Goðasteinn - 01.09.1972, Side 86

glaðværð, vingjarnlegri framkomu og mildi ávann hann sér traust
og almennt fylgi, svo að jafnvel ungi hertoginn af Guise gekk
von bráðar til liðs við hann.
Árið 1598, eftir að stríðinu við Spán var lokið, gaf konungur
út tilskipun um réttindi húgenotta. Lög þessi voru gefin út i
borginni Nantes og ætíð kennd við þann stað. Þar segir að
húgenottar skuli hafa fullkomið trúfrelsi og öll réttindi sem
kaþólskir menn. Þeir skyldu mega halda guðþjónustur í öllum
bæjum, þar sem þeir hefðu áður fengið leyfi til að starfa. Einnig
heimilaðist þeim að halda guðþjónustur í útborgum annarra bæja
svo og á aðalsmannasetrum í sveitum. Þá skyldu þeir greiða
tíund eins og kaþólskir menn og í staðinn tækju prestar þeirra
laun hjá ríkinu. Til að tryggja húgenottum þessi réttindi og önn-
ur leyfði Hinrik konungur þeim að víggirða um 200 borgir og
hafa herlið til varnar, þar sem þeir voru fjölmennastir.
Ákvæðin um réttindi húgenotta fengu staðizt og voru hvar-
vetna virt í landinu. Þar með var augljóst að konungsvaldið var
aftur orðið sterkt í sessi. Hinrik 4. gerði sér líka ljóst að aðeins
með sterku konungsvaldi var unnt að ráða bót á því, sem um
langt skeið hafði farið aflaga í ríkinu. Hann dró því mjög úr
valdi ríkisráðsins, aðalsmannanna, héraðsstjóranna og fleiri aðila
og valdi menn í þjónustu ríkisins eingöngu eftir dugnaði þeirra
og trúmennsku. Frægasti ráðgjafi hans var Sully hertogi. Hann
beitti sér einkum að fjárhagslegri cndurreisn í landinu og varð
furðu vel ágengt á skömmum tíma. Fyrst í stað lcituðust þeir
konungur og Sully við að reisa landbúnaðinn úr rústum. Á styrj-
aldarárunum höfðu stór landflæmi fallið í órækt og illgresið
dafnaði þar, sem áður höfðu verið frjósamir akrar, garðar og
tún. Það voru því ærin verkefni fyrir hcndi og bændum veitti
ekki af hvatningu og aðstoð ríkisvaldsins. „Akuryrkjan er móður-
brjóst landsins" sagði Sully og Hinrik konungur kvaðst stefna að
því að bændur næðu brátt svo langt að þeir hefðu ráð á að láta
hænu í pottinn á hverjum sunnudegi. Til hagræðis fyrir bændur
var skylduvinna á aðalssetrunum mjög takmörkuð og aðalsmenn
fengu ströng fyrirmæli um að hlífa ökrunum, þegar þeir geystust
um landið í veiðiferðum. Verzlun með korn og vín var gefin
84
Goðasteinn