Mímir - 01.05.1964, Blaðsíða 41

Tryggm Gíslason:
Bókmenntirnar um Grobbían
I
Mikill hluti íslenzkra bókmennta 17du og
18du aldar er skilgetin afkvæmi evrópskrar
menningar, og eins og oft endranær er upptak-
anna aó leita suður í Þýzkalandi. Straumþung-
inn er tíðuni ekki ýkja mikill, og áhrifin eru
stundum ógreinileg. Avallt færist eitthvað í
kaf. Litir fyrirmyndarinnar dofna og mást,
formið velkist, og myndin brotnar, en uppi á
Islandi er farið ofan í með innlendu litarefni,
gamlar skorður eru látnar styðja að, og til
verður nýtt verk, íslenzk mynd á erlendum
grunni.
Til gamans verður bér brugðið upp rnynd,
sem telja má, að borizt liafi til Islands sunnan
af Þýzkalandi einbvern tíma á 17du öhl. Mvnd
þessari ltregðnr víða fyrir, og þótt form hennar
sé velkt orðið og sumir litirnir bafi máðst út
með öllu, eru aðrir skírari og bera erlendan
blæ, stríðan og torkennilegan í íslenzkri rnynd.
Hann sker sig úr og vekur til umbugsunar.
II
Þegar áhrifum ítölsku endurreisnarstefnunn-
ar á bókmenntir Evrópu tekur að bnigna
og fágun og glæst venjufesta yfirstéttarinnar
lætur undan síga fyrir siðum nýrra, drottnandi
stétta, rís upp í 'Þýzkalandi bókmenntastefna,
sem varpar fyrir borð siðastrangleik endur-
reisnarinnar og brýtur sér nýjar leiðir. Höf-
undar þessarar nýju stefnu leita til gömlu
meistaranna um rnargt, og lieilög ritning er
enn sú uppspretta, sem ausið er af, því að í
verkum hinnar nýju stefnu liljóma orðskviðir
Salómons auk spakmæla syndum spilltrar al-
þýðu. Málið verður skrúðminna og frásagnir
einfaldari og íburðarminni og bera blæ munn-
legrar geymdar, enda leita böfundar oft fyrir-
mynda í alþýðusögum og búa þeim ný klæði.
Þjóðsögur og bókmenntaverk þessarar stefnu
baldast því iðulega í bendur, og stundum er
erfitt að greina á milli þess, sem frá þjóðsög-
um er runnið, og bins, sem á ætt að rekja til
umræddrar bókmenntastefnu.1
III
Árið 1494 kom út í Basel bók, er bafði að
geyma kvæði, sem nefnt var ’das NARREN-
SCHIFF’. Höfundurinn liét Sebastian BRANT,
36 ára gamall lögfræðingur, sonur liótelbald-
ara í Strassburg, og liafði hann tekið doktors-
próf við háskólann í Basel fimm árum áður.
BRANT var þegar í miklum metum sem lög-
fræðingur, og síðar átti liann eftir að verða
borgarritari í fæðingarborg sinni og keisara-
legt birðráð og málvinur Maximilians fyrsta,
keisara þýzk-rómverska ríkisins, síðasta ridd-
arans, eins og bann hefur verið nefndur.
Sebastian BRANT ritaði fjölmargt fyrir vin
sinn keisarann og var sendifulltrúi hans og ráð-
gjafi og kom allmikið við stjórnmál Þýzka-
lands á fyrstu áratugum 16du aldar. Hans er
þó ekki getið í sögu Þýzkalands vegna þess,
heldur vegna kvæðis síns — ’des NARREN-
SCHIFFES’.
1 Henrilc Schtick: Illustrarad allman Litteratur-
historia III. Stockholm 1921.
41