Helgarpósturinn - 20.07.1979, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 20. júlí 1979 helgarpásturinn.
KVONFANG
EFTIR PðNTIIN
Þaö hefur varla fariö framhjá neinum aö tslendingar eiga von á
hópi flóttamanna frá Vietnam. Fjölmiölar hafa tekiö hraustlega á
máli þessu, enda viröist svosem um talsvert hitamál sé aö ræöa, og
fátt ræöir fólk meira um þessa dagana en hvort islensku þjóöinni, ogf
eöa flóttafólkinu sjálfu, sé f hættu stefnt meö ósköpunum.
1 hamaganginum hefur aö þvf er viröist gleymst aö hingaö hefur
áöur komiö stór hópur flóttafólks. Fyrir réttum 30 árum, eöa sum-
ariö 1949, komu yfir þrjú hundruö þjóöverjar hingaö, flestir til
starfa f sveitum, og langflestir kvenkyns. Hluti þjóöverjanna fór
aftur úr iandi stuttu sföar, en margar kvennanna giftust íslenskum
körlum og búa hér enn — konur á miöjum aldri núna. En þær eru
aliar af „néttum” kynstofni.
Rifjað upp þegar
hingað kom fjöldi
í m m
þýskra kvenna til
vinnu í
landsins og
Þaö var á búnaöarþingi áriö
1947 aö samþykkt var áskorun
til rikisstjórnarinnar að taka til
athugunar möguleika á inn-
flutningi erlends verkafólks til
landbúnaöarstarfa á Islandi. í
og uppúr striðinu varö vart tals-
verðs fólksflótta úr sveitum
landsins i kaupstaðina, og þó
aöallega á höfuðborgarsvæðiö,
vegna aukinnar atvinnu. Ýmis
vandkvæöi voru á aö fá fólk til
vinnu i sveitunum, og þvi var
gripið til þessa ráðs.
Búnaðarþingiö 1949 skoraði
svo á atvinnumálaráöuneytiö aö
hraöa framkvæmdum viö inn-
flutninginn, svo aö fólkiö — sem
var aðallega konur — gætrá
komiö til starfa i mai. Þetta
sama Búnaöarþing samþykkti
lika nokkurskonar reglur i átta
liöum i sambandi viö innflutn-
inginn:
1. Aldurstakmörk innflytjenda
séu 18 til 40 ára, þó megi i ein-
stökum tilfellum konur eöa hjón
hafa með sér barn.
2. Innflytjendur sýni vottorö
og skilriki fyrir hegðun og verk-
kunnáttu og heilbrigði.
3. Ráöningartimi sé minnst
tvö ár i landinu samfleytt viö
landbúnaöarvinnu.
4. Áframhaldandi landvist sé
heimil meðan viökomandi vinn-
ur landbúnaðarstörf.
5. Kaup miðist viö aldur og
verkkunnáttu: Kaup karla: 4-6
þús. krónur fyrsta ár, 6-8 þús-
und kr. seinna ár.
Kaup kvenna: 4-5 þúsund kr.
fyrsta ár, 5-6 þúsund kr. annað
ár.
Aö auki fái fólk frftt uppihald
og þjónustu og fria ferð til
landsins.
Sendur sé maður út til að
vinna aö vali og ráðningu fólks-
ins. Sendimaðurinn fari meö
pantanir bænda á verkafólki
með sér, og geri ráðn
ingarsamninga fyrir hvern
einstakan þar ytra fyrir
fyrsta áriö.
6. Búnaöarfélag
hafi eftirlit og leið
beiningar meö hönd-
um fyrir fólkiö, fylgist
meö dvalarstöðum
þess og störfum,
aðstoði við vista
skipti og hvaö
annaö, er fólkið
þarf aðstoðarvið.
7. Auglýst sé nú
þegar eftir umsókn
um um verkafólk þetta
og séu þær bindandi
fyrir umsækjanda, miðaö
við aö fólkiö verði komiö
til starfa i maimánuði.
8. Sent veröi skip héö-
an, Hekla eöa Esja,
eftir fólkinu. Skipiö
komi svo beint upp
til Austurlandsins
og fari strand
ferö noröurum
land ogskiii fólk
inu á viökom.
andi hafnir.”
að segja að það hafi ríkt eftirvænting bæði hjá
stúlkunum og ekki síður bændunum"
Eftir þessu prógrammi var
siöan fariö í stórum dráttum. 21.
mars, eöa nokkrum dögum slö-
ar, flutti búnaöarmálastjóri
ávarp i útvarpiö og bar bændum
tiðindin. Þeir brugöust hart viö,
og innan skamms bárust beiðnir
frá bændum um rúmlega 330
manns I ársvist.
Svo undarlega bregður viö aö
mikill meirihluti bændanna
vildi fá konur i vinnu til sin.
Einkum voru það einsetubænd-
ur sem höföu hug á kvenfólki, og
sumir sendu meira að segja
Búnaöarfélaginu mynd af áér og
pöntuöu eina sem færi vel viö
sig. Sennilega hefur Búnaðarfé-
lag íslands aldrei komist jafn
nálægt þvi að vera hjónabands-
miðlun og þetta sumar.
Eftir að umsóknir höfðu borist
sendi atvinnumálaráðu.
neytiö tvo menn, blaða
mennina Jón Helgason og
Þorstein Jósefsson út til
Þýskalands, til þess, ásamt
Arna Siemsen konsúl iLubeck,
að vistráöa kvinnurnarog ann.
ast alla fyrirgreiöslu.
Nokkru eftir að Jón kom heim
birtist við hann viðtal i Timan
um. Þar lýsir Jón hvernig
aðbúnaður fólksins var, og
er það heldur ófögur lýsing
Yfir þrjú þúsund manns
sóttu um að komast til Is
lands, þannig að visa
varð frá miklum fjölda.
Margar stúlknanna höföu
flúið frá Austur-Þýskalandi
og allt var fólkiö sár
fátækt. „Einu sinni
kom til dæmis berfætt
stúlka gangandi fimmtán
kilómetraleið, og i annað sinn
komu tvær á sama hjólgarm.
inum þrjátiu eöa fjörutiu km.
veg”, segir Jón I viötali sinu. En
þaö komu lika fyrir brosleg at.
vik, að sögn Jóns. „Einu sinni
kom gömul kona meö stóran
hund og vildi selja hann til ls.
lands fyrir 70 mörk”.
Siöar i viðtalinu segir Jón:
„Stúlka, sem pólskir hermenn
hafa rænt hverri spjör um miöj-
an dag á miöri götu i Danzig,
og stungiö nokkrum hnifs-
stungum i ofanálag, er
nú tekin að ganga um
beina á sunnlejjsku
sveitaheimili”.
Þeir Jón, Þorsteinn og þýski
konsúllinn luku erindi sinu i
Þýskalandi fljótt og vel, og
fimmtudaginn 9. júni 1949 segir
Timinn i forsiöufrétt: „ESJA
KOM MEÐ ÞÝSKA
VERKAFÖLKIÐ I GÆR: Um
180 manns komu með skipinu,
en þaö sem eftir er kemur meö
togurum siðar.”
í fréttinni undir þessari fyr-
irsögn segir siöan: ,,Um klukk1-
an 15.3Ó i gær kom Esja á ytri-
höfnina i Reykjavik með
þýska verkafóliciö sem hún
sótti til Hamborgar. Meö
skipinu eru um 180 manns,
mestkonur. Dvaldi fólkið
i skipinu i nótt, en fær
vist á flugvallahótelinu
I dag.”
Tollverðir, læknar,
útlendingaeftirlitið
og fleiri fóru siöan
um borð og athugaði liöið, en
eins og sagði i frétt Timans:
„Meginhluti þessa fólks eru
konur, og er það flest á aldrin-
um 19-24 ára, en annars frá 17
ára aldri tii 45 ára”.
Siöar um daginn fengu stúlk-
urnar aö skoöa sig um i Reykja-
vik, og um kvöldiö var haldiö
hóf, þar sem þeim voru sýndar
kvikmyndir um ísland og sagð-
ur fróðieikur um þjóöina.
Þær konur sem áttu aö fara i
vist nálægt höfuöborginni voru
sóttar daginn eftir af bændum
sjálfum, en þær sem lengra áttu
heim aö sækja fóru með lang-
ferðabil.
Höröur Agnarsson var bil-
stjóri á leiðinni Akureyri-
Reykjavik á þessum árum og
hann ók stúlkunum á bæina á
leiöinni. „Þetta minnti mann
óneitanlega dálitiö á gripaflutn-
inga”, sagði hann. „Stúlkurnar
voru flestar milli tvitugs og þri-
tugs, og kunnu náttúrulega ekki
stakt orð i islensku. Þaö var bú-
ið að ákveöa hver átti aö fara
hvaö fyrirfram. Þaö er óhætt að
segja aö þaö hafi rikt eftirvænt-
ing, bæöi hjá stúlkunum, og ekfci
siöurbændunum. En þær fóru af
bflnum ein af annarri, og heim i
kotin”, sagði Hörður.
Eins og telja má eðlilegt
þurftu bestu bæirnir ekki á
þessu erlenda vinnuafli að
halda. Þangað sótti islenska
vinnufólkið auövitað fyrst. Þaö
voru þvi einkum verr reknir
bæir sem stúlkurnar lentu á, og
oftar en ekki hjá einsetubænd-
um. Enda small ekki alltaf allt
saman eins og best varð'á kos-
iö.
Ein ljóshærð og hugguleg
stúlka lenti til dæmis hjá ein-
setubónda norður i landi, sem
þekktur var I grenndinni sem
hinn mesti fýlupúki. Stúlkan var
greinilega ekki hrifin af mann-
inum við fyrstu sýn, og svo fór
að hún tolldi aldrei hjá honum
fyrstu nóttina, heldur flúði. Hún
lét sig ekki muna um að fara
yfir fjall til að komast i næsta
dal. Siðar giftist þessi stúlka i
Eyjafjöröinn.
Eftir aö þýska fólkið kom
hingað til lands var stofnaður
sérstakur gerðardómur, til að
kveöa úrskuröi, ef upp kæmu
deilumál varöandi ráöningu
þess. Alls komu 28 mál til
dómsins og fengu þau öll af-
greiðslu. Nokkrum var visaö úr
landi, sumir vildu skipta á hjú-
um, og svo framvegis. En eftir
fyrsta vistár þýska fólksins hbr
kom mikið los á liöið.
Sumar vildu fara aftur til
Þýskalands, en aörar vildu
skipta um húsbændur hér. Kom
þá i ljós að lítil eftirspurn var
orðin eftir þeim i sveitunum, og
var þá látiö óátalið þótt þær
ynnu i kaupstööum. Annars -
hefði þurft að senda þær út á
kostnað rikisins.
Talsveröur hluti þessa þýska
verkafólks, er á Islandi enn
þann dag i dag. Sennilega um
helmingur. Aðeins einu og hálfu
ári eftir komuna hingað, eöa
veturinn 1950 voru milli 50 og 60
stúknanna búnar að gifta sig is-
lenskum karlmönnum. Þaö
hefði einhverjum þótt góð nýt-
ing/búbót.
Nú eru þessar konur orðnar
meiri íslendingar en Þjóðverj-
ar, og fer af þeim orð fyrir
dugnað og myndarskap. Sumir
telja þær pínulitil sköss.
eftir Guðjón
Arngrímsson
8