Skógræktarritið - 15.05.2003, Síða 92

4. mynd. (a) Niðurstöður úttektar sem gerð var þann
27. júlí 2002 á afföllum grenis, birkis og alaskaaspar og
(b) hlutfallslegum árlegum sprotavexti fyrir og eftir
ertuyglufaraldurá Eystri Skógum undir Eyjafjöllum.
Eðlilegt er að sprotavöxtur aukist lítillega á milli ára á
þessu aldursbili trjánna; 1 = sami vöxtur 2001 og 2002.
20
greni birki ösp
höfðu lagst á trén höfðu þær
gjörsamlega klárað um 20 ha
Iúpínubreiðuna, sem var albrún
og lauflaus yfir að líta þrátt fyrir
að aðrar lúpínubreiður í nágrenn-
inu væru enn grænar (3. mynd).
Þegar til sást höfðu lirfurnar klár-
að allt lauf á bæði birki og ösp,
og voru nánast búnar að éta allt
barr af sitkagreninu (3. mynd).
Menn voru vondaufir um að gren-
ið myndi myndi hjara af þetta
áfall, en frekar voru menn að von-
ast til að lauftrén myndu spjara
sig. Þess ber að geta að allar teg-
undirnar voru búnar að mynda
vetrarbrum áður en ertuyglan
náði til þeirra.
Mælingar á afföllum
Til að meta afföllin á Eystri
Skógum voru þann 27. júlí 2002
lagðar út níu 35 m langar mæli-
línur eftir plógrásum sem valdar
voru á tilviljunarkenndan hátt.
Allar lifandi sem dauðartrjá-
plöntur voru taldar, tegunda-
greindar og ársvöxtur 2001 og
2002 var mældur, væri hann fyrir
hendi.
Niðurstöður úttektarinnar eru
sýndar á 4. mynd. Ári eftir farald-
urinn mældust engin afföll hjá
öspinni og aðeins 3% afföll hjá
birki. Mjög kom á óvart að aðeins
9% afföll urðu á greninu, þrátt
fyrir nær algjöran barrmissi árið
áður. Einnig var tegundamunur á
hversu mikil áhrif urðu á trjávöxt
árið eftir faraldurinn. Alaskaösp
skar sig marktækt frá hinum
tveimurtegundunum (P<0.01) og
nær þrefaldaði hæðarvöxt sinn á
milli ára. Birkið óx örlítið betur
en árið áður, en marktækt dró úr
vexti sitkagrenisins frá árinu áður
(P<0.05). Marktækur munur var á
hversu viðkvæm lauftré og barr-
tré voru að þessu leyti (P<0.05).
Tré vaxa með því að fanga sól-
arorku með laufi eða barri og
nota orkuna til að umbreyta
kolefni úr andrúmsloftinu yfir í
sykrur (ljóstillífun). Sykrurnar eru
brotnar niður til að losa orku og
mynda byggingarsteina fyrir önn-
ur efni, svo sem til viðar- eða
barrvaxtar. Að grenið lifði af þrátt
fyrir að missa alla ljóstillffandi
vefi sína (barrið), þýðir að því
hafði tekist að safna nægum
forða af sykrum (rótarforða) til að
geta hafið vöxt vorið eftir farald-
urinn. Fullyrða má að afföll og
vaxtarrýrnun hefðu orðið mun
meiri af völdum faraldursins ef
ertuyglan hefði lagst á trén fyrr á
vaxtartímanum þegar rótarforð-
inn var minni. Að grenið sýndi
meiri vaxtarrýrnun en lauftrén
kom ekki á óvart, þar sem það
missti 3-4 árganga af barri, en gat
aðeins nýmyndað einn. Allar líkur
eru þó á að það jafni sig á
nokkrum árum, ef ekki verður
annar ertuyglufaraldur á svæð-
inu.
Mikil og jákvæð vaxtarsvörun
asparinnar árið eftir áfallið vekur
athygli (4. mynd). Það er þekkt að
mikið af næringarefnum flyst til í
vistkerfinu við lirfufaraldra.
Hunter7 nefnir að beitarskordýr
geti stuðlað að því að helmingi
meira köfnunarefni berist frá
beitarplöntum ofan í jarðveg en í
venjulegu ári. Þessi óbeina
áburðargjöf á sér stað á þrenns-
konar hátt: a) með lirfusaur, b)
með miklu magni dauðra lirfa og
c) vegna þess að særð laufblöð
„leka" næringarefnum f rigningu.
Slík óbein áburðargjöf frá lúpfn-
unni, og þar með stórbætt vaxt-
arskilyrði, gætu útskýrt að hluta
lítil afföll barrtrjáa og vaxtarsvör-
un asparinnar.
Svæðið var heimsótt aftur
þann 15. september 2002. Þá
90
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2003