Helgarpósturinn - 01.06.1979, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 1. júní 1979 hQlEjdrpOSturinri—
ÞINGFRÉTTIR OG
Akaflega litlar upplýsingar
eru fyrir hendium þaö hérlendis
hverskyns fréttir menn helst
kjósa aö lesa eöa hlýöa á.Fyrir
allnokkrum árum las ég um
könnun, sem leiddi i liós, aö
þáttur iþróttaefnis i fjölmiölum
var stórlega ófmetinn. Miöaö
viö heildarneytendafjölda, þá
vorU þaö tiltölulega fáir, sem
skipuöu iþróttaefni i fyrsta val-
flokk. Enginn þarf hinsvegar,
aö efast um aö iþróttaunnendur
eru i senn tryggur n,eytendahóp-
ur og harösnúinn þrýstihópur,
og eftirtektarvert er aö i dag-
blööunum héfur blaösiöum meö
iþróttaefni fariö fjölgandi und-
anfarin ár, ekki öllum til jafn-
mikillar ánægju.
A árinu 1978 lét Rikisútvarpiö
framkvæma hlustendakönnun.
A haini voru ýmsir annmarkar.
Úrtakiö var of litiö, og formiö of
flókiö. Þótt könnunin sé ekki
fyllilega marktæk, er hún án
alls efa leiöbeinandi. Þar kemur
þaöfram, aö iþróttaþáttur miö-
vikudaginn 22. nóvember haföi
8% hlustun. Þátturinn var flutt-
ur klukkan 21.50. A undan var
þátturinn svört tónlist. Þar var
hlustunin 1,8%. A eftir iþróttun-
um varþátturum flugmál „Loft
og iáö”. Þar náöi hlustunin aö-
eins 2,8%. Þetta kvöld er aö vísu
sanngjarnt aö geta þess aö út-
varpsefniö var I samkeppni viö
brezkan sjónvarpsmyndaflokk
„Eins og maöurinn sáir” (The
Mayor of Casterbridge) og end-
ursýningu á Vesturförunum eft-
ir Moberg, þannig aö frammi-
staöa iþróttannaerkannski ekki
svo slök.
En þaö var i rauninni annaö,
sem ætlunin var aö gera hér aö
nokkru umtalsefni, en þaö eru
þingfréttir einkum i hljóövarpi
og sjónvarpi.
Margir hafa oröiö til aö full-
yröa imlneyru, aö fólk heföi lit-
inn áhuga á pólitiskum fréttum,
þessu „pólitiska stagli” eins og
stundum er kallaö. Ég hef veriö
annarar skoöunar, en þaö er nú
kannski ekki marktækt. En lit-
um aö nýju á hlustendakönnun-
ina. Hún nær til vikunnar frá 19.
til 25. nóvember. A 'morgnana er
lesiö úr forystugreinum blaö-
anna. Sá dagskrárliöur hefur
mikla hlustum, eöa frá 17 til um
þaö bil 339é- Meö öörum oröum:
Suma daga var allt aö þriöjung-
ur þeirra sem spuröir voru aö
hlusta á leiöaralesturinn. Og aö
þvi er varöar hvort hlustaö hafi
veriö meö eftirtekt. Þá kemur
leiöaraiesturinn næst á eftir
fréttum og þættinum „Beinni
línu”. Siöar á morgninum eru
þingfréttir, sem nánast hafa
ekki veriö annaö til þessa en
þurrar frásagnir af afgreiöslu
og framlagningu mála. Þing-
fréttirnar hafa þetta 17 til 22%
hlustun. Þaö er heldur ekkert til
aö fyrirlita. Af öllum dagskrár-
liöum hafa fréttir mesta hlustun
og á þessum tima árs eru póli-
tiskar fréttir, — fréttir af störf-
um alþingis þar auövitaö meö.
Þaö er ekki hlutlaus umsögn,
þegar þingmaöur telur þing-
fréttir vanmetnar. SU er min
skoöun engu aö siöur.
Dagblööin hafa flest þing-
fréttaritara er hlýöa á umræöur
á degi hverjum. Sú var tiöin, aö
þaö var þeirra hlutverk aö fegra
málstaö sinna manna, en af-
flytja og rangtúlka orö póli-
tlskra andstæöinga. Þetta gerír
Þjóöviljinn enn. Þingfréttir þar
eru 30 ar á eftir tlmanum, enda
FLEIRA
yfirlýst stefna þar á bæ, aö ekki
beri endilega aö flytja réttar
fréttir, heldur hlutdrægar og
viihallar umsagnir sem koma
flokknum og stefnunni vel. Sú
var tföin aö Morgunblaöiö geröi
þetta llka. En þvi breytti Bjarni
Benediktsson i ritstjóratiö sinni.
Nú er svo komiö og þaö er sjálf-
sagt aö viöurkenna, aö Morgun-
blaöiö flytur langbeztar og itar-
legastarfréttiraf þvi sem gerist
á Alþingi, og er þá Utvarp og
sjónvarp ekki undanskiliö. Auö-
vitaö mótast þingfréttir Morg-
unblaösins af sjónarmiöum
Sjálfstæöisflokksins óbeint, en
frásagnir af umræöum eru yfir-
leitt heiöarlegar og án útur-
snúninga.
Rikisútvarpiö hefur undan-
farin ár haft einn fréttamann á
þingpöllum er skrifar fréttir
fyrir útvarpiö. Fréttastofa sjón-
varps fær afrit af þessum frétt-
um og styttir mjög I flutningi.
Þannig ef eitthvaö afbakast I út-
varpi veröur þaö enn vitlausara
aö öliu jöfnuisjónvarpi. Raunar
er þaö svo og ber hiklaust aö
viöurkenna, aö engum einum
manni er ætlandi aö fylgjast i
senn meö umræöum I báöum
deildum þings og skrifa um þaö
fréttir fyrir þessa tvo voldugu
miöla. Slikt er engum frétta-
manni bjóöandi.
Mikil óánægja hefur veriö i
þingsölum i vetur meö þaö
hvernig útvarpogsjónvarphafa
sinnt þvi hlutverki slnuaö segja
þjóöinni þingfréttir. Sú
óánægja er ekki ný, þótt I vetur
hafi keyrt um þverbak. 11 jósi si-
felidra kvartana frá þingmönn-
um (minnst þó frá Alþýöu-
bandalagi, enda hefur þaö yfir-
leitt ekki þurft aö kvarta yfir
slnum hlutl þingfréttunum) var
ákveöiö á fundi útvarpsráö i
marzlok aö skipa fjögurra
manna nefnd til aö gera tillögur
um þaö hvernig þessum máium
skuli i framtiöinni fyrirkomiö I
útvarpi og sjónvarpi. Þaö er
raunar ekki alveg rétt aö ekki
i hafi borist kvartanir frá Al-
þýöubandalagi, en þegar þaöan
barst kvörtun var hinsvegar
burgöiö viö. Svövu Jakobsdóttur
formanni menntamálanefndar
neöri deildar haföi ekki fundist
nógsamlega sagt frá frumvarpi
til laga um framhaldsskóla,
sem litiö var rætt á þinginu, en
þeim munmeira Inefndhennar
og sameiginlega hjá nefiidum
beggja deilda. Þá var brugöiö
viö bæöi hart og skjótt, og svo
sem fjóröungurfréttatlma lagö-
ur undir frumvarpiö. Eftirleik-
urinn var svo svofelld bókun á
2401. fundi útvarpsráös á miö-
vikudaginn var, undir liönum
framkvæmd dagskrár: „For-
maöur sagöi aö sér heföu borist
haröoröar kvartanir vegna
þingfrétta um meöferö frum-
varps um framhaldsskóla. Eftir
aö kvörtunin barst hafi þing-
fréttamaöur þó tekiö kipp og
rakiö gang málsins á þingi.Und-
irtektir viö kvörtunina voru
dræmar.” Svona gengur þetta
stundum fyrir sig.
Ekki skulu hér aö sinni fram
settar tillögur um breytt fyrir-
komulag þessara mála i sjón-
varpi og útvarpi, en þar veröa
örugglega á breytingar næsta
vetur.
AB gefur út Singer
Oft er það svo með góða erlenda rithöfunda að þeir
þurfa að fá einhver fræg verðlaun til að vekja athygli
okkar á Islandi og dugir þó ekki alltaf til.
Nóbelsverölaun veröa einatt
til þess aö islenskar bókaútgáf-
ur taka viö sér og sú hefur oröiö
raunin með verölaunahafann á
þessu ári Isaac Bashevis
Singer. Til þessa hefur ekkert
verka hans veriö þýtt á islensku
nema nokkrar smásögur.
Almenna bókafélagiö hyggst nú
bæta úr þvi og von er á einni
skáldsagna Singers i islenskri
þýöingu á þessu ári hjá bóka-
klúbbi félagsins.
SÚRT OG SÆTT
Beethoven samdi ekki nema
eina óperu. En hún er heldur
ekki til að spauga meö, þvi hún
fékk tvö nöfn, þrjár geröir og
fjdra forleiki.
Þótt Beethoven væri öörum
mikilfenglegri viöaö semja fyr-
ir hljóðfæri, átti hann alltaf í
nokkrum öröugleikum meö aö
skrifa fyrir söng. Honum var
ekki alltof ljóst, hvaö mætti
bjóöa mannsröddinni. Þaö vita
menn, þótt þeir hafi ekki gert
meira en syngja sem lítið peö i
Missa Solemnis eöa Nlundu.
Þetta gat raunar lika átt viö
um hljóöfæri. 1 einum af slöustu
strengjakvartettunum þótti fiöl-
ara nokkrum ógerningur aö
flétta putta vinstri handar svo
sem nóturnar kröföust. Hann
baö því vin beggjaaö færa þaö i
tal viö meistarann, hvort ekki
mætti breyta fingrasetningunni
örlltiö á stöku staö. Þá hreytti
Beethoven útúr sér: „Heldur
hann, að ég sé aö hugsa um
þessa vesölu fiðlu hans, þegar
Andinn talar til mín?”
Beethoven byrjaöi á Leonóru
áriö 1803 og iöraöist þess strax,
endalenti allt 1 kæfu. Einn dúett
þurfti hann aö umskrifa 18 sinn-
um, eina ariu 16 sinnum og einn
terzett 12 sinnum. Þaö bjargaöi
máiinu.aöum þettaleyti kynnt-
ist hann ungri fallegri greifa-
ekkju, Jósefinu Brunswick von
Deym, sem haföi gaman af
óperum, einkum ófullgeröum.
Beethoven heimsótti hana ann-
an hvorn dag og spilaöi ariú-
uppköstin fyrir hana. Siöan fóru
þau upp á loft aö ræöa málin.
Þetta flýtti reyndar ekki fyrir
verkinu, en geröi þaöbærilegra.
Þaö eru vlst nefnilega engar
kjaftasögur, aö Beethoven var i
slfelldu kvennastússi, þegar
hann mátti vera aö, enda giftist
hann aldrei. Helst sóttist hann
eftir prinsessum og greifynjum
(líkt og Staðarhóls Páll), en
væruþær ekki tiltækar, lét hann
sér nægja veitingakonur eða
söngkonur, einkum þó efnaöa
nemendur sina. Eitt sinn kom
maöur aö nafni Ries I einka-
tima, en þá lá Beethoven uppi 1
sófa meö fallegri stúlku, sem
haföi átt næsta tima á undan.
Ries ætlaöi aö hypja sig öfugur
út, en meistarinn skipaöi honum
aö setjast viö pianóiö. „Spilaöu
nú eitthvaö hugljúft”, sagöi
hann svo.Og nokkru seinna kom
næsta skipun: „Spilaöu nú eitt-
hvaö ástriöufullt.” Ries þótti
verst aö þurfa aö snúa baki I
sófann.
Loks tókst aö ljúka viö óper-
una, en þá var forleikurinn eftir.
Hann skrifaöi þá Leonóru nr. 1,
en vinir hans sannfæröu hann
um, aö sá forleikur væri ótækur.
Þá skrifaöi hann Leonóru nr. 2,
og meö honum var óperan
frumflutt undir nafninu Fidelio
aö kr<Xu óperustjórnans 5. nóv-
ember 1805. Henni var tekið
meö nóvemberiskulda.
Nú settust vinir Beethovens
aö meistaranum og fengu hann
urrandi og kurrandi tii aö
breyta óperunni og létta hana
ekki svo litið. Þessi breytta gerð
var svo flutt 29. mars 1806 og
hlaut aö visu skárri viötökur en
sú fýrri, en samt fleygöi Beet-
hoven öllu draslinu uppá hiilu.
þar sem þaö lá i' 8 ár.
En honum haföi þótt ófært aö
nota gamla forleikinn. viö nýju
geröina og skrifaöi þvi Leonóru
nr. 3, sem Sinfónluhljómsveitin
flutti á uppstigningardag mjög
svo frambærilega undlr. stjórn
John Steer. 1 þessum forleik er
m.a. hinn frægi lúöurhljómur
bakviö t jöldin, sem Leopold Sto-
kovski lenti eitt sinn i vandræö-
um meö ásamt Filadelfiuhljóm-
sveitinni. Þessir lúöurhljómar
komu sumsé aldrei, og aö for-
leiknum loknum ruddist Stok-
ovski aftur fyrir tjöldin til að
jafna um lúöurþeytarann fyrir
vanræksluna. En þar hélt hon-
um þá filefldur húsvöröur I
járngreipum og endurtók
áminnandi: „Ég hef margsagt
þér, aö þú mátt ekki blása i
þetta horn, meðan hljómleikar
standa yfir.” En Gunnar Þjóö-
ólfsson og Friöfinnur létu þess-
háttar alveg vera.
Þriðja gerö óperunnar var svo
flutt áriö 1814, og þá skrifaöi
Beethoven 4. forleikinn, sem nú
fékk lika aö heita Fidelio. 1
þetta sinn fékk hún dynjandi
viötökur sem og æ slðan. Leo-
nóra nr. 3 hefur stundum slöan
veriö leikin sem Intermezzo á
undan siöasta atriöi óperunnar,
en oftast sem sjálfstætt verk i
hljómleikasal.

: : f»

\, ; ■
Málverk eftir Ferdinand
Schimon. Beethoven mátti ekki
vera aö þvi aö sitja fyrir, og
aöeins nútima þingijósmyndar-
ar heföu Hklega náö þessum
svip.
Pianókonsert og sinfó-
nia
Þaö gekk svona upp og niöur
fyrir Beethoven aö leika sin eie-
in verk eöa stjórna þeim. Hann
var einn af þessum kroppatemj-
arastjórnendum: beygöi sig
saman I hnút þvi veikar sem
leika átti, svo aö stundum hvarf
hann næstum bakviö nótna-
standinn. Siöan stökk hann eins-
og óöur maöur I loft upp, þegar
spila átti af fuilum krafti, baö-
aöi út örmum, gretti sig hroöa-
lega og öskraöi. Oft varö hann
svo æstur, aö hann gaf vitlausar
innkomur eöa stýröi alltof hratt,
þvi einsog áöur sagöi i sam-
bandi viö dansmenntina, haföi
hann ekki sama takt i anda og
holdi. Þegar þetta bar viö, lædd-
ist konsertmeistarinn stundum
bakviö pallinn og stjórnaöi þaö-
an meö boganum.
Björn ólafsson geröi þetta
vist amk. einu sinni llka, þegar
háaldraöur heiöursmaöur var i
viröingarskyni látinn stjórna
okkar hljómsveit, m.a. I verki
meö heldur nýstáriegum takti.
Skæöar tungur segja, aö Guöný
ættistundum aö lakauppáþpssu.
Eitt sinn lék Beethoven sjálf-
ur einn planókonsert sinn meö
hljómsveit i Theater an der
Wien, en gleymdi, aö hann var
bara einleikari. Fyrsta skipti
sem hljómsveitin beljaöi ein,
stökk hann upp frá pianóinu og
byrjaöi aö stjórna á sinn hátt.
En I fyrirganginum velti hann
um tveim stórum kertastjökum
á flyglinum. Ahofendur skrlktu
af kátinu, en Beethoven vafö
svo fúll, aö hann lét hljómsveit-
ina byrja aftur frá upphafi.
Núvildi nótnaflettirinn, Ignaz
von Seyfried, vera forsjáll og
fékktvo kórdrengi tilaöhaldaá
stjökunum. Alltgekk vel, þar til
kom aö hinum örlagarika staö.
Beethoven spratt aftur upp meö
handleggina út i loftiö. Annar
veslings kórdrengurinn, sem af
forvitni og músikáhuga haföi
reynt aö kikja á nóturnar hjá
meistaranum, fékk viö þetta svo
vel útilátiö kjaftshögg, aö hann
steyptist i gólfiö. Ahorfendur
öskruöu af hlátri, en Beethoven
vatð svo reiður, aö 6 strengir
brustu I flyglinum, þegar hann
hellti sér yfir hann f næstu
píanósóló. — Af einhverjum
ástæðum reyndi Beethoven
aldrei oftar aö leika meö hljóm-
sveit opinberlega.
Ekkert svona lagaö gerist nú
um stundir. En þaö var samt
ósvikin ánægja aö hlusta á Leo-
nldas Lipovetski leika píanó-
konsert nr. 1 (sem reyndar er
siöar saminn en „nr. 2”). Hann
virtist eiga létt meö þaö, sem er
jú oftast til marks um góöan
skilning og mikla þjálfun. Og
hljómsveitin féll einsog fllsar
viö rass.
4. sinfónlan hefur löngum
staöiö I skugga sinna voldugu
nágranna, Hetjusinfóniunnar og
örlagasinfóniunnar. Þaö er
heldur ósanngjarnt. Af hverju
má Beethoven ekki lika sýna, aö
hann getur veriö litillátur, ljúf-
ur og kátur, en ekki endilega
þessi hrikalegi og ægifagri?