Mímir - 01.03.1983, Síða 47

rímpar í hinum 20 erindunum myndað
þannig.
Notkun tíða er mjög breytileg og sveiflast
Hallgrímur í tíðanotkun í einu og sama vers-
inu. í byrjun sálmsins er nútíð og þátíð ríkj-
andi en síðan koma orð í framtíð og í lokin er
þátíðin algerlega horfin. Þetta er að vísu
skiljanlegt því að í upphafi ræður textinn
ríkjum en í lokin verður Hallgrímur persónu-
legri og almennari.
Heild
í sálminum er hreyfing. Atburðir gerast
sem skapa óróa sem leysast síðan og ró kemst
út (útlegð)
nt/þt.
synd
órói
inn
nt/frt.
miskunn
himnesk kyrrð
Hver sálmur stendur þess vegna einn sem
heild því að þau vandamál og sú ókyrrð sem
er vakin er friðuð aftur og himneskur friður
ríkir í bæninni.
25. SÁLMUR
Um Pílatí rangan dóm
Efni og uppbygging
Textinn er í tveimur fyrstu erindunum og
fjallar hann um Pílatí rangan dóm yfir Jesú.
Pílatus var huglaus og þorði ekki að dæma
rétt því þá fengi hann allan lýðinn á móti sér.
Hann þvær hendur sínar af grimmdarverkinu
og í múgæsingu tók fólkið ákvörðunina í sín-
ar hendur. í þriðja versi tekur síðan útlegg-
ingin við og nær allt til 10. vers en þá snýr
Hallgrímur sér í bæn til drottins.
Meginstef og úrvinnsla
Meginstefin í þessum sálmi tengjast að
venju textanum. Pílatus dæmdi ranglega af
því hann þorði ekki annað og í útleggingunni
er það óttinn sem knýr fólk til ranglátra
dóma.
Hér er það ekki eins og í 17. sálmi að
ákveðin orð séu endurtekin og fléttist saman.
Hér er miklu frekar um endurtekningu sömu
hugsunar að ræða: rangláta dóma, mútur,
hræðslu manna og hræsni. I 3. versi segir
Hallgrímur að Pílatus hafi viljandi dæmt
ranglega en leiðir síðan hugann að sinni eig-
in samtíð:
XXVIII,3. Guð gefi, að yfirvöldin vor
varist þau dæmi glæpa stór.
Petta er hógværlega orðað en brátt harðnar
tónninn og í 4. versi deilir hann á hræsni
mannanna sem þykjast kristnir en stunda þó
svipað athæfi og Pílatus forðum. Og í síð-
ari hluta þessa erindis vísar hann í píslarsög-
una þegar hrösun og fljótfærni almúgans verð-
ur til að skálkar og yfirmenn græða. Múturn-
ar dylja vonskuverkið:
XXVIII,5. Máske og þigg mútur hinn
meir en Pílatus þetta sinn.
Hér er sama aðferðin og í þriðja versi, að
hnýta aftan við vers, sem er meira lýsing en
ádeila, hárbeittum broddi sem vekur spurn-
ingu: hvað er skáldið að meina? í sjötta er-
indi kemur loks svarið og reiðilesturinn yfir
dugleysi og spillingu samtímans:
XXVIII,6.
Eg spyr, hvað veldur, ódyggð flest
eykst nær daglega og fjölgar mest?
Umsjónarleysi er orsök hæst,
eigin hagsmunir þessu næst.
Miskunn, sem heitir skálkaskjól,
skyggnist eftir um fánýtt hól.
Óttinn lögin svo þvingar þrátt,
þora þau ekki að líta hátt.
En nú er nóg kveðið. Skipt er um sjónarsvið
og aftur vikið að textanum, handaþvottinum.
I 7. og 8. versi leikur hann sér að þvottin-
um og minnir á orðaleikina í 17. sálmi. Pílatus
heldur hann geti hreinsað sig af ódæðisverk-
um en allt sér drottinn svo það er gagnslítið.
Eina laugin sem er hrein eru iðrunartárin og
45