Mímir - 01.05.1964, Page 52

gefandi Egilssögu hefur farið líkar krókaleiðir
og útgefandi Ynglingasögu að efnisþræðinum,
kemst hann að eftirfarandi niðurstöðu:
„Srórhöggt andviðrið meitlar sífellt með élj-
unum þjöl út á jafnsléttan sjóinn fyrir stafni, en
hinn kaldi srormur sverfur óþyrmilega í bylj-
unum með henni (þeirri þjöl) skipið um stefnið
fyrir framan brandinn". (sst.). Að vísu staldrar
hann aðeins við og gerir þá athugasemd, að hér
sé um stórfellda mynd að ræða og Agli sam-
boðna. Og satt er það, vissulega er myndin stór-
kostleg, en af hverju er svo annað mál. Það, sem
fyrst verður fyrir við lestur vísunnar er eftv. það,
hversu líkingar eru sjálfum sér samkvæmar og
sömu mynd er haldið til enda. Þjölin er höggvin
með meitli fyrir stálinu, — kvígurinn fer eftir
vegi, — gandur selju sverfur með gustum. I
fyrstu þremur vísuorðunum stendur:
„Þél hpggr stórt fyr stáli
stafnkvígs á veg jafnan
út með éla meitli".
Af hverju hefur svo Agli dottið í hug að líkja
éljunum við meitil, sem höggva þjöl á sjóinn?
An þess að draga frumleika Egils í efa, má geta
þess, að til er sækonungsheitið Meiti, sem er sam-
stofna „meitill". Efalaust hefur Agli verið ljós
skyldleiki þessara orða, enda virðist mörgum
höfundum dróttkvæða vera skyldleiki orða ljós-
ari en skýrendum þeirra.
I fjórða vísu orði stendur:
„andærr jgtunn vandar".
Útgefandi Egilssögu kemst að þeirri niður-
stöðu að „ærr" sé komið af ár, og er það efalaust
óvefengjanlegr, en öllu vafasamari er þýðing
hans á „andærr", sem hann segir vera þann,
sem rær á móti. „Andærr jgtunn vandar" verður
því að andviðri, veðri, sem blæs á móti skipinu.
Hér væri ekkert aðfinnsluvert, ef ekki stæði
næst á undan vísunni orðin: „rók þá byrinn at
vaxa, ok gerði veðr hvasst ok hagstætt; gekk þá
skipit mikit". Ekki fæ ég séð, hvernig því má
koma saman, að andviðri sé svo hvasst og hag-
stœtt, að skip gangi mikið, en hver sá, er séð
hefur báti róið, veit, að ræðarinn snýr baki í
stefnuna og sá vindur, sem kemur í móti árum
hans blæs eftir farinu. Andær vindur er því með-
vindur rónu skipi, en ekki andviðri. „Jptunn
vandar" útleggst óvinur siglutrés og merkir
stormur. En þar sem mig skortir allan lærdóm
til að þekkja þá staði, þar sem jötunn kemur
fyrir í merkingunni óvinur, þá efast ég. „Jötunn"
er samstofna sögninni að éta, og það virðist
miklu nær sanni, að segja að vindurinn éti siglu-
tréð, heldur en, að hann sé því beinlínis óvinur.
I Vafþrúðnismálum hljóðar 37. vísa svo:
Hræsvelgur heitir,
er sitr á himins enda,
jötunn í arnar ham;
af hans vængjum
kveða vind koma
alla menn yfir.
Það uppátæki Egils, að kenna vindinn sem jöt-
un vandarins, virðist því ekki vera svo út í blá-
inn, að þýða megi „jötunn vandar" sem „óvin-
ur siglutrés. — I síðari helming vísunnar segir,
að „svalbúinn gandr selju sverfi of stál Gestils
plpt með gustum". Útgefandi kemst að þeirri
niðurstöðu, að „gandur" merki „vargur, óvinur".
Eftir því að dæma eru orðin jötunn og gandur
svo til sömu merkingar. „Alfadrottning er að
beizla gandinn", merkir þá nánast: „Alfadrottn-
ing er að beizla varginn, eða jötuninn, eða þá
sjálfan óvininn! „Gandur" er til forna oftast í
merkingunni „töfrastafur, sem riðið var á um
loft", einnig kemur „gandur" fyrir í merking-
unni „úlfur". En allar líkur eru á, að merking-
arnar hafi verið fleiri, því til er í sherlenzku orð-
ið „gandér" og merkir „ýlfrandi vindur". Selja er
hér sömu merkingar og vöndur í fyrrihlutanum,
og merkir hvort tveggja siglutré, en þar sem
vindurinn sverfur með gustum, er hann kenndur
sem „gandur selju".
I þessu greinarkorni hefur verið leitazt við að
brjóta tvær dróttkvæðar vísur til mergjar, en að
Framh. á bls. 55.
52