvar eru hælin,
sem foreldrar geta flúið til með
fávita eða örvita barn? Hvar eru upp-
eldisheimilin, sem taka við þeim
börnum og unglingum, sem leiðast á
glapstigu, rata í ýmiss konar spillingu,
fremja margvísleg afbrot? Þessar stofn-
anir eru ekki til. íslenzka þjóðin hef-
ur engin skipulögð afskipti af þessum
olnbogabörnum sínum. Taugaveikl-
uð og andlega vanþroska börn verða
annað hvort að sækja hinn almenna
skóla eða fara allrar opinberrar
fræðslu á mis. Fávitar og örvitar eiga
hvergi hæli nema á heimilum foreldra
sinna. Oft lifa þeir þar í sambúð við
heilbrigð systkini, sem þeir hafa slæm
áhrif á, en uppeidishæfir fávitar, sem
kenna mætti nytsamleg störf, svo að
þeir gætu að miklu leyti séð fyrir sjálf-
um sér, fara þessarar kennslu á mis
með öllu, sökkva með aldrinum dýpra
og dýpra niður í vanmætti sitt og
verða, fyrir vöntun á kennslu og hæfi-
legu uppeldi, miklum mun meiri aum-
ingjar en af vöntun þeirra hefði þurft
að leiða. Og ef barn eða unglingur
villist út í afbrot eða óreglu, er hvorki
til stofnun né sæmilega skipulögð
starfsemi til þess að hjálpa þeim aftur
á rétta braut. Fjöldi þeirra áfbrota-
manna, sem nú kosta þjóðina of fjár
í sívaxandi löggæzlu og fangelsum,
byrjuðu misferli sitt sem hálfvaxin
börn. Þeim var ekki hjálpað og hjálp-
arlausum varð þeim afturhvarfið um
megn. Því fór sem fór. Nú eru þeir
ómagar á þjóðinni, bæði í siðferðileg-
um og efnahagslegum skilningi, grafa
undan siðgæði hennar og lifa á al-
manna fé. Þannig hefnir sín van-
ræksla þessa þjóðfélagslega vandamáls
og verður okkur sízt til sparnaðar.
Þessi fátæklegu orð megna á engan
hátt að lýsa ástandinu eins og það er
í raun og veru. Því síður, að þau gætu
skýrt þá deyfð, sem í þessum málum
ríkir. Fáir munu þeir vera fullorðnir,
að þeir ekki þekki eitt eða fleiri börn
af þeim tegundum og í því ástandi,
sem ég lýsti. En reynslusvið flestra er
í þessum efnum mjög takmarkað. Við
þekkjum auðvitað öll eitt eða annað
barn, sem er vangefið eða fávita og
hvílir eins og banvænt farg á heimilis-
lífinu. Við þekkjum með nöfnum
nokkra unglinga, sem eru að hrapa út
í afbrot og spillingu, en okkur vantar
alla heildarsýn yfir þessi mál. Því
huggar sig hver og einn við það, að
þessi olnbogabörn þjóðfélagsins séu í
raun og veru sára fá. Líka ég þekki
persónulega aðeins lítinn hluta þeirra
barna, sem ég er að tala um. Samt er
sá hópur æði stór. Ef við hefðum öll
afbrigðileg böm fyrir framan okkur í
einum hópi, myndum við sjá, að þau
skipta hundruðum, og þá gæti skeð
að okkur ofbyði aðgerðaleysið.
En erum við þá nokkru nær mann-
úðarhugsjón kristinnar trúar en for-
feður okkar voru fyrir 1000 árum,