Helgarpósturinn - 20.07.1979, Blaðsíða 9

he/garpósturinn- Föstudag
ur 20. júlí 1979
þvi aö fólk hætti gersamlega aö
horfa á norrænt efni i sjónvarpi
þar sem þaö gæti alltaf valiö eitt-
hvaö annaö á öörum rásum i þess
staö. Valfrelsiö yröi einnig minna
en viröast kann i fyrstu þar sem
þróunin yröi í þá átt aö dýrt erlent
efai, sem ml er sent á mismun-
andi timum i hverju landi, yröi
einungis sent á einni rás, og yröu
áhugamenn um þá tegund efnis
aö gæta þess aö missa ekki af þvi
þar jafnvel þótt sýningartiminn
væri alls ekki sérstaklega sniöinn
aö þörfum. þeirra (t.d. er tveggja
klukkustunda munur milli Finn-
sýni á stjórnmálasviöinu og
norskrar þ-öngsýni á siöferöilega
sviöinu, auk margrar annarrar
þjóölegrar sérvisku, sem ég kann
ekki aö nefna, er ég hræddur um
aö ýmsum þætti grauturinn orö-
inn æöi bragödaufur og valfrelsiö
oröiö harla litils viröi. Mörgum
hefur þótt nóg um miöstýringu i
islenska rikisUtvarpinu og bágt á
ég meö aö trúa þvi aö þeir þyldu
betur yfimorræna miöstýringu
sem væntanlega heföi höfuö-
stöövar i Stokkhólmi. Viö þetta
má bæta, aö þegar Islenska sjón-
varpiö næöi skyndilega til 22
„VtKNINNI VIRDIST
EKKERT ÖMÖGULEGr
1977:36), sem Eiöur ætti aö eiga i
fórum sinum).
Ugglaust má finna kommúnista
i hópi andstæöinga NORDSATs,
og jafnvel menningarfasista
samkvæmt einhverri skilgrein-
ingu, en því fer viös fjarri aö þeir
rói einir á báti. Kommúnisti er
ekki skammaryröi i minum aug-
um, en ég vil hins vegar vara
mjög alvarlega viö þvi aö reynt sé
aö koma fasistastimpli á anda
þeirrar umrasðu sem nú er hafin
og á ef tir aö standa lengi. Slikum
nafngiftum veröa aö fylgja vönd-
uö rök, sem ég hygg aö yröu
vandfundin i þessu tilviki.
Ekkier Ur vegi aö vikja litillega
aö þeim grundvallarmarkmiöum
sem sett voru i upphafi þegar far-
ið var i alvöru aö ræöa um nor-
rænt sjónvarp um gervitungl.
Þau voru þessi:
aö styrkja sameiginlegu menn-
ingu Noröurlanda:
aö auka valfrdsi einstaklinga
með framboöi á dagskrám
grannlanda:
aö veita innflytjendum frá öörum
Noröurlöndum tækifæri til aö
fylgjast meö dagskrá heima-
landa sinna.
Þeir sem efast um ágæti
NORDSATs hafa bent á aö vel
gæti svo fariö að gervitunglin
færöu okkur fjær a.m.k. sumum
þessara markmiða i staö þess aö
ná þeim. Færamá sterk rök fyrir
lands og Islands). Loks er þvi
haldiö fram meö sterkum rökum,
að farandverkamenn (þar er sér-
staklega átt viö þá 300 þúsund
Finna sem hafa tekið sér bólfestu
i Sviþjóö á umliönum árum) séu i
miklu brýnni þörf fyrir sjón-
varpsdagskrár sem séu sérstak-
lega sniönar viö þeirra hæfi en
fyrir þaö aö liggja yfir efni frá
landisem þeirhafa yfirgefiö fyrir
fullt og allt. Þeir eiga margir
hverjir viö geysilega aölögunar-
erfiöleika aö striöa og fátt bendir
til þess aö sjónvarp frá heima-
landinu yröi þeim stoö i þeim.
Meö þessu er þó engan veginn
tekin afstaða gegn rétti þeirra til
aðhorfa á það sjónvarpsefni sem
þeir helst kjósa.
Ég býst viö aö flestir geti verið
sammálaum,aö ekki komiannaö
til greina, ef NORDSAT veröur aö
veruleika, en aö ailar þjóöir
Noröurlanda geti valiö um aö
horfa á hvaða útsendingu sem er.
Athuganir á þeim stefnum sem
ráða i hverju landi varöandi þaö
sem sent er i sjónvarpi, hafa leitt
I ljós, aö æðimikill munur er milli
landanna þrátt fyrir að þjóöirnar
teljistskyldar oghver annarri lik.
Ýmsa uggir þvi aö i kjölfar
ákvckðunar um NORDSAT komi
ýmsar aörar, þ.á m. um sam-
ræmingu á sjónarmiöum um þaö
hvaö teljist „boölegt” sjónvarps-
efni fyrir norrænan markað.
Þegar búiö væri aö taka fullt tillit
til islenskrar og finnskrar þröng-
miDjóna neytenda væri gersam-
lega úr sögunni aö þaö gæti keypt
erlent efni á tombóluprís eins og
hingað til hefurveriökleift iskjóli
mannfæöar okkar Þótt mér sé
illa viö aö lenda i hlutverki þess
sem málar skrattann á vegginn,
þá finnstmér ástæða til aö benda
einlægum áhugamönnum um
viðgang og eflingu islensks sjón-
varps, og ég veit aö þar er Eiður
Guönason framarlega i flokki, á
þá hættu aö NORDSAT riöi aö
fullu sjálfstæöri menningarviö-
leitni islenskra rikisfjölmiöla
Ýmis dæmi mætti tina til sem
renna stoöum undir þennan ugg,
þótt ekki sé tóm til þess hér aö
sinni.
A Noröurlöndum eru mjög
skiptar skoöanir meöal stjórn-
málamanna um framtíö NORD-
SATs. Finnar hafa þegar komiö
sér upp tveim sjónvarpsrásum og
telja sig ekki þurfa á gervitungli
aöhalda til ab efla eigiö sjónvarp.
Sviar hafa sömuleiöis tvær eigin
rásir og þykir nægja, en auk þess
blæöir þeim ugglaust i augum aö
þurfa aö borga stærsta hluta
kostnaöarins. Norðmenn sjá sér
hag i' þvi aö nota gervitungl til að
senda út rás nr. 2 hjá sér, sem
þeir hafa ekki enn komiö upp, en
jarönet er óhemjudýrt fyrir þá
vegna erfiðs landslags. Þó kunna
að renna tvær grimur á þá i þessu
efni þar sem komið mun I ljós aö
skugginn af norskum fjöllum sem
lenda i' leiö tunglsgeislans veröi
meiri en I fyrstu var talið. Þannig
mætti áfram telja, t.d. eiga Danir
sifellt I vök að verjast gagnvart
efiiahagslegum og menningarleg-
um imperialisma Efnahags-
bandalagsins og teldu sér ugg-
laust nokkurn styrk i norrænu
tungli sem mótleik, m.a. gegn
væntanlegu vesturþýsku tungli.
Islendingar þyrftu að bera einn
hundraöshluta af sameiginlegum
kostnaöi, en fengju i staöinn tifalt
úrval miöaö viö þaö sem fyrir er
(ef einungis er talið i útsending-
artimum) og er þvi ekki aö undra
að sumir hérlendisfái glýju I aug-
un um stund.
„Tækninni virðist ekkert
ómögulegt” segir Eiöur i grein
sinni. Undir þaö má taka með
hæfilegum fyrirvara, en jafn-
framt er nauösynlegt aö bæta þvi
við aö illa fer ef tæknin verður aö
sjálfstæöu markmiði. Og ef við
skjótum upp gervitungli til aö
hella yfir okkur hundrubum
klukkustunda af sjónvarpsefni á
viku hverri einungis vegna þess
aö við vitum aö þaö er hægt, en
ekki vegna þess aö við eigum okk-
ar sjálfstæð æöri markmiö meö
tiltækinu (sem við,vel aðmerkja,
teljum ekki unntaö ná jafnveleöa
betur meö öörum hætti), þá gæti
jafnvel farið fyrir okkur likt og
lærisveini galdrameistarans i
frægri þjóösögu.
Ég er ekki andstæðingur sjón-
varps um gervihnetti. Ég er
raunar sannfærður um aö þess
veröi ekki langt aö biöa aö viö
njótum alþjóölegs sjónvarps. Ég
tel meira aö segja ekki örvænt aö
þaö geti orðið til einhverrar
blessunar. En ég tel sky lt aö vara
viö þvi aö rasa um ráö fram á
sviði sem er jafnmiklum breyt-
ingum undirorpiö og þetta, og þar
sem engir raunverulegir hags-
munir almennings knýja á um
flýti. Eiöur Guönason lfkir and-
mælunum gegn NORDSAT viö
andmælin gegn sjónvarpi á slnum
tima ogsföar gegn litasjónvarpi.
Ugglaust kann hann sögu þessara
atburöa betur en ég, sem hef
ávallt litiö svo á, aö tilvist Kefla-
vikursjónvarpsins hafi rekiö
meira en nokkuð annaö á eftir
stofnun Islenska sjónvarpsins um
miöjan siöasta áratug (þar styö
ég mig m.a. eftir minni viö leiö-
ara Alþýðublaðsins frá þeim
tima). Eftir á aö hyggja býst ég
við aö flestir gætu orðiö sammála
um að betur heföi fariö á þvi að
biöa enn i fáein ár og hefja siðan
litasendingar beint, i staö þess aö
lenda, einsogviö geröum, i svart-
hvltu tækninni þegar hún var i
andarslitrunum. SU saga ætti að
kenna okkur aö fara okkur hægt
viö NORDSAT.
Þorbjörn Broddason.
frammi fyrir þvi aö greiöa mútur
til þess aö koma skreiðinni á
markað. Þetta var sú taflstaða,
sem blasti viö skreiðarseljendum
og stjórnvöldum, þegar viö sátum
uppi meö feikn af skreiö og óvissa
rikti um þaö hvort við kæmum
henni i lóg.
Attum við aö greiða mútur eða
ekki?
Samkvæmt venjulegum skiln-
ingi okkar á réttu og röngu áttum
viö ekki aö greiða mútur. Að þvi
leyti eru stjórnvöld sek i minum
huga. Auövitaö gerðust þessir
menn sekir um ákvöröun, sem
mikiö viö, þegar hún brýtur i
bága við skilning okkar á þvi,
sem telst heiöarlegt eða óheiöar-
legt.
1 Nigeriu er og hefur verið lengi
spillt stjórnarfar. Þar þarf aö
greiða mútur fyrir næstum hvaö
sem er, m.a. viðtöl við ráðherra.
Þar eru mútur daglegt brauö.
Þaö breytir þvi hins vegar ekki,
að samkvæmt hugsunarhætti
Vesturlandabúa, og ég geri ráö
fyrir Islendinga einnig, er þaö
rangt að greiða mútur. En siö-
ferðileg skylduboö eöa siðareglur
geta verið afstæöar og ekki átt
viö um allar kringumstæður.
Þannig er þvi haldiö fram, aö
tslendingar hafi ekki getað leyft
sér (peningalega séö) aö sitja á
kristilegum siöa- og vandlæt-
ingarstalli, þegar þeir stóöu
brýtur i bága viö siðferöisvitund
okkar. En kannski neyddust þess-
ir menn til aö vera óheiðarlegir.
Ef þaö hefur verið mat þeirra,
þá eiga þeir bara aö viðurkenna
að svo hafi verið. Þeir eiga ekki
aö berja hausnum viö steininn og
kalla hreinræktaðar mútugreiösl-
ur umboðslaun. Þaö er þessi tvi-
skinnungur, sem er óþolandi.
Þessir menn stóöu einfaldlega
frammi fyrir þvi aö taka ákvörð-
un um það hvort þeir ættu að
breyta gegn eigin vitund. 1 staö
þess aö dylja sjálfa sig sannleika
málsins eiga þeir aö spyrja sjálfa
sig hreint út: Er það réttlætanlegt
aö vera óheiöarlegur? Og siöan:
Er þaö réttlætanlegt aö vera ó-
heiöarlegur i þessu tiltekna til-
viki? Ef þeir hafa svarað siðari
spurningunni játandi, eiga þeir aö
viðurkenna þaö, — fyrir okkur en
ekki siður sjálfum sér.
Hrokafullur embættismaður,
sem missti stjórn á skapi sinu i
viðtali viöHelgarpóstinn (þótt viö
hliföum honum við þvi að birta
fúkyrðin), sakaöi okkur um að
„hafa ekki hugmynd um’’ hvern-
ig kaupin geröust á eyrinni i Nig-
eriu. Auövitaö vissum viö þaö
fullvel.
1 einu oröinu ræddi hann um
sérstæöa viöskiptahætti i Nigeriu
og i hinu hélt hann uppi vörnum
„fyrir þaö, sem viö geröum.”
Samt neitaði hann þvi, aö nokkuð
óeölilegt heföi átt sér staö. Aöur
en hann fór út af linunni talaöi
hann um há umboðslaun. Um
annaö snerist ekki máliö. Þegar
leiö á samtaliö var hann hins veg-
ar kominn I vörn án þess aö viö
sæktum fast. Nú var tónninn ann-
ar: „Viö höfum hreina sam-
vizku,” sagöi hann. „Viö geröum
þetta vegna hagsmuna Islands,”
SKREIÐARGEIT
sagði hann lika meö alveg sér-
staklega þungri dramatiskri á-
herzlu á tsland. Oröiö mútur gat
hann ekki tekið sér i munn. Samt
veit hann manna bezt, aö þetta
voru mútur og ekkert annað.
Honum var meira aö segja sagt
þaö beinum orðum.
En um hvaö snýst máliö? Þaö
snýst um mútur og hvort islenzk
stjórnvöld eigi aö taka þátt i slik-
um óheiöarlegum leik. Suöur-
Afrikumenn reyndu aö koma
apartheid á markað meö mútum.
Þaö var kallaö Muldergate. Viö
reynum aö koma skreiö á markaö
með mútum. Við getum kallaö
þaö Skreiöargeit.
Skreiöargeit er þó sérstætt aö
þvi leyti, aö viö veröum aö taka
afstööu til þess hvort við eigum aö
leggja eigin siöferöilega
mælistiku á viðskiptahætti okkar,
eöa brúka mælistiku annarrar
þjóöar, sem brýtur gjörsamiega i
bága viö okkar. Spurningin snýst
um þaö hvort viö eigum aö standa
fastir á okkar prinsippum eöa
láta undan og leyfa siöareglum
okkar aö sigla sinn sjó vegna
þjóöhagslegra sjónarmiöa.
Mitt svar er þetta: Ég vil frek-
ar skipta viö rafvirkja sem geíur
upp tekjur sinar til skatts en
þann, sem gerir þaö ekki, en býð-
ur mér þess i staö afslátt á verki.
M.ö.o. tslendingar eiga aö ieita
markaöa fyrir skreiö, þar sem viö
erum ekki neyddir til aö stunda ó-
heiðarlega viöskiptahætti. Þaö er
allt og sumt. Þetta er ekki
draumsýn. Þetta er raunsæi.
Halldór Halldórsson.