Helgarpósturinn - 07.12.1979, Side 12

12
Föstudagur 7. desember 1979
helgarpósturinn
öll vitum vi6, aö viöráðanlegt
vöruverö byggist meöal annars á
fjöldaframleiðslu og mikium af-
köstum verkafólks sem viö hana
vinnur. Grundvöllur fjöldafram-
leiöslunnar er færibandiö, sem
hann Pord gamli innleiddi I bila-
verksmiöjunnisinni í upphafi ald-
arinnar. Þaö var tvennt sem
vannst viö færibandafyrirkomu-
lagið: Aukin vinnuhagræöing, og
þar meö meiri ágööi fyrir at-
vinnurekandann, sem gat greitt
hærra kaup, og lægra vöruverö,
sem varö til þess aö varan (i
þessu tilfelli Ford T) varö nánast
almenningseign.
En fjöldaframleiðslan hefur
fleiri hliöar. Vinnan varö einhæf-
ari oft innir maöur aöeins örfá
handtök af hendi viö framleiðsl-
una, og þarmeö er hdn oft inni-
haldslaus. Enginn hefur Ifklega
sýnt betur fram á innihaldsleysi
og vonleysi þessarar hliöar nú-
tima þjóöfélags en Charlie Chapi-
in f mynd sinni Nútiminn. Hins-
vegar veröum viö aö horfast i
augu viö, aö allsnægtir hins iön-
vædda heims byggjast ekki sist á
hagkvæmri og afkastamikilli
fjöldaframleiöslu.
Þaö eru fáar iöngreinar hér á
landi, sem hafa tekiö fjöldafram-
leiösluna 1 sina þjónustu svo
nokkru nemi. Þó standa fleiri
landar okkar viö færiböndin dag
út og dag inn en viö hugleiöum
alla jafna. Þaöþarf ekki annaö en
aö líta i hillur í verslunum til aö
uppgötva þaö. Mjólk, gosdrykkir
og aörar drykkjarvörur, dósa-
matur, kex svo eitthvaö sé nefnt,
er meira og minna framleitt i
fjöldaframleiöslu hér sem
annarsstaðar.
Hvernig skyldi fólkinu sem
vinnur viö þessa fjöldafram-
leiðslu, liöa viö störf sfn? Finnst
þyi'i vinnan innantóm og leiöin-
leg? Hvernig er aö vinna sömu
handtökin aftur og aftur dag eftir
dag og ár eftir ár? Viö fórum á
nokkra vinnustaði þar sem þessir
vinnuhættir eru viðhafðir og
reyndum aö kanna málið.
Viö uröum margs vísari I þeim
leiöangri. Eitt af þvi sem viö rák-
um okkur á — og máttum raunar
hafa einhverja hugmyndum fyrir
— var aö þeir kostir sjálfvirkni og
fjöldaframleiöslu sem getiö er
hér að ofan, eru ekki algildir. Aö
minnsta kosti ekki hvaö snertir
verkafólkið. i þessi störf viröast
mestmegnis veljast konur. Karl-
menn finnum við hinsvegar i
stööum yfirmanna og umsjónar-
manna meö vélunum. Fólkiö sem
stendur viö sjálf færiböndin er
vanalega launaö samkvæmt hin-
um svonefnda Iðjutaxta, sem er
einn af lægstu launatöxtunum.
Þetta, og svo kannski starfið
sjálft, veldur því, aö mannaskipti
eru mikil. Frá þvi eruþó aö sjálf-
sögöu undantekningar.
,,Er alltaf að snyrta
á eigin disk"
Fyrsti vinnustaöurinn sem varö
fyrir valinu er frystihiis Isbjarn-
arins. Færibandamenningin
hefur nefnilega lika haldiö innreiö
sina í undirstööuatvinnuveg þjóö-
arinnar, fiskiönaöinn. Þaö eru
ekki lengur glettnir strákar sem
bera fiskinn á boröin til kvenn-
anna, sem snyrta og pakka. Færi-
böndin sjá um þaö nUna.
— Hverniglikar þér færibanda-
vinnan? Viö spyrjum Þuriöi Ein-
arsdóttur.
— í sjálfu sér lfkar mér færi-
bandavinnjn vel. En mér Ifkar
ekki aö standa. Þaö er þaö sem er
mest þreytandi viö þessa vinnu,
segir Þurlöur.
Hún er aö snyrta karfaflök,
þegar okkur beraö garöi.og nær-
vera okkar viröist ekki hafa hin
minnstu áhrif á hana. Hnlfurinn
gengur ótt og titt, og hvert flakiö
af ööru hafnar i kassanum.
— Er ekki leiöinlegt til lengdar
aövinna sömuhandtökin aftur og
aftur I langan tima?
— Nei, mér finnst þaö ekki
þreytandi. Jafnvel þótt viö séum
lengi meö sömu fisktegundina er
þaö þannig, aö viö vinnum ein-
hverntimannaööllum tegundum.
Þaö skapar svolitla fjölbreytni.
Þetta er ekki allt snyrt á sama
hátt, þótt þaö sé 1 meginatriöum
eins.
— Ég hef þaö alltaf á tilfinning-
unni, aö ég sé meö mat i höndun-
um, aö ég sé aö snyrta á eigin
disk. Fiskurinn kemur á boröin
meðýmsu sem þarf aö fjarlægja.
Þunnildum, ormum og jafnvel
uggum. Og þegar maöur litur yfir
bakkann áöur en hann fer burt er
viss ánægjutilfinning yfir þvi að
senda frá sér vel unna vöru — aö
maður vonar. Svo spillir þaö ekki
Stefán Guöjónsson: Dálltið leiöigjarnt og einhæft — en hreinasta björg-
unarstarfsemi fyrir mig aö komast hingað.
— Ekki er þetta nú drauma-
starfiö. Þetta er f rekar eitt af þvi
fáa sem viö fulloröna fólkiö get-
um komist i. Þaö er stórt vanda-
mál aö konur detta út af vinnu-
markaönum eftir aö þær hafa
veriö heima og alið upp börn sin.
Þá eiga þær varla afturkvæmt I
fyrri störf. Annars er ég sauma-
kona og vann mikið viö sauma-
skap eftir aö börnin komust upp.
En mér fannst það meira þreyt-
andi en vera i fiski, segir Þuriöur
Einarsdóttir.
Tólf þúsund litrar
af Tropicana
Appelsinusafinn Tropicana hef-
ur unniö sér nokkuö fastan sess i
Þurlöur Einarsdóttir (fremst):
Það versta viö þessa vinnu eru
stöðurnar.
Isskápum landsmanna á undan-
förnum árum. En skyldu margir
hugleiöa hvernig þessi ágæti
svaladrykkur komst i fernurnar,
þegar þeir teiga þennan „sólar-
geisla frá Flórida”? Við ákváðum
að sjá það með eigin augum, og
hittum fyrir Karinu Jónsdóttur
við átöppunarvélina.
— Hvernig likar þér færibanda-
vinnan?
— Þetta er náttúrulega óskap-
lega tilbreytingarlaust, og mann
langar oft til aö hætta. Sérstak-
lega þegar vélin gengur illa. En
Rósa Eðvaldsdóttir: Búin aö vera
við þetta samfleytt I 25 ár.
þaö er bót i máli, að við getum
haft þetta nokkurn veginn eins og
við viljum. Viö erum tvær viö á-
fyllinguna og vinnum viö tvær
vélar. önnurfyllir á lítersfernur,
hin á pelafernur og viö skiptum
vanalega á hálftima fresti. Við
önnum vel báöum vélunum sam-
timis og semjum um þaö okkar á
milli hvenær viö tökum okkur
hvildir, og getum jafnvel
skroppiö frá, segir Karin.
— Auk þess pökkum viö á-
kveönu magni á dag, og þegar
það er búiö getum viö fariö heim.
Framleiöslan fer eftir sölunni og
á tímabilum þegar hún er mikil
kemur fyrir aö viö vinnum frá
klukkan sjö á morgnana til miö-
nættis.
Vinnudagurinn lengist lika, ef
vélarnar ganga illa, til dæmis ef
umbúðirnar beyglast i vélunum,
eöa þaö kemur i ljós að fernurnar
leka.
— Hvaö er framleiðslan mikil,
svona til jafnaöar?
— Þaö er erfitt aö segja. Núna
er hún ekki nema um 3000 litrar á
dag en fer oft upp I 6000 litra.
Mesta framleiöslan er liklega
eitthvaö um 12000 litrar.
Karin Jónsdóttir: Syng þegar vel
liggur á mér.
fyrir aö hafa kátar og skemmti-
legar konur viö næstu borö.
— Hvaö hefur þú unniö lengi I
fiski?
— Éghef veriö i fiski siöan 1974.
Fyrst á Hornafiröi og siðan hérna
I ísbirninum.
— Hversvegna fórst þú út i
þetta starf?
— Miglangaði aö gerast verka-
maöur.
— Af hugsjónaástæöum semsé?
— Ef til vill.
— Er þetta kannski drauma-
vinnan — aö vera i fiski?