Skógræktarritið - 15.05.2003, Qupperneq 39

benda til þess að sveppurinn
væri af ættkvíslinni Mycospfiaerella
og kom þá helst til greina
Mycospfiaerella laricina (R. Hartig)
Mig. sem einmitt veldur nálafalli
á lerki og var upphaflega lýst árið
1895 í Þýskalandi á evrópulerki.
Svo fór hins vegar að sveppurinn
úr Mjóanesi reyndist nokkuð frá-
brugðinn lýsingu M. laricina og sá
grunur vaknaði að um aðra en
svipaða tegund væri að ræða.
Lýsing Mycosphaerella sp. úr
Mjóanesi
Askhirslur svartar, sléttar,
næstum hnöttóttar með opi að
ofan fyrir miðju, 120-160 pm í
þvermál, með vegg úr stórum
sveppfrumum. Ungareru þær
fullar af glærum vef úr fremur
stuttum, digrum sveppfrumum
þar sem askarnir myndast síðan.
Nálægt 50 hirslum í hverri lerki-
nál, fyrst á kafi í vef nálarinnar
undir loftaugum en þegar þær
þroskast rfsa þær hálfar úr kafi og
bunga upp úr blaðholdinu.
Þegar hirslur voru sprengdar þá
breiddu askarnir úr sér og minntu
á klasa af banönum.
Askar tvíveggja, grannkylfulaga
til hólklaga með um 4,5 ym þykk-
um framenda sem upp í skagar
mjó tota fyrir miðju og er þvf
veggurinn þynnstur þar, þeir
hanga saman í knippi og festir
við glæran vef neðst í hirslunni,
bognir inn á við, 45-60 x 10,5-12,0
ym með 4-6 pm breiðum stilk
sem er aðeins álfka langur og
hann er breiður, 8-gróa og sitja
gróin í þremur hæðum í askinum
þannig að endar þeirra efstu og
neðstu skarast við miðjugróin.
Askgró eru glær, sléttveggja,
flest stuttbjúgalaga þ.e. aðeins
bogin en nokkuð jafnbreið, með
1 þvervegg í miðju og ávala enda,
20-24 x 3,0-4,2 pm.
Þótt ýmsir vankynssveppir yxu
á lerkinálunum þá var enginn
einn sem ætla mætti að væri
vankyns stig þessa svepps.
Þegar þessi einkenni sveppsi.ns
úr Mjóanesi voru borin saman
við lýsingu M. laricina var það
einkum tvennt sem passaði ekki
við þá tegund, eða lengd askgróa
og vankyns stigið. Askgró Mjóa-
nessveppsins voru töluvert lengri
(20-24 pm) en askgró M. laricina
voru eða eins og segir í uppruna-
legu lýsingunni 15-17 pm löng
(Hartig 1895) og jafnvel heldur
styttri eða 11-15 pm hjá Patton
og Spear (1983) sem rannsökuðu
sveppinn er hann nam land í
Vesturheimi og fannst á evr-
ópulerki í Miðvesturhluta Banda-
ríkjanna. Vankyns stig M. laricina
vex á brúnum flekkjum á nálun-
um á sumrin og er áberandi þar
sem sveppurinn myndar afar
langar og grannar kóníður (25-46
x 2-4 pm) í gróhirslum sem brjót-
ast upp úryfirborði laufsins og
líkjast litlum dökkum hnúðum.
Engar slíkar kóníður sáust í sýn-
inu en telja má víst að væru þær
til staðar væru þær það fyrsta
sem sæist við smásjárskoðun
sneiddra nála.
Mjóanessveppurinn gæti haft
Ciadosporium-stig en þar sem
vankyns sveppir þeirrar ættkvíslar
eru afar algengir á rotnandi jurta-
leifum þá þarf mun nákvæmari
rannsókn en þessa til að skera úr
um það hvort þessi ógreinda
Mycosphaerella tegund hefur
Cladosporium vankyns stig eða
ekki.
í lapan er reyndar önnur
blaðagnartegund, M. larici-leptolep-
is K. Ito & K. Sato, sem veldur
nálafalli hjá japanslerki, Larix
kaempferi, og báru Patton og Spe-
ar (1983) hana saman við.banda-
rísku sýnin en komust að þeirri
niðurstöðu að ekki væri um hana
að ræða. Þes.si japanska blaðögn
er ekki með vankyns stig svo vit-
að sé en askgróin sem hún
myndareru styttri (12,5-15 pm)
en þau sem Mjóanessveppurinn
myndar.
Þótt leitað væri allvíða að ein-
hverri tegund sem svipaði til
sveppsins úr lerkinu í Mjóanesi
fundust ekki nema þær tvær sem
hér að ofan eru taldar, M. iaricina
Mynd 2. Dauðar nálar síberíulerkis af óþekktum uppruna í Mjóanesi sumarið 2000 af
völdum blaðagnar Mycosphaerella sp. sem ekki tókst að greina til tegundar. Brún
nálaknippi þar sem allar nálar stuttsprota hafa drepist og brúnar nálar neðst í stutt-
sprotum sem hafa drepist fyrr um sumarið undir nýjum nálum sem ekki hafa smit-
ast. Ljósm.: Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir 29.08.00.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003
37