Helgarpósturinn - 01.06.1979, Blaðsíða 3

—helgarpósfurínrL. Föstudagur 1. júní 1979
3
SENDIHERRA ÍSLANDS RUKKAÐI
HERINN FYRIR AÐALVERKTAKA
Arið 1954 var gert sérstakt
samkomulag við Bandarikja-
stjórn, þar sem kveðið var á um,
að það væri algjörlega á valdi ts-
lendinga hverjir önnuðust verk-
legar framkvæmdir á Keflavik-
urflugvelli.
Þessi fundur fór fram að
' hausti og var þá Bandarikja-
mönnum tilkynnt hvaða verktaki
hefði verið ákveðinn fyrir næsta
almanaksár. Er sá háttur hafður
enn á, að tilnefna íslenska aðal-
verktaka árlega.
Aður en samkomulagið var gert
önnuðust bandariskir verktakar
framkvæmdir á Keflavikurflug-
velli. Aðalverktakinn var frægt
félag, Metcalfe, Hathilton, Smith
& Beck Companies, en undir-
verktakar voru m.a. Nell 0. Tier,
Sameinaðir verktakar og Reginn.
Þessi samvinna gekk illa. Upp úr
þessu urðu tslenskir aðalverk-
takar til.
Nú er öllum verkefnum á
Keflavikurflugvelli skipt á milli
aðalverktaka og Keflavikurverk-
taka. Aðalverktakar sjá um
nýbyggingar, Keflavikurverktak-
ar um viðhaldsvinnu. A siðustu
árum hefur þetta breyst að ein-
hverju leyti, þar sem nýbygging-
um hefur fækkað hlutfallslega, en
viðhaldsvinna aukist.
Aðalsjónarmið islenskra
stjórnvalda hefur verið að á hvor-
ugan aðilann væri hallað við
skiptingu verkefna og báðir héldu
sinu „svona nokkurn veginn.” t
samningum við heryfirvöld ,,er
barist um hvert cent”, eins og
einn starfsmanna Keflavikur-
verktaka orðaði það við Helgar-
póstinn.
Einokun aðalverktaka á stóru
bitunum er hins vegar staðreynd
og þessi einkaréttur hefur haldist
óbreyttur i tið fjögurra utanrikis-
ráðherra og sex rikisstjórna.
Opinberar röksemdir fyrir einka-
rétti aðalverktaka eru aðallega
þessar: 1) Bolmagn og fagleg
þekking i upphafi, 2) Útboð hafi
gefist illa, 3) tslenskir aðalverk-
takar séu starfi sinu vaxnir og 4)
Fyrirtækið hefur látið sér lynda
milljarðaverkefnin á Vellinum!
Þá er einnig nefnt, að félagið sé
fjárhagslega mjög öflugt. Það
hafi efni á að liggja með stóran
lager af byggingavörum og alls
konar varahlutum. Þeir reki
verkstæði, mötuneyti, svefnskála
og skrifstofuhúsnæði. Þannig hafi
það sérstöðu.
Þessari sérstöðu hefur fyrir-
tækið náð, að sjálfsögðu með þvi
að vera einokunaraðili. En ekki
Tekur Ríkið
við af flðal-
verktðkum?
Vegna háværrar gagnrýni á
einokunaraðstöðu tslenskra aðal-
verktaka hafa ýmsir kostir á
breytingum verið ræddir hjá
stjórnvöldum. Rannsókn á fyrir-
tækinu sjálfu mun þó ekki hafa
borið alvarlega á góma.
Hins vegar hefur verið talað um
breytt fyrirkomulag á verktöku á
Keflavikurflugvelli.
Má þar nefna, að rikið taki við
allri starfseminnij i öðru lagi, að
sameignarfélagi eða hlutafélagi
verði leyft að bjóða i verk á móti
eða samhliða aðalverktökum og
einokunin þannig rofin. í þriðja
lagi, að félögin verði opnuð og i
fjórða lagi, óbreytt ástand með
þeirri breytingu þó, að rýmkaö-
ur verði réttur verktaka til að
bjóða i undirverktöku. Þetta er
sá kostur, sem valinn var i tíð
fyrri rikisstjórnar og helst
óbreyttur.
Aðrir kostir hafa verið nefndir,
en rétt er að benda á, að það er al-
gjörlega á valdi rikisins hvernig
þessum málum er háttað.
bara það. Arið 1966 beitti fyrir-
tækið rikisvaldinu fyrir sig.
Pétur Thorsteinsson, sendi-
herra tslands i Bandarikjunum,
gerði þá kröfu á hendur Banda-
rikjamönnum, að þeir greiddu is-
lenzkum aðalverktökum 650 þús-
und dali eða sem svarar um 219
milljónum króna á núverandi
gengi vegna fasts kostnaðar, sem
f;,rirtækið hefði orðið fyrir nokk-
ur ár á undan.
Röksemd aðalverktaka var sú,
að ef fyrirtækið ætti að geta sinnt
verkefni sinu á Keflavikurflug-
velli þyrfti að ganga frá þvi i
samningi, að það fengi greiddan
fastan kostnað, skrifstofuhald
o.s.frv., ef verkefni væru i minna
lagi.
t bandariskum þingskjölum
segir svo:
„Vegna hernaðarlegs mikil-
vægis þess að viðhalda stöðu
Bandarikjanna á Islandi, og
vegna nauðsynjar þess að finna
árangursrika lausn á vandanum
vegna fasta kostnaðarins fór
Graeme C. Bannerman, aðstoð-
arráðherra i sjóherdeild varnar-
málaráðuneytisins til tslands i
desember 1966. Að loknum
nákvæmum viðræðum við sendi-
Nýi flugturninn hefur verið
byggingu i þrjú ár. Hann veröur
tekinn i notkun fljótlega.
herra Bandarikjanna á tslandi,
tslenzka aðalverktaka og fulltrúa
islenzku rikisstjórnarinnar, var
komizt að viðunandi samkomu-
lagi.”
í kjölfar þessa samkomulags
fylgdi tvennt: Annars vegar ár-
legar viðræður og samningagerð-
ir við tsienzka aðalverktaka og
hins vegar trygging á greiðslu
fasta kostnaðarins. Þvi ákvæði
var bætt inn i samninginn árið
1968.
Siðan hafa aðalverktakar feng-
ið, auk fyrstu greiðslunnar, þrjár
umframgreiðslur vegna fasts
kostnaðar, árið 1968, 1971 og 1974,
alls 522 þúsund dali. Þannig hefur
herinn greitt tslenzkum aðal-
verktökum samtals i auka-
greiðslur nálægt 400 milljónum
islenzkra króna vegna „harö-
íslendingar
úti aó aka 9
Já, margir hverjir, þaö fer ekkert feröinni sjálfir - sumir fara um ®
á milli mála - þó eru þeir mörg lönd - aörir fara hægar yfir
sérstaklega úti aö aka á sumrin - og halda sig lengst þar sem
þá skipta þeir þúsundum
Ástæöan?
Jú ástæöan er einföld, hún er sú
aö afsláttarfargjöld okkar gera
öllum kleift aö komast utan í
sumarleyfi til þess að sjá sig um,
kynnast frægum stööum - og
gista heimsborgir.
Þeirsem þannig feröast ráöa
skemmtilegast er.
Þaö þarf engan aö undra þótt
margir séu úti aö aka á sumrin -
á eigin bílum eöa leigöum bílum.
Kynntu þér afsláttarfargjöld
okkar-þau gætu komiö þér
þægilega á óvart-og oröiö til
þess aö þú yröir líka úti aö aka í
sumar.
FLUGLEIÐIR