Helgarpósturinn - 11.07.1980, Blaðsíða 10

-helgarpósturinn
Séra Rögnvaldur er kominn I
bæinn.
Og maran sem grúft hefur yfir
mannlifi á þeim svæðum þar
sem þessi snjófeilski prestur fer
um kannski vikum saman
hverfur einsog dalalæða aö upp-
gangandi sólu. En þaö er ekki
vaninn aö hafa langa innganga
um séra Rögnvald Finnbogason:
Séra Rögnvaldur: „Ég er fæddur
og uppalinn I Firðinum og fór
þaðan fyrir 28 árum.”
Og naust almennrar skóla-
göngu, einsog kunnir útvarps-
menn mundu orða þaö?
„Já, þaö gerði blessað striðið.
Menn fóru yfirleitt ekki í fram-
haldsnám fyrr en á striösárunum,
ekki nema þeir væru ofvitar eða
af forrlku fólki, en þeim fjölgaði,
ofvitunum, ákaflega mikið á
strlðsárunum. Ég kom inn I
þriðja bekk I M.R. og hafði þá
lokið f jórða bekk I Flensborg og
var aö læra þar út f jóröa bekk það
sem ég hafði lært I þriöja bekk I
Flensborg. Þetta var svo fornem
skóli, Menntaskólinn I Reykjavik,
að hann tók ekki mark á neinu
sem ekki var lært þar”.
liölðu Guö upp á vasann
Þú ert kominn af alþýðufólki I
Firðinum?
„Faöir minn var verkamaður,
þrælaði þarna hörðum höndum,
ég man að á kreppuárunum, þá
fóru þeir upp um sexleytið ef von
var á togara og byrjuðu að hima
við verkamannskýlið og ef skipiö
var frá Einari Þorgilssyni þá
komu verkstjórar þaðan og
pikkuðu úr þá sem voru bláleitir;
ef dallurinn var frá Bæjarútgerð-
inni þá fengu þeir sem voru Al-
þýðuflokksmegin vinnu. Þetta
var ömurlegt llf. En menn höfðu
tlma til aö hugsa og það var já-
kvæða hliðin á atvinnuleysinu og
þaö var mikiö lesiö. Menn fengu
sér bækur á bókasafninu — og töl-
uðu saman”.
Ég lauk stúdentsprófi ’47, mér
fannst þetta heldur ömurleg tlð
þessi menntaskólatlð, ömurleg
tlð, og mér hefði mátt segja allt
annað en þaö, að ég innritaöist I
guöfræði og yröi prestur. Þaö var
ekkert fjær mér á þeim árum. Ég
fór I Norrænu, hafði áhuga á
trúarbragðasögu. Það var ekkert
kennt I þá veru varöandi okkar
gamla átrúnað, það var enginn
bragðasögu I guöfræöideildinni
hjá Jóhanni Hannessyni, hann
kenndi þá einn vetur fyrir
prófessor Sigurbjörn Einarsson
sem var þá I frli. Mér fannst mjög
gaman I tlmum hjá honum og
andinn miklu skemmtilegri þarna
I guöfræöideildinni en I norrænu-
deildinni. Ég innritaöist I guð-
fræði, en þaö voru voðalega
miklar þrengingar I sálinni við
þetta guöfræðinám, ég hætti
tvisvar sinnum, fannst ég ekki
eiga heima þarna. Það voru
þarna menn með mér sem höfðu
mótast I Káeffúemm og mér
fannst þeir standa miklu nær guö-
dómnum en ég, mér fannst þeir
eiginlega hafa Guð uppá vasann
og ég öfundaði þá óskaplega, og
ég spurði mig alltaf að þvl hvað
ég væri að vasast þarna, mér
fannst ég vera þarna einsog
þjófur, sem er staöinn að verki,
óskapleg tilfinning. Hún hefur
rjátlast af mér á 28 árum og ég
öfunda þá ekkert nú þessa ágætu
menn”.
Svo þessi venjulega spurning
um samferðamenn.
„Einn minn besti vinur var
Eggert heitinn á Kvennabrekku,
sem dó fyrir aldur fram. Mig
minnir aö hann hafi veriö búinn
aö vera einn vetur I lögfræði, en
var svo ákveöinn I þvi aö fara I
sjómannaskólann. Það bar
þannig til, að Eggert var að koma
úr sölutúr á togara sem hann var
á. Ég var þá enn einu sinni að
byrja I guðfræðinni og spuröi
hann hvort hann vildi ekki vera
mér samferöa. Hann lét slöan
afmunstra sig daginn eftir og við
fórum að sækja tlma I guðfræði.
En þetta beit nú ekki vel á okkur
þessa jálka til að byrja með. Ég
man aö viö vorum orðnir alveg
uppgefnir eftir tvo fyrstu timana,
en þá tókum við það til bragðs að
fara onl Hljómskálagarð og leika
timana”.
Þýddi þetta ekki skipbrot fyrir
þinn kommúnistlska þankagang?
„Sigurgeir heitinn biskup var
ákaflega sjarmerandi maður og
hann taldi mér trú um, aö ég ætti
að vígjast með þessum fjórum
vinum mtnum séra Fjalari Sigur-
jónssyni, Birni Jónssyni, Eggert
á Kvennabrekku og Sváfni Svein-
bjarnarsyni. Hann taldi mér trú
um þetta á föstudagskvöldi og
það er ekki að orðlengja það, að
hluti þegar kemur að þeirri stund,
en að gera sér grein fyrir hvað
maður er að leggja út I,þaö gerir
maður ekki fyrr en maöur skrifar
ævisöguna kominn á áttræðis-
aldur. Þá sér maður þetta allt I
öðru ljósi. Annars leiö ekki sá
dagur fyrstu tólf árin að ég ætlaöi
ekki að segja af mér prestsskap.
Þetta var mjög erfitt að sætta
mina sóslalisku lifsskoöun og
kemur kannski inn á spurninguna
sem ég svaraði ekki áðan og
kirkjuna sem sllka”.
Hefur þá tekist að sætta þessi
tvö element?
„Já, þaö hefur hvort tveggja
náð saman, minn sósialismi er
dálitið annar en hann var fyrir 28
árum. Aðalatriöin eru mér enn þá
hjartfólgnari I honum, ekki það
aö þetta sé einhver vlsindaleg
söguskoðun heldur er það rétt-
lætiskenndin I honum sem máli
skiptir. Og um guödóminn skiptir
sama máli, hann stendur mér
miklu nær núna en hann gerði þá.
Mér finnst hann ekki eins
framandlegur fyrir mér einsog
hann var þá”.
Hvaö veldur?
„Sifelld umþenking um þá
hluti, hvern einasta dag öll þessi
ár. Maöur losnar aldrei undan
þessu einu sinni þegar maður
hefur komist I tæri við þessi
spursmál, þá láta þau mann
aldrei i friði”.
Þetta er ekki spurning um mátt
endurtekningarinnar?
„Nei, hreint ekki, ekki þeirrar
endurtekningar sem þú átt viö,að
fara meö litúrglu dag hvern sem
prestur. Nei heldur það sem ég
sagði þér, sú lltúrgia aö hugleiða
upphaf og endi, guö og menn og
hinstu rök daglega, það sækir á
endalaust, þú flýrð frá þessu efni,
aö þvl þú heldur með þvl að fá þér
I staupinu, en það er blekking,
það skilur ekki viö þig fyrir það”.
Furoulepsta eldavél á
nordurliveli jaroar
Hvar hófst svo leitin að Guði?
„Ég vlgðist norður aö Skútu-
stöðum. Það var komið undir
haust, þegar ég átti að taka við
þvl brauöi. Ég fór þangaö noröur
einhvern tlma á miðju sumri og
allt fullt af snjó, þetta var hart
vor 1952. Starri vinur minn I
Garöi hringdi til mín þegar hann
frétti að ég væri að flytja búslóö-
að læra trúarbragöasögu. Tók
vlxil og skildi konuna eftir, engin
námslán eöa styrkir, kom svo
heim árið eftir og þá skuldum
vafinn, kenndi næsta vetur viö
Flensborgarskólann en fór slðan I
Bjarnarnes, þar var ég tæp sex
ár”.
Komst þú ekki eitthvaö nálægt
kirkjubyggingu þar?
„Okkur kom saman um að fá
Hannes Kr. Davlðsson til aö
teikna kirkjuna, hann kritiseraði
svo mikið kirkjubygginguna sem
þá var I deiglunni I Skálholti.
Okkur fannst rétt að athuga hvað
slikur snillingur gæti unniö fyrir
guðskristni. Kirkjan er sérkenni-
leg.
Hvernig llkaði þér við Skaftfell-
inga?
„Mér llkaöi mjög vel við þá,
seinteknir en vinfastir, þaö var
mln reynsla. Annars hef ég heyrt
að það hafi orðið gifurleg um-
skipti á mannlifinu þarna, það
verða margir af aurum apar og
mér er sagt að það sé óþekkjan-
legur staöur Höfn. Þar voru 476
Ibúar þegar ég kom þarna ‘54,
núna eru þeir vlst komnir yfir tvö
þúsund. Þaö er aöflutt fólk”.
Posluiar meö 40 Kúa Ijós
Þú ert búinn aö vera nokkuö
vlða, séra Rögnvaldur?
„Þetta er niunda prestakalliö á
Staðastað. Þaö þótti nú ekki
traustvekjandi, aö prestur
flandraði svona á milli, minir
yfirboðarar hafa oft liðið þunga
nauö fyrir flakkið I mér. Ég hitti
einu sinni stórkostlega merkan
mann, prófast sunnan af landi,
hann var I yfirreiö á Noröurlandi.
Hann var aö átelja mig fyrir
þetta, aö vera að þessu flakki, ég
gæti ef ég staöfestlst einhvers
staðar, komið mér upp búi einsog
hann, sem hafði 40 mjólkandi kýr
I fjósi. Þetta var auðvitað hárrétt
hjá honum, en ég svaraði þvl til,
að það hefðu nú litlar sögur farið
af kristninni ef þeir hefðu haft það
svo postularnir að hreiðra um sig
I hliðum oltufjallsins með 40 kúa
fjós. En það er nú annar hand-
leggur. Ég þótti nú ekki postul-
legur á yfirreiðum mlnum llk-
lega. En þetta flandur núna, ef ég
á að kalla þaö svo,sem ég vil nú
ekki, var ekki það, að ég væri að
leita að einum stað heppilegri en
öðrum, þetta var leit mln aö Guöi.
hélt aö væri skop og spaug”.
Eru þeir svona vondir þarna?
„Séra Arni segir að þarna sé
þaö versta fólk að finna og það
besta, en þetta eru nú engir stór-
bógar þarna, en dálitið til I þessu
sem hann segir og meira en fólk
grunar. Ég hef kynnst sumu þvl
besta fólki sem ég hef fyrir hitt á
Snæfellsnesi”.
En hinu?
„Það er margt aðflutt fólk þar
alveg furöulegt”.
Þú sagöir mér i morgun að þu
kynnir skil á merkilegum sögum
nokkrum þarna að vestan.
„Ég man þær nú ekki I svipinn,
en þvl höfðu þeir orö á við mig,
Staösveitungar að þetta hefði
veriö gósenland á striðsárunum.
Það sagöi mér bóndi, góöur og
greindur maður, að þeir heföu
getaö risiö úr rekkju á morgnana
og gengið naktir niöur I fjöru,
komið alklæddir, pakksaddir og
dauðadrukknir heim um hádegiö,
það var allt á fjörunum. Ég
heyrði sagt að hefði veriö skotið
niöur skip hlaöiö amerisku smjöri
og það var nú lltiö um smjör
hérna á strlösárunum. Þetta var
feiknlega mikill og vandaður reki
sem kom á fjörur þarna I Staðar-
sveitinni. En einn bóndi varö af-
skiptur og beið þess lengi aö það
ræki hjá honum smjörtunna eins
og öðrum. Loksins bar eitthvað I
þá veru upp á fjörurnar hjá hon-
um, hann fór meö þetta heim I
skemmu og gæddi fólkinu á
þessu, en þótti nú engin kosta-
fæða. Menn úðuðu þessu I sig
svona af þvi að þetta var
amerlskt. Svo llða nokkrar vikur
og koma bændur að sunnan I
heimsókn og sem góðir gestir fá
þeir þetta amerlska smjör oná
flatkökurnar og fannst lltið til
koma og spuröu hvað þetta væri
og hann fór meö þá aö sýna þeim
smjörtunnuna, en þá stóö á
tunnuskrattanum Essolube fat
grease. Þá var þetta bara koppa-
feiti.
Það gerist margt á Snæfells-
nesi”.
hdssi al Eleianlen og 6
flöskur al rommi
En þaö gerist ýmislegt vlðar?
„Já, þegar ég fór frá Bjarnar-
nesi geröist ég prestur þeirra
Mosfellinga I Grimsnesi. Ég man
Sr. Rögnvaldur FinnDogason á Slaöaslaö í Helgarpóslsviölali
„£« cr uiangarðsmaður”
Víölai: Finnbogi Hermannsson Myndir: Finnbogi og Einar Gunnar
„Mér lefði mátt segja allt annað en þaö, að ég innritaðist I guðfræði og
yröi prestur”.
þess umkominn að kenna það sem
trúarbragöasögu. Það var litið á
þetta frá allt öðru sjónarhorni og
næsta furðulegu. A þeim árum
var allt mengað af rationalisma
bæði gagnvart okkar trúarbrögð-
um, gömlu og einnig hitt að okkar
ágætu fræöimenn hafa misskiliö
höfunda þessara verka ansi
hrapaUega.Mýtan var algjörlega
misskilin, þessar gömlu mýtur
okkar fengu nú ekki veröuga
meðhöndlun á þeim árum og
raunar engin trúarbragðavfsindi
til á þeim árum, hvorki hér né
annars staðar. Þetta gerist ekki
fyrr en slðustu 20 árin, þá aðal-
lega I Bandarlkjunum.
Ég fór aö sækja tfma I trúar-
ég var vigður sunnudaginn eftir.
Ég fékk lánaöa hempu hjá Sigur-
birni og ég hef stundum sagt að
þaö væri því aö þakka, hve
hempan var þröng að ég ekki flúði
út frá vigsluathöfninni, ég gat
ekki hreyft mig I hempunni
þannig að ég endaöi sem
prestur”.
Hvernig var tilfinningin við
vlgsluna?
„Mér fannst ég vera að ganga
undir feiknalegt ok sem ég fengi
aldrei boriö”.
Geriröu þér grein fyrir þvl
hvert ok þetta var?
„Maður gerir sér ekki grein
fyrir því I smæstum greinum, en
menn eru nú búnir að hugleiða þá
ina og sagði að ástandiö væri
þannig að búið væri að taka dæl-
una úr brunninum, hún hafði
verið tekin til aö dæla vatni úr
grunninum á félagsheimilinu sem
þá var hafin bygging á. Aðkoman
var ömurleg, óskapleg. Þarna
var sú furöulegasta eldavél sem
til var á noröurhveli jarðar,
gömul Sóló eldavél sem búið var
aö breyta I olluvél og höfö trekt
upp úr eldhólfinu. Siöan var
benzluö ollutunna utan á eldhús-
gluggann og ollan leidd með röri
ofan I trektina og krani þar á. Og
þegar kveikt var I á morgnana
varð sprenging og allt eldhúsiö
formyrkvað og baðað neistaflugi
Ég fór eftir tvo mánuði til London
Ég var svona einsog blökku-
stúlkan hjá Shaw, að leita að
Guði”.
Fannstu hann þá I Staðarsveit-
inni?
„Nei, ég fann hann hérna”.
(Bendir ónákvæmt á brióst sér).
Staddur?
„Ætli það hafi ekki runniö upp
fyrir mér siðustu árin á Staða-
stað, það má vel orða það þannig,
En með Staöastaö og Snæfellsnes,
I gamla daga las ég ævisögu séra
Arna Þórarinssonar og þeirra
félaga Þórbergs vinar mins sem
gamanmál, svo rann þetta upp
fyrir mér þegar ég var búinn aö
vera þarna eitt tvö ár aö þetta var
allt bræðilegur sannleikur sem ég
þaö aö þetta var myndarlegt,
veglegt hús, til að sjá, en forveri
minn séra Ingólfur Astmarsson
blessaöur, hann hafði nautshúö á
gólfinu I stofunni og bað menn
ekki ganga ofan á húðina þvl þar
væri gat undir. En þaö var nú lít-
ið, þau voru erfiöari götin á þak-
inu, I rigningum voru sko fimm
staöir einna erfiðastir, þetta var
a.m.k. fimmbalahús einsog
Vilhjálmur á Brekku hefur kallað
þetta. Svo kom Gústav heitinn
Jónasson ráöuneytisstjóri ásamt
biskupi, biskupsritara , Birni
heitnum Rögnvaldssyni og
undirr. austur til þess aö vega og
meta aðstæður og þaö var á björt-
um og fallegum degi. Þar var sá
dómur upp kveðinn, að ég fengi
hús á sjötta ári. Ef ég biöi I fimm
ár og aðeins betur þá gæti ég
gengið inn I nýtt hús. Ég settist að
á Selfossi, kenndi þar örlltiö viö
iönskólann, Siguröur Pálsson,
vlgslubiskup vinur minn, útveg-
aði mér þaö starf, en einhvern
veginn leystist upp þessi vera mín
og varð aldrei nein á Mosfelli og
þarna kom enginn prestur, ekki
minnist ég þess,fyrr en þeir fengu
séra Ingólf aftur. Þaöan lá leiðin
austur á Valþjófsstaö. þar var ég
settur eitt ár. — Afdalabrauð þótti
hæfa honum — ég ilengdist þar
nú ekki, var þar eitt ár. Þá fór ég
suðuri Stafholt I Borgarfiröi, var
þar þrjú ár. Þar var ágætt að
vera aö mörgu leyti, en mér
fannst ég ætti að fara austur aft-
ur. Það er svo merkilegt með