Læknaneminn - 01.11.1974, Blaðsíða 21

bólga af völdum str. pneum, er
algengari í ungum börnum og
gömlu fólki en öðrum vegna
minnkaðrar smitmótstöðu þessara
aldursflokka.
Hemophilus influenzae er gram-
neikvæður stafur, stundum mjög
stuttur. (coccobacillus), sem hef-
ur hjúp, þegar hann er í smit-
næmu formi og skiptist eftir .hjúp-
tegundum í 6 gerðir (typur), a,
b, c, d, e, og f. Gerð b er langal-
gengust sem sjúkdómsvaldur. Ný-
fædd börn hafa yfirleitt mótefni
gegn hemophilus influenzae frá
ttóður í um það bil tvo mánuði,
en frá þeim aldri upp í 3ja til 6
ára aldur eru þau lítt varin gegn
þessum sýkli. Þess vegna eru
bráðar sýkingar af hans völdum
miklu algengari í börnum en full-
orðnum. Oftast er um loftvega
eða eyrnasýkingar að ræða, en
komist sýkillinn í blóð, getur
hann valdið heilahimnubólgu og
liðasýkingu. Heilahimnubólga af
völdum hemophilus influenzae er
nijög sjaldgæf eftir 12 ára aldur.
Streptococcus og staphylococc-
us geta verið orsök heilahimnu-
bólgu í nýfæddum börnum, og
einnig geta þeir borist í heila-
himnur úr áverkastað á höfði, frá
afholum nefs, úr miðeyra eða við
niænustungu.
Coliform bakteriur, klebsiella-
aerobacter, pseudomonas, proteus
valda heilahimnubólgu aðallega
hjá nýfæddum börnum. Líka geta
þeir borist á heilahimnur vegna
höfuðslyss, úr sýktu miðeyra eða
komist inn vegna galla á tauga-
kerfi, s. s. spina bifida með myelo-
meningocele.
Listeria monocytogenes er or-
sök heilahimnubólgu í einstaka
tilfelli, helzt í nýfæddum börnum.
Mycobacterium tuberculosis get-
ur borist blóðleið í heilahimnur
og valdið sjúkdómi, sem gefur
mjög mismunandi einkenni frá
taugakerfi og veldur því oft erfið-
leikum við greiningu. Ekki er allt-
af hægt að finna sýkilinn við smá-
sjárskoðun, og verður því stund
um að hefja meðferð, áður en
sannað er, að um berkla sé að
ræða.
Sveppir af ýmsu tagi geta sýkt
heilahimnur, algengastur er cryp-
tococcus neoformans.
Veirusýking er fremur algeng í
heilahimnum og getur ýmist verið
fylgikvilli veirusjúkdóma eða að-
aleinkenni og gengið í faröldrum.
Algengustu orsakir slíkra faraldra
eru enteroveirur og hettusóttar-
veira.
Nokkrir fleiri sýklar en fram-
annefndir koma til greina sem or-
sök heilahimnubólgu, og til er
einnig, að um fleiri en einn sýkil
sé að ræða samtímis, en slíkt er
fátítt.4
2. Yfirlit yfir bahteríur,
sem ræhtmst hítfu úr inn-
sendutn mœnuvöhvum m
Rannsóhimstofu Húshól-
ans s. I. i'U ór.
Á undanförnum 10 árum liafa
samtals verið sendir 1455 mænu-
vökvar til almennrar ræktunar,
þar af 461 á fyrri 5 árum þessa
tímabils og 994 á 5 síðari árun-
um. Til berklaræktunar voru
sendir 43 á fyrri 5 árunum og 102
á 5 þeim síðari. Ekki er vitað,
hversu margt af því fólki, sem
þessir mænuvökvar voru teknir
úr, var grunað um eða hafði
heilahimnubólgu. Á fyrri 5 árum
tímabilsins ræktaðist n. meningit.
úr 29 vökvum, en á síðari 5 ár-
unum úr 7. Str. pneum. ræktaðist
úr 13 vökvum á fyrri 5 árunum
og jafnmörgum á síðari 5 árun-
um. Hemoph. infl. ræktaðist úr
18 vökvum á fyrri 5 árunum og
jafnmörgum á 5 þeim síðari. Ur
10 mænuvökvum ræktuðust ýms-
ar bakteríur, s. s. coliform, pyo-
cyaneus, staph. aureus, strepto-
coccus og stundum fleiri en ein
bakteria. Úr mænuvökvum, tekn-
um við krufningar, ræktuðust
2svar str. pneum., 2svar hemoph.
infl. og 9 sinnum ýmsar aðrar
bakteríur, aðallega coliform, sem
gætu verið vegna mengunar við
töku vökvans.
Berklar ræktuðust ekki úr nein-
um mænuvökva á þessu 10 ára
timabili.
Mynd 1 sýnir, hvað af þessum
mænuvökvum kom frá barna-
deild Landspítalans, hvað frá öðr-
um sjúkrahúsum og hvað frá
krufningum.
S. IJm sýhlaleit í tnœnu-
vöhva.
Mænuvökvi, sem tekinn er
vegna gruns um heilahimnubólgu,
þarf að koma til rannsóknar í
dauðhreinsuðu glasi eins fljótt og
auðið er, helst áður en hann kóln-
ar. Þær bakteríur, sem oftast
valda heilahimnubólgu, þola illa
kælingu, einkum n. menigitidis,
og hafa líka tilhneigingu til sjálf-
leysingar (autolysis) ef þeir bíða
í vökvanum að ráði. Á sumum
sjúkradeildum er venja að láta
mænuvökva drjúpa beint úr inn-
læicnaneminn
17