Helgarpósturinn - 01.06.1979, Blaðsíða 18

18
Föstudagur 1. júní 1979 *.f~)&ld3f~pCbSfLJr"Ínn_
FRA EDDU-REGLU
TIL ABBA-SÖNGS
Lars Lönnroth: Den dubbla
scenen.
Muntlig diktning frán Eddan till
ABBA.
Prisma, Sth. 1978.
Þótt allstór hópur islenskra
fræöimanna hafi á siöustu árum
getaö einbeitt sér aö athugun á
fornum fræöum okkar, hafa
nýlundur I rannsóknum ekki
veriö miklar hér heima.
Islenskir menn hafa gerst all-
traustir sporgöngumenn þeirra
frumkvööla sem fluttu rann-
sóknir fræöanna hingaö út á
fyrri hluta aldarinnar.
Rannsóknaraöferöirþeirra hafa
veriö heföbundnar, þó svo ýmis-
legt hafi komiö nýtt fram i
niöurstööum. Nýlundur I
viöhorfum og rannsóknaraö-
feröum höfumviöoröiöaö sækja
yfir höfin til Guös eigin lands i
vestri eöa þeirrar voöalegu
Skandinaviu í suöaustri. Á þess-
um vigstöövum hafa menn
reynst hafa opnari augu og eyru
en hér heima, jafnvel getaö
hlustaö eftir þvi sem var aö
gerast i öörum og fljótt á litiö
óskyldum fræöigreinum.
Hér veröa ekki þulin nöfn, en
einn þeirra sem mest hafa lagt
til aö hrista upp i stöönuöum
rannsóknum er Sviinn Lars
Lönnroth. Hann hóf feril sinn —
eöa varö fyrst kunnur — er hann
birti doktorsritgerö þar sem
mjög var veist aö kenningum
islenskra bókfestumanna um
ritun Islendingasagna og barðar
bumbur fyrir trú á „lærdóms-
menn” og hlut þeirra i
bókmenntaarfleiföinni. Fáir
uröu aö visu til aö sannfærast,
en margt nytsamlegt kom upp i
umræöunni sem af þessu
spannst.
Sföan lá leiö Lönnroths til
Bandarikjanna, og þar samdi
hann mikla ritgerö um Njálu
(Njáls Saga. A Critical Introdu-
citon, Berkeley, California,
1976). Þar var gerö tilraun til aö
greina söguna á grundvelli þess
konar formgeröarstefnu
(strúktóralisma) sem nú um
tiöir er ofarlega á baugi I
bókmenntafræöum viöa um
heim. Aö vissu leyti visar bók-
in um Njáls sögu leiölna til
einskonar nýrrar sagnfestu-
kenningar, en þó hafnar
Lönnroth ekki hugmyndum um
„höfund” sögunnar, dregur
fremur i efa aö hann hafi verið
eins sambærilegur viö nútima-
höfunda og stundum hefur veriö
haldið fram.
Og nú liggur hér á boröi minu
nýjasta stórvirki Lars
Lönnroths, sem orðinn er
prófessor viö Háskólamiö-
stööina I Álaborg. Bókin heitir
Den dubbla scenen. Muntlig
diktning frán Eddan till ÁBBÁ.
Titillinn er ögrandi: Hvernig
dettur manninum I hug aö fara
meö slikt guðlast aö saman
komi I bókarheiti sjálf
Sæmundar-Edda og lágkúra
skemmtiiðjunnar, verölauna-
hljómsveitin ABBA? — Þetta
skýrist að sumu af aöaltitli. Sú
tvöfalda sena sem þar um ræöir
lýtur aö vixlverkan milli
áheyrenda og flytjanda
munnlegra fræöa. Meö vixl-
verkan er reyndar um leiö gefiö
i skyn aö texti sem fluttur er af
munni fram breyti lit og lögun
eftir aöstæöum, fái form að
ákveönu marki af þvl umhverfi
sem hann er fluttur I. Þetta
leiðir svo sjálfkrafa til þeirrar
hugmyndar aö eitthvaö sem
kalla mætti „hugmyndafræöi
umhverfisins” ráöi allmiklu um
boöskap og formgerð textanna.
Þessar kenningar styðjast viö
býsna fjarskyldar rannsóknir,
annars vegar i þjóðfræði, hins-
vegar i fjölmiðlun og félags-
fræöi. Nefna má fræg rit eins og
Singerof Taieseftir Albert Lord
og útlistanir Jurgen Habermas
á borgarlegum sjálfskilningi
(frægast rita hans heitir i
norskri þýðingu: Borgerlig
offentlighed — dens framvekst
og forfall). En viö eldri
rannsóknir bætir Lönnroth eins
og vera ber eigin kenningum,
sem einkum viröast reistar á
marxiskri og strúktúraliskri
bókmenntafræöi.
Den dubbla scenen er mikið
rit, alls 432 siður, og til marks
Þessar tvær myndir af Stikkan
Anderson, heilanum bakviö
ABBA, birtir Lönnroth i bók
sinni meö svofelldum mynda-
texta: Frá skólakennara til
skálkasmiös: Myndbreytingar
Stikkan Andersons. (Frán folk-
skollárare till demonpro-
motor...)
um vlöfeðmiskulu til gamans
taldir hér þeir tiu textar sem
teknir eru til sjálfstæðrar grein-
ingar: Fyrst er fjallaö um 8
fyrstuerindi Völuspár. Þá tekur
viö „mannjöfnuöur konunga”
úr Magnúsasonarsögu I
Heimskringlu. Siöan kem-
ur kvæöi af ólafi liljurós
(ein af mörgum geröum).
t kjölfar ólafs fer Mar^
teinn Lúther meö sálm sinn
Vor Guö er borg á bjargi traust,
og þaöan er fariö I 81. epistil
Fredmans eftir Bellman. Þá
kemur greining á Svinahiröin-
um eftir H.C. Andersen, siöan á
fyrsta Gluntanum eftir Wenner-'
berg biskup. Þá er tekinn til
athugunar einn af baráttu-'
söngvum verkalýösins
Arbetets söner eftir Menander,
þar næst Fritiof och Camencita
(Samborobom, en liten by
förutan gata...) eftir Taube
Næst kemur þjóösaga frá 20.
öld. Frimúrararuir f Visse-
fjarda, þá móderniskt ljóö.
Arioso eftir Lindegren, og loks
er endahnúturinn rekinn á mef
Money, money, money!, einu
frægasta „númeri” ABBA-
flokksins.
Þessi upptalning segir vitan-
lega ekkert um efnistök
höfundar. Innan hvers kafla
kannar hann sömu þætti: flutn-
ingsaðstæður, flutningaaöferö,
flytjanda, viötakanda, „stil”
(kod, kallar hann þaö)
„veröld” textans og efnisátök
Þessa þætti ber hann svo saman
I bókarlok, reynir aö gera grein
fyrir þróun hvers fyrir sig — og
endar meö þvi aö gerast svc
djarfur aö spá um framtiöina
en þaö sagöi Storm Pederser
væru erfiöustu spádómar serr
menn fengjust viö!
Um niðurstöður Lönnroths
má efast I ýmsum atriöum. Vif
fyrsta lestur bókar hans þykii
mér styrkurinn vera mestui
fólginn I þvi aö hún opnar mann
nýja sýn, gerir nýstárlegar til
raunir og hvetur til athugana a:
ööru tagi en viö eigum a(
venjast. Meöal annars af þeim
sökum ætti enginn áhugamaöui
um bókmenntir — fornar eöe
nýjar — aö láta hana fram hjí
sér fara. Þún eggjar þá til at
hugana og andsvara. Og hvaf
getur bók gert mönnum betra?
Óðal feðranna:
Undirbúningur langt kominn
en vantar matráðskonu og rafvirkja
„Kvikmyndatakan fer fram i
Borgarfirði dagana 9.- 26. júli og
viö veröum meö aöal miöstööina i
félagsheimilinu Stór ási I
Hvitárssföu. Þá höfum viö fengiö
lánaö einbýlishús á Húsafelli,
sem Ástriöur Þorsteinsdóttir
á”,sagöi Hrafn Gunnlaugsson
þegar Helgarpóstúrinn innti hann
eftir framgangi mála viö undir-
búning á „Oöali feöranna”kvik-
mynd sem hann gerir i samvinnu
Jakob Þór Einarsson sem leikur
aöalhlutverkiö.
viö Jón Þór Hannesson, Snorra
Þórisson o.fl.
Kvikmyndin veröur aö miklu
leyti tekin aö Kolsstööum og
hefur hópurinn þurft aö láta
tengja viö bæinn rafmagn. Þá
veröur fariö þangaö um hvita-
sunnuna og bærinn gerður til-
búinn fyrir myndatökuna.
Búiö er aö skipa i öll meiri-
háttar hlutverk og æfingar eru aö
byrja. Leikendur veröa alls um 40
Friörik Adolfsson leikur þing-
mann kjördæmisins.
LEIKFÉLAG
REYKJAVÍKUR
Steldu bara milljaröi
föstudag kl. 20:30
síðasta sinn.
Er þetta ekki mitt líf?
7. sýn. þriðjudag. Upp-
selt
Hvít kort gilda
8. sýn. miðvikudag kl.
20:30
Gyllt kort gilda.
Miðasala í Iðnó kl. 14-
20:30.
Sími 16620
Hólmfriöur Þórhallsdójtir, sem
leikur móöur piltsins.
og er þaö allt áhugafólk sem
kemur viös vegar aö af land-
inu. Hafa leikendur veriö sóttir
til Húsavikur, Vestmannaeyja,
Akraness og fleiri staöa. Aöal
hlutverkið er i höndum Jakobs
Þórs Einarssonar.
Þaö veröur Hrafn Gunnlaugs-
son sem leikstýrir myndinni,
Snorri Þórisson kvikmyndar, Jón
Þór Hannesson stjórnar hljóö-
upptöku, Valgaröur Guðjónsson
er aöstoöarleikstjóri, Ragnheiöur
Harwey er skrifta og sér um
föröun, Gunnar Baldursson sér
um leikmyndir og Gunnlaugur
Jónasson er leikmunavöröur.
„Þaö sem viö erum ennþá aö ■
leita aö, er einhver hress og
skemmtileg matráöskona til 1 aö
vera meö okkur og einhver
fiinkur rafvirki, sem hefur áhuga
á kvikmyndagerö”, sagöi Hrafn
Gunnlsugsson.
—GB
Kolsstaöir I Borgarfiröi, þar sem
mikill hluti myndarinnar veröur
tekinn.
Árni á norrænu
visnasöngvaramóti
Norrænir visnasöngvarar halda
mikiö mót i Osló þessa dagana.
Fulltrúi lslands á þessu móti er
Arni Johnsen og I gær kom hann
fram ásamt öörum norrænum
visnasöngvurum I sjónvarpsdag-
skrá, sem sýnd veröur um öll
Noröurlöndin og e.t.v. viöar.
LAUQARAS
B I O
Sírni 32075
Jarðskjálftinn
VbuMI FEEL it as well as see it!
Sýnum nú í SENSURROUND (ALHRIFUM)
þessa miklu hamfaramynd. Jarðskjalftinn er
fyrsta mynd sem sýnd er í Sensurround og fékk
Oscarverðlaun fyrir hljómburð.
Aðalhlutverk: Charlton Heston,
Ava Gardner og George Kennedy.
Sýnd kl. 5, 7.30 og 10
annan í hvítasunnu.
Bönnuð innan 14ára.
fslenskurtexti.
Hækkað verð.