Mímir - 01.03.1983, Page 28

leikans og heims hugsjóna. Hér er þannig
ekki um neina algyðistrú að ræða, náttúran
er einungis táknmynd hins æðri veruleika,
en ekki samsöm honum.
Mörg eru líka þau kvæði þar sem Stein-
grímur er greinilega að tala um persónlegan
guð, t.d. Lofsöngur, Um bláskeið heimsim
eða sálmurinn Nú dagur þven og nálgast nótt
sem einhverra hluta vegna er ekki að finna
í heildarútgáfu Ijóða Steingríms, en þar er
m.a. sagt:
ó, faðir ljóss og alls, sem er,
gef öllum frið og hvíld í þér.1'1
Af öllu þessu má sjá að því fer víðs fjarri
að hægt sé að fella trúarhugmyndir Stein-
gríms inn í eitthvert þröngt og afmarkað
kerfi. Engu að síður er það augljóst að hann
hefur að minnsta kosti víða í huga þann guð
sem kristnir menn djirka, hvort sem unnt er
að kalla hann rétttrúaðan (orþódox) eða ekki.
Að mörgu leyti held ég það fari vel að segja
um trú Steingríms það sama og Soren Holm
segir um guðstrú rómantíkera almennt í bók
sinni Romantiken:
Romantikernes Gudsopfattelse var en
Mellemting mellem Pantheisme og The-
isme, . . . /— / For Romantikerne var
Gud i Himlen og overalt, han var Natur-
ens Sjæl, og han var samtidig den hele
Verdens Skaber.lu
IV. BENEDIKT GRÖNDAL
Ef nefna ætti einhvern hugmyndafræðing
rómantíkurinnar hér á landi, þá væri það
helst Benedikt Gröndal. Ekki er þó hægt að
segja að hann kanni neitt hinar innri forsend-
ur stefnunnar, þannig er hann sér ekki eins
samfélagslega meðvitaður og t.d. Steingrímur.
Nútíminn er honum að vísu ógeðfelldur og í
anda fjölmargra rómantíkera yrkir hann ást-
arkvæði til fortíðarinnar þegar allt var gott
og fagurt, hetjurnar miklar og fólkið frjálst.
En hann getur einnig slegið á aðra strengi.
Þannig er hann sjálfsagt einn fárra róman-
tíkera sem yrkir lofkvæði til borgarinnar,
uppsprettu alls ills (Vitnað er í Ritsafn I,
1948).
Reykjavík í veraldar krík,
voldug ertu og fögur!
Hvergi eru ríki heims þér lík,
herma það allar sögur. (Vorvísa, 99)
Þetta kvæði er að vísu nokkur undantekn-
ing meðal ljóða Gröndals, því yfirleitt sér
hann einungis ljótleika, fals og spillingu í
samtímanum. En eins og Steingrímur gerði
sér grein fyrir mótsögninni milli hugsjónar
og veruleika, eins er Gröndal ídealisti út
í ystu æsar. Samfélagið og veruleikinn fá á
engan hátt truflað hann, það komast aldrei
að neinar efasemdir um gildi hugsjónanna.
Að þessu leyti er hugmyndaheimur hans
miklu mun heilsteyptari en Steingríms. Og þó
Gröndal sveiflist stundum öfganna á milli,
þá er ekki hægt að tala um verulegar and-
stæður eða mótsagnir í skáldskap hans. Grön-
dal er fyrst og fremst vitsmunalegt skáld sem
hefur ætíð vald á hugsunum sínum og til-
finningum. Mótsagnirnar birtast þannig yfir-
leitt sem írónía eða skop sem beinist jafnt
að honum sjálfum og öðrum.
En þó skáldskapur Gröndals sé með nokk-
uð öðrum hætti en skáldskapur Steingríms
eiga þeir vissulega mjög margt sameiginlegt,
svo sem tilfinninguna fyrir að vera úr takt
við samtímann og aðra menn. I kvæðinu
Ljóðheimar lýsir Gröndal eðli þessa undar-
lega fyrirbæris sem skáldið er, sem er ,,bor-
inn annarlegum heim“, en á þó samt ,,að
byggja manna sveim“ (143). En þessi skil
milli veruleikans og heims skáldskaparins
valda Gröndal engum áhyggjum.
26