Læknaneminn - 01.07.1967, Qupperneq 9

LÆKNANEMINN
9
Ólafur Björnsson, héraðslæknir:
Ræða flutt á árshátíð F. L. 1967
1 fornum fræðum segir frá gullhringnum Draupni. Hann var þeirr-
ar náttúru, að níundu hverja nótt drupu af honum átta gullhringar
jafnhöfgir. En honum fylgdu einnig þau álög, að hann yrði höfuðbani
þess, er hann ætti.
Þessi goðsögn gæti verið dæmisaga um frjóa hugsun vísindanna,
máttugasta tæki mannsandans til að gera veröldina sér undirgefna.
Þó er hugsunin ólíkt máttugri í eðli en hringurinn var, því að ávöxtur
hennar, þekking og tækni, ber frjósemi hennar í sér. Samlíkingin
hefði farið nær sanni, ef hver gullhringur, sem frá Draupni var kom-
inn, hefði æxlazt með sama hætti og svo koll af kolli.
En hugsunin er því aðeins frjó, að hún sé frjáls, óheft af for-
dómum, óbundin af hverskonar kennisetningum og forskriftum öðrum
en reglum rökréttrar hugsunar, frjáls í leit sinni að sannindum, sem
reynslan metur gild. Hún er þá í raun réttri ósiðbundin, því að hún
sér ekki fyrir, hvort það, sem hún leiðir fram, verður til gagns eða
ógagns, ills eða góðs. Hún getur líkt og hringurinn kallað bölvun yfir
þá, sem ekki bera gæfu til að nýta hana sér til heilla. Hún leggur
mönnum í hendur þekkingu og vald. Hitt er svo annað mál, hvernig
þeir beita því valdi. Eitt er að leysa kjarnorkuna úr læðingi, annað að
nota hana til tortímingar.
Á vettvangi læknisfræðinnar hefir vísindaleg hugsun verið kvödd
til að þjóna hugsjón mannúðar og almennrar heilbrigði, hugsjón, sem
krefst ábyrgðarvitundar og siðavendni. Læknisfræðin hefir kjörið sér
þann hlut, að leita þeirra lögmála, sem ráða andlegu og líkamlegu
velferli manna, og starfa fyrir samfélagið í samræmi við þau. Það er
víðkunn staðreynd, að á þessum vettvangi hefir ferill framfaranna í
þekkingu og tækni nánast verið logariþmiskur.
Af ört vaxandi þekkingu hefir leitt ört vaxandi verkaskiptingu og
sérhæfingu í læknastétt. Jafnframt hafa mörkin skýrzt milli verka-
hringa rannsóknarmanna og lækna. Ekki er ýkjalangt síðan að einn
maður gat með mikilsverðum árangri lagt stund á flestar greinar nátt-
úruvísinda. Þá var læknisfræðin enn það skammt á veg komin, að
ekki þótti annálsvert, þótt læknir iðkaði t.a.m. undirstöðurannsóknir í
jarðfræði samhliða lækningum. Nú þrengjast óðum þau verksvið, sem
hverjum einstökum í læknastétt er fært að sinna til nokkurrar hlítar.
Þessi verksvið greinast á ýmsa vegu eftir sjúkdómum, eftir líffærum,
eftir lækningaaðferðum og eftir aldursflokkum sjúkhnga. Og greining-
in heldur stöðugt áfram. Af skiptingunni í handlækningar og lyflækn-
ingar, sem tíðkazt hefir til þessa, er senn lítið eftir í reynd, nema
nöfnin ein. Á hinn bóginn virðist ein gömul grein hafa verið sett hjá,