Læknaneminn - 01.12.1968, Síða 27

LÆKNANEMINN
»7
(og lífi) manna. Auðsætt er, að
við verðum að einskorða skilgrein-
inguna við menn. I eiturefnafræði-
legu tilliti finnst mér rétt að halda
öllum lífvenim og lífvænlegum ver-
um, þar með talin bæði bakteríur
og veirur og frjóduft, utan við
skilgreininguna.
Efnið verður tekið fyrir í eftir-
farandi kaflaröð:
I. Samsetning andrúmsloftsins
II. Orsakir mengunar
III. Veðurfræðileg viðhorf
IV. Heilsuspilling
V. Almennar varúðarráðstafanir
VI. Lokaorð.
I. SAMSETNING
ANDRÚMSLOFTSINS.
Samsetning tærs lofts er ekki
stöðug. Helztu breytilegu þættirn-
ir eru vatn og koltvíoxíð. Ef við
fjarlægjum þessi efni úr loftsýn-
ishornum, sem tekin hafa verið á
mörgum stöðum og á ólíkum tím-
um, þá má segja, að samsetning
leifarinnar sé nær óbreytileg. Tafla
1. (Encycloped. Brit.) sýnir rúm-
málshlutföll af óbreytilegu þáttun-
um í andrúmsloftinu, eftir að vatn
og koltvíoxíð hafa verið fjarlægð.
Tafla 1.
Þættir Formúla Rúmmáls %
Köfmmarefni n2 78,110
Súrefni 02 20,953
Argon Ar 0,934
Neon Ne 0,001818
Helíum He 0,000524
Krýpton Kr 0,000114
Xenon Xe 0,0000087
Vatnsefni h2 0,00005
Metan ch4 0,0002
Köfnunar- efnisoxíð n2o 0,00005
Breytilegu þættimir, og þá sér-
staklega vatn, hafa hlutverkum að
gegna í veðurfræði. Rakastig lofts-
ins, eða hlutfallið milli rakans í
loftinu og mettunarraka þess, er
mjög mismunandi og hefur tölu-
verð áhrif á loftslag, geislun og
veðráttu. Rakinn getur orðið allt
að 7 rúmmáls %.
Meðalgildi koltvíoxíðs er um
0,033 rúmm. %, en efri og neðri
mörk gildisins era 0,1 og 0,01%.
Koltvíoxíðmagn loftsins hefur
nokkur áhrif á hitastigið á jörð-
inni, þar sem það minnkar varma-
tap um innrauða geislun frá jörð-
inni.
Þá er rétt að minnast örlítið á
ózon, 03, en það er bæði myndað
og eyðilagt af upptöku á útfjólu-
blárri geislun. Mest af því finnst
í mikilli hæð, 20-30 km, og liggur
þýðing þess í því, að það hindrar
mikinn hluta útfjólublárra geisla
sólarorkunnar í að berast til jarð-
ar.
II. ORSAKIR MENGUNAR.
Áður en lengra er haldið, er rétt
að gera grein fyrir merkingu orð-
anna mengir og mengunarvaldur.
Með orðinu mengir verður hér
eftir átt við efnið, sem mengar
andrámsloftið (e. pollutant), t.d.
brennisteinstvíoxíð, flúor. Aftur á
móti vísa mengunarvaldar til upp-
runastaða mengunarinnar, t.d. eld-
f jöll, bílar.
Þegar rætt er um menga, verð-
ur fyrst að gera sér grein fyrir,
hvaðan þeir eru upprunnir, um
hvaða efni er að ræða og í hvaða
magni er líklegt, að þeir séu. Mér
finnst liggja beinast við að skipta
mengunarvöldum í tvo höfuð-
flokka eftir því, hvort mengunin
er af völdum náttúru eða manna.
Síðan koma undirflokkar: