Læknaneminn - 01.07.1967, Page 14

u
LÆKNANEMINN
megináherzla verið lögð á markvísa leit að orsakasamhengi með því
að spyrja sjúklinginn — „Listen to the patient, he is telling you the
diagnosis". Rannsóknir hafa svo verið næsta spor. Nú liggur við borð,
að þessu sé snúið við, ekki sízt á sjúkrahúsum, þar sem sjúklingar
verða að fara gegnum „svipugöng" margvíslegra fastarannsókna. Að
sjálfsögðu hafa niðurstöður slíkra rannsókna sína þýðingu, hvort sem
þær eru fyrirsjáanlegar eða óvæntar, jákvæðar eða neikvæðar við til-
teknum spumingum. En úr þeim þarf að vinna sem bezt, en þá er ekki
úr vegi að hugsa sér, að næsta spor sé að leita véfréttar hjá tölvu.
Svo gæti farið, að sjúklingurinn kæmi persónulega lítið við sögu. En
er þá ekki einhvers misst? Er ekki hætt við, að slíkt yrði fullmikið
í ætt við bifreiðaviðgerðir ? Bersýnilega skiptir miklu, hvernig verð-
andi læknar eru búnir undir að nálgast verkefni sín, ekki aðeins, hvaða
námsefni þeir skila, heldur engu síður, hve hæfir þeir eru til sjálf-
stæðra starfa og hve víður sjóndeildarhringur þeirra er.
Tilgangur vísindalegrar menntunar er ekki aðeins söfnun fróðleiks
um reynslu annarra, heldur einnig og ekki síður þjálfun á hæfni til
að notfæra sér eigin reynslu, þjálfun í „methodik" bæði í hugsun og
verki; ekki að hlaða á minnið um stundarsakir, heldur að ástunda
„hagsýni hugsunarinnar". Vísindaleg methodik er fyrst og fremst fólg-
in í því að spyrja skipulega; spyrja sjálfan sig, spyrja tækin, spyrja
sjúklinginn, ef læknir á í hlut. Leiðsögutilgátur og kenningar eru í raun
réttri áfangar á ferli skipulegra spurninga. Leiðin til að fá svör við
spurningunum er hin skipulega athugun, hvort sem fyrirbæri eru at-
huguð beint, eða tilraunir gerðar til að kalla þau fram við tiltekin
skilyrði.
Vísindi hafa löngum verið kennd við nákvæmni. Þá nákvæmni
má þó ekki misskilja, því að þau leyfa sér aldrei meiri nákvæmni, en
efni standa til. Þessvegna kemur tölfræðin mjög við sögu við hlut-
lægt mat á athugunum og niðurstöðum. Á það sérstaklega við um
hópathuganir, sem læknisfræðin hefir lagt mikið upp úr í seinni tíð.
Aukin kynni lækna af tölfræði eru efalaust vel til þess fallin að inn-
ræta þeim „the habit of forming opinions on the evidence and of
holding them with that degree of certainty which the evidence
warrants," eins og Bertrand Russell hefir orðað það.
Nú mætti reyndar segja, að almennt læknanám eigi að miðast við
undirbúning undir almenn læknisstörf, en ekki sérhæfð vísindastörf.
Þar til má svara, að hér er ekki fyrst og fremst um það að ræða,
hver störfin verði, heldur hvernig þau skuli unnin. I sjálfu sér er það
ekki starfið, sem gerir neinn að vísindamanni, en fyrir þá, sem eru
skyggnir á verkefni og vita, hvernig þeir eiga að snúast við þeim, er
af nógu að taka, einnig á vettvangi almennra lækninga. Mörg þýð-
ingarmikil rannsóknarverkefni eru þess eðlis, að þau verða miklu
fremur fyrir almennum læknum en rannsóknarstofnunum, og fáir hafa
betri aðstöðu til ýmissa epidemiologiskra rannsókna, en læknar í
strjálbýli. Að nauðsyn þess, að brúa bilið milli rannsóknarmanna og
almennra lækna, hefi ég áður vikið. I daglegum læknisstörfum, mati á
athugunum og niðurstöðum, er árangurinn fyrst og fremst undir því