Goðasteinn - 01.09.1970, Blaðsíða 82

Þórður Tómasson:
Skyggnzt um bekki í byggðasafni,XVIII
Þingboðsöxi frá Austvaðsholti
Árið 1955 afhenti ísak Eiríksson frá Ási byggðasafninu í Skóg-
um litla tréöxi, sem kom í leitir í minjasöfnun hans um útsveitir
Rangárvallasýslu. Gefandi hennar var Hannes Ólafsson bóndi í
Austvaðsholti í Landsveit. Ekki var um að villast, hér var fram
komin gömul þingboðsöxi og þá fremur hreppstjóraöxi en sýslu-
mannsöxi. Ólafur Jónsson í Austvaðsholti, faðir Hannesar, var
lengi hreppstjóri í Landsveit, og kynni öxin að hafa fylgt embætt-
inu fram á daga hans sem gamall minjagripur. Öxin hlaut safn-
númer 712. Er >hún eina þingboðsöxi byggðasafnsins og má raun-
ar gott þykja, því þingboðsaxir eru fágætir gripir og eftirsóknar-
verðir fyrir söfn og safnara.
í fornöld var sú venja hjá norrænum þjóðum að skera upp
herör; láta örfaboð fara um byggðir, er kveðja skyldi saman
vopnfæra menn. Þing miðalda hafa verið boðuð með skjali, sem
vafið var á kefli eða kross. Minningin um þingkross lifir enn
hjá frændum vorum, Færeyingum, í blaðheitinu Tingakrossur.
Ekki veit ég hvenær byrjað var að bera þingboðsaxir á Islandi,
en líklegt er, að þær séu tengdar eflingu konungsvalds hér. Þing-
boðsöxin er tákn um vald konungsins yfir lífi og limum fólksins,
öxi réttvísinnar, sem minnir alla á að láta lög og rétt ráða. Sýslu-
menn boðuðu ár hvert þing sín og létu öxina fylgja þingboðinu.
Sama máli gegndi, er hreppstjórar létu hreppastefnuboðið ganga
80
Goðasteinn