Læknaneminn - 01.11.1974, Blaðsíða 32

Geðheilsa aldraðra
Sveinn Mór Gunnarsson, Karl Haraldsson og Tómas Helgason
Ellin er ein af hinum óþægilegu staðreyndum lífs-
ins, sem flestir afneita í lengstu lög. Athugunum á
henni og aðgerðum til að taka við ellinni, hefur
jafnan verið fórnað á altari hinnar eilífu æsku, sem
allir dýrka. I nútímaþj óðfélögum verður senn hætt
að tala um aldurspýramída og farið að tala um ald-
ursspólur, sem verða æ gildari að ofan og kannski
nálgast pýramída, sem stendur á toppinum. Þegar
svo horfir er nauðsynlegt að gera það sem unnt er
til þess að fyrirbyggja andlega og líkamlega hrörn-
un eins lengi og mögulegt er, þannig að fólk njóti
lífsins sjálfu sér og öðrum til gagns og gamans.
Fyrir tæpum þremur árum voru kannaðar líkurn-
ar til þess, að fá ýmsa ellikvilla með geðrænum ein-
kennum og einnig hver væri prevalens geðsjúkdóma
hjá fólki á aldrinum 74-76 ára. Að svo miklu
leyti, sem unnt reyndist að bera prevalens tölurnar
saman við nágrannalöndin voru þær mjög svipaðar.
Prevalensinn hér á landi reyndist 31,3% fyrir alla
geðkvilla hjá fólki á þessum aldri, þar af eru 3,6%
með dementia senilis eða arteriosclerotica, 1,4%
með aðra vefræna geðkvilla og 6,9% með minni
háttar geðræn ellihrörnunareinkenni, Niðurstöður
þessarar könnunar voru byggðar á upplýsingum,
sem fengnar voru hjá heimilislæknum fólksins og
sjúkrahúsum eða öðrum stofnunum, sem það hafði
dvalið á. Augljóst er, að tölur, sem þannig eru
fengnar eru lágmarkstölur og gefa ekki upplýsingar
nema um hluta af hugsanlegri hjúkrunarþörf gamla
fólksins. Þá ber og að hafa í huga, að þörfin fyrir
rúm á stofnun er ekki eingöngu háð heilsufari við-
komandi einstaklings, heldur er hún einnig háð fé-
lagslegum aðstæðum hans.
Aðfcrð ojr/ cfniviSur
Ti! þess að kanna ástand og aðstöðu gamla fólks-
ins nánar ákváðum við að velja tvo hópa úr þeim
árgöngum, sem kannaðir voru 1971 til persónulegr-
ar athugunar. Annar hópurinn var valinn úr þeim,
sem áður höfðu fengið greiningu, sem benti til þess,
að viðkomandi hefði elligeðkvilla, en hinn hópur-
inn úr þeim, sem enga slíka greiningu höfðu.
Af hagkvæmnisástæðum voru eingöngu valdir þeir
sem bjuggu í Reykjavík. Hóparnir voru valdir nokk-
urn veginn jafnstórir, 22, eða fjórði hver úr hópi
þeirra, sem höfðu einhverja greiningu, sem benti a
ellihrörnun með geðeinkennum og 21, eða tæplega
fimmtugasti hver af þeim, sem ekki höfðu neina
slíka greiningu. I báðum hópunum voru eðlilega
heldur fleiri konur en karlar, sem reyndust vera
jafnmargir. Viðtölin fóru fram í júní-júlí 1973, eða
2 árum eftir að rannsókn sú, sem áður var vitnað
til fór fram. A þessu tímabili höfðu fjórir látist úr
hvorum hópi.
TAFLA 1
U rtakið
Með diagnosu 1971 Án diagnosu 1971
Dánir 4 4
Neituðu 2 0
Fundust ekki . 2 2
Rannsakaðir . 14 15
Alls 22 2!
Stærð úrtaks ............... 1:4 1:50
Taflan sýnir að öðru leyti hvernig gekk að hafa
upp á fólkinu. Fjóra tókst alls ekki að ná í, tvo úr
hvorum hópi, þrátt fyrir ítrekaðar heimsóknir og
hringingar, en tveir sem náðist í fékkst ekki að tala
við. I öðru tilvikinu varð dóttir viðkomandi fyrir
svörum og sagði, að hann væri kolruglaður og ekki
til sýnis. Hinn, sem ekki fékkst til viðtals, þó að í
hann næðist, var einnig úr þeim hópi, sem þegar
26
LÆKNANEMINN