Helgarpósturinn - 20.03.1981, Qupperneq 8

Föstudagur 20. mars 1981.
he/garpústurinn__
I—helgai---------------
pásturinn_
Blaö um þjóðmál/ listir og
menningarmál
utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
AAagnússon
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn-
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Guðmundur Arni
Stefánsson og Þorgrímur
Gestsson.
Útlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart.
Auglýsinga- og sölustjóri:
Höskuldur Dungal.
Gjaldkeri: Haildóra Jóns-
dóttir.
Dreif ingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8—10. Simar:
81866, 81741, 14900 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
„Svipa yfir
vondum
foreldrum”
Nú er liöiö á annaö ár frá þvi
barnaári Samcinuöu þjóöanna
lauk. Þaö ár, áriö 1979, töluöu
menn fjálglega um aö betur þyrfti
aö búa aö börnunum en gert heföi
veriö. ,,Þau hafa ekki aöstöðu til
aö koma fram hagsmunamálum
sinum sjálf, geta ekki myndaö
þrýstihópa eins og aörir” var
sagt, og þaö var sagt, aö börnin
ættu nú einu sinni aö erfa landiö”.
Þetta sama ár var lagt fram á
Alþingi frumvarp til svonefndra
barnalaga. En þaö var ekki sam-
þykkt þá frekar en á næstu þrem-
ur þingum þar á undan. Enn einu
sinni liggur barnalagafrum-
varpiö fyrir Alþingi, ennþá ekki
oröiö aö lögum.
Þótt margir kunni aö halda þaö.
eru barnalögin ekki einu lögin
sem varöa börn. Þvert á móti
hafa I tímans rás verið settir
margir lagabálkar sem varöa
málefni þeirra, og barnalögin ná
aöeins yfir tiltölulcga þröngt sviö,
aöallega varöandi faöernismál og
tilhögun á innheimtu barnsmeð-
laga. En einmitt á barnaárinu
1979 skilaöi nefnd af sér ályktun
og drögum aö lögum um vernd
barna- og ungmenna, sem hún
haföi unniö aö frá þvi áriö 1974.
Þar var um aö ræöa lagabálk,
sem fjallar fyrst og fremst um
barnaverndarmál, og átti aö
leysa af hólmi mörg gildandi lög.
En niöurstaöa nefudarinnar eftir
fimm ára starf var i rauninni sú,
aö ekki skyldi semja sérstök
barnaverndarlög, heldur fella
þau undir lög um aöra félagslega
þjónustu sveitarfélaganna sem
snertir börn og foreldra. Þaö mál
var falið nefnd til athugunar, og
siöan var skipaður starfshópur til
aö framkvæma þessa sam-
ræmingu, og hann hefur frest
þangaö til i janúar á næsta ári til
aö skila af sér.
A meðan kerfiö og skrif-
finnskan mala meö sinum hætti
gilda þvi engin lög um sum mál-
efnibarna,- úreltlögum önnur. t
samantekt Helgarpóstsins i dag
um þessi mál, kemur meöal
annars fram, aö þau lög sem
gilda eru hiö mesta kraöak, sem
enginn hefur almennilega yfirsýn
yfir. Þaö kemur lika fram i sam-
tölum viö þá, sem aö þessum
málum vinna, aö réttarstaða
barna og foreidra gagnvart aö-
geröum barnaverndarnefnda sé
litil sem engin, og starfsemi
þeirra sé neikvæö, fyrst og fremst
svipa yfir höföum foreldra sem
eru vondir viö börnin sin.
Þaö er skoöun formanns barna-
verndarnefndar Reykjavíkur, aö
barnaverndarnerfndirnar komi
of seint til skjalanna. Þeim sé
ekki ætluö nein fyrirbyggjandi
starfsemi, aöeins aö grfpa inn i
þegar i óefni sé komið.
Harmleikir af þeim toga, sem
fjallað er um i Helgarpóstinum i
dag gerast nánast á hverjum degi
mitt inni i allsnægtasamfélagi
nútimans. Slikt veröur ekki
stöövaö með lagabálkum^kki
frekar en hjónaskilnaö--
ir eða drykkjuskapur. Þarna er
við mannlega breyskleika aö eiga
og mestu skiptir aö vel sé búiö aö
börnum i uppveztinum, ekki sist
börnum þeirra sem minnst mega
sin i þjóöfélaginu. Aö sjálfsögöu
þurfa aö vera til lög sem tryggja
slikt, en þaö sem mestu máli
skiptir er útfærsla á slikum
lögum, og að þaö fólk sem annast
hana sé gott og velviljaö, ekki
einstrengingsfullt bókstafstrúar-
fólk. Og aö stjórnmálamennirnir
sjái sóma sinn i aö horfa ekki i
þann kostnaðsem óhjákvæmilega
fylgir bættum aðbúnaði
æskunnar. Hér á ekki niöur-
skurður viö, og ekki billeg viö-
brögö á aö loka sjoppum eöa leik-
tækjasölum jafnvel þótt lætin
gangi úr hófi fram. Hafi börnin
ekkert viö aö vera finna þau sér
eitthvað til, og gatan er ekki besti
staðurinn.
I nánd axar
Dagur er liöinn. Hátt skal hefja
hunangsbikarinn enn.
Heill þér menglöö minna stefja,,
Mannsblóð fjörugt renn.
Svo kvaö Jón Hreggviðsson á
Rein úr Pontusrimum þegar
mikið lá við, enda ekki að ófyrir-
synju jafnvanur sem maðurinn
var orðinn að umgangast öxi og
viðhögg og kunni ekki almenni-
lega við sig nema inánd þeirra
amboöa. En þvi er þetta man-
söngsstef upp rifjaö aö mannkyn
allt hefur nú um nokkurt skeið
lifað i nánd axar og viðhöggs.
Reyndar hefur öxin verið reidd
nokkrum sinnum vegna vitlausra
fyrirmælaogoss tjáö,aðslikt geti
hent hvenær sem er, en fresturinn
tilað láta vopnið geiga sé nú kom-
inn niður i sex minútur og það sé
orðið of seint.
Og úti er-ævintýri. En mönnum
finnst ekki komið nóg og aldeilis
brundtið hjá kaupmönnum
dauðans, vopnaframleiðendum,
og rosalegar tilhleypingar fram-
undan hjá þeim islensku mönnum
sem eignast hafa nábrók þá sem
ævinlega hefur i sér fólgið kana-
gull. En mönnum til skýringar
var nábrók eitt galdratól sem
menn klæddust á öld galdra og
fordæðuskapar og brók þessi gaf
af sér gullpeninga, það var
hennar náttúra. En við verðum að
fikra okkur enn lengra aftur i
móðu og mistur ævintýra og lygi-
sagna til að nálgast þann veru-
leika sem við erum að upplifa i
dag. Hann á sér engar aðrar hlið-
stæður. Þaðer ofraun að skýra þá
tið sem er áð renna upp með
öörum hætti en segir frá i ævin-
týrinu um tröllin og gulleggið, eða
i heimsendislýsingu Völuspár:
Sól tér sortna. Sigur fold i mar.
Hverfa af himni heiðar stjörnur.
Geisar eimi við aldurnara.
Leikur hver hluti viö himin
sjálfan.
— Og fyrir þetta lofa menn Guð,
þetta er þeirra verðskuldun fyrir
drottni, likt og likþrái þeirra
systra á Rein, uppétiö andilit og
berar kjúkur. Þetta hafði drottinn
af náð veitt þeim.
Manni kemur helst til hugar að
eitthvað jafn yfirskilvitlegt liggi
að bakiþeim vilja og verkum sem
menn láta hrinda sér úti, en tið-
indi si'ðustu dag a varða ekki ein-
göngu þá menn sem gefa sig
ævintýrinu á vald, og hafa þegar
skipaö sér i sjálfsmorðssveit
Bandarikjahers. Það er verið að
ofurselja alla þjóðina sömu
örlögum jafnt Vestfiröinga sem
aðra. Ef við ætlum hinsvegar
okkur þá dul að horfa til fram-
tiðar þá hefur það sýnt sig að
svipmikill er sjávarafli i Keflavik
og nábrókin ekki dugað sem
skyldi. Þar hefur rikt neyðar
ástand i atvinnumálum og menn
virðast hafa litið lært og mæna
enn til vallarmúranna og sem ég
sit hér við ritvél mina vestur á
Núpi heyri ég i þingfréttunum
frumvarp frá Karli Steinari
Guðnasyni þar sem hann hyggur
bjargráö þeirra Suðurnesja-
manna vera einhverskonar
iðnaðarfrihöfn við völlinn. En
vighreiðrið á Miðnesheiði hefur
ekki bara leitt yfir okkur tortim-
ingarhættu, hernám og hernáms-
framkvæmdir röskuðu öllu
byggðajafnvægi i landinu. Það er
óhætt að benda þeim mönnum á
það bæði hér vestra og eystra og
vafalaust nyrðra lika aö ölmusufé
Bandarikjastjórna, Marshall-
hjálpin og aörar ölmusur sem al-
menningi eru ekki kunnar af
nöfnum, svo sem „hands across
the ocean” og fleiri, voru tilræði
viö margar byggðir i landinu.
Hagtölur eru þvi til vitnis: mann-
fjöldi á Vestfjörðum 1940 var
12953manns, árið 1950var sú tala
dottin niður i 11.166. Það hafði
fækkað um tæplega 18 hundruð
manns á þessum tiu árum, menn
streymdu aö sjálfsögðu suður til
kjötkatlanna og vermdu sig við
birtu og yl Sogsvirkjunar sem
reyst var fyrir fé úr Marshall-að-
stoð og ekki aö.undra þótt upp
rekist ramakvein I Reykjavik
þegar til stendur að veita fleiri
landshlutum aðild að lands-
virkjun.
En það ber ekki allt uppá sama
daginn, og eftir að Vestfirðir voru
i sarum eftír stórfellda byggða,-
röskun eftirstriðsáranna, ásamt
fleiri’ byggðalögum, var hér
komið á laggirnar öflugum at-
vinnutækjum og hafin uppbygg-
ing islenskra atvinnuvega og at-
vinna hefur verið hér meiri en
nóg á annan áratug.
Þrátt fyrir þetta skólabókar-
dæmi standa foringjar verk-
amanna á Suðurnesjum enn við
Vallarhliðið og rétta fram kjúk-
urnar likt og þær likfráu systur
frá Rein og lofa Guð.
HÁKARL
Koma Birgir og Pálmi
fyrir Gunnar og Geir
Raunir Sjálfstæðismanna eru
með eindæmum um þessar
mundir. Ber þar hæst lands-
fundarskjálfta sem hrislast um
flokkinn og veldur miklum
skjálfta. Flokksapparat sem
sjálfstæðismenn nefna miðstjórn
ákvaö, sem kunnugt er á dög-
unum, að fresta fyrirhugðum
landsfundi fram á haust. 1 mið-
stjórn eiga meöal annarra sæti
nokkrir þingmenn flokksins, auk
lykilmanna viða að af landinu og
annarra toppa. Oft hefur verið
undir hælinn lagt hvernig menn
hafa mætt á þessa miöstjórnar-
fundi, og ekki greiddu vetrar-
hörkur hér á landi fyrir fundar-
sókná dögunum. Það var ákveðiö
að fresta landsfundi eftir miklar
bollaleggingar. Raunar var búiö
að taka ákvöröun um frestun
áður, þvi þingmenn flokksins
greiddu atkvæði um þetta áöur en
tíl miöstjórnarfundar kom. Þing-
mennimir vilduendilega að fund-
inum yrði frestað, og segja fróðir
menn aö þar hafi tvennt einkum
haft áhrif. I fyrsta lagi geta þing
menn ekki haft eins mikil áhrif á
kjör landsfundarfulltrúa, ef
fundurinn veröur i vor. Kosningar
tillandsfundar hefðu þá hafist um
þessar mundir, eöa i þann mund
sem mikillannatimi er að hefjast
á Alþingi, og þingmenn almennt
mjög önnum kafnir. 1 öðru lagi
mun það hafa ráöið miklu hjá
þingmönnum, aö þeir halda að
ástandiö i stjórnmálunum verði
ekki eins gott i sumar og það er
núna, eða meö öðrum orðum að
það blási þá ekki eins i seglin
fyrirGunnari Thoroddsen vara-
formanni og nú. Þingmennirnir
sem mikluráða um þessimál, eru
ádegihverjum i baráttuviðrikis-
stjórnina og þá um leið varafor-
mannirm, og ræðst afstaða þeirra
til landsfundar mikið af þvi.
Ragnhildurog Jónas
Það vakti athygli hversu hrein-
skilinn Geir Hallgrimsson var
þegar hann sagðist frekar hafa
kosiö að landsfundurinn yrði I
vor. Jafnframt sagöist hann ekki
hafa treyst sér til aö ganga gegn
vilja þingmanna i málinu. Geir
sér auðvitað að ef fundurinn
veröur haldinn i haust, minnka
likurnar á þvi aö hann verði
áfram formaður. Þessvegna vildi
hann heldir vorfund. Um þetta
voru þeir sammála formaðurinn
og varaformaðurinn, en óneitan-
lega er nú eftirminnilegra hvað
Gunnar sagði um málið, en Geir,
og munu margir muna svar hans
um vordaga og veturnætur.
1 miðstjórninni sitja meðal ann-
arra tveir einstaklingar sem
mikið hafa látið að sér kveöa i
innanflokksmálum. Jónas Haralz
landsbankastjóri og Ragnhildur
Helgadóttir fyrrerandi alþingis-
maöur. Þau bæði vildu hafa vor-
fund að þvi er kom fram i blöðum
að miðstjórnarfundi loknum. Þau
eru ekki i daglegu striði við
doktor Gunnar Thoroddsen eins
og þingmennirnir og jafnframt
miklir fylgismenn Geirs Hall-
grimssonar. Þessvegna vildu þau
vorfund.
Arftakar Geirs og Gunn-
ars
Bæði fyrir og eftir miðstjórnar-
fundinn hafa sjálfstæöismenn i
valdastöðum mikið stungið
saman nefjum um hugsanlega
eftirmennGunnarsog Geirs. Það
virðast allir sammála, þótt þeir
segi það kannski ekki upphátt, að
langheppilegast væri ef flokkur-
inn gæti fúndið annan formann
fyrir Geir, og þá væri Gunnar
jafnframt sjálfkrafa út úr mynd-
inni. Á timabili i haust var mikið
talað um Ingólf á Hellu, sem
heppilegan bráðabirgöaformann.
Hann kitlar að visu svolitið og
langar I hnossiö að sögn, en einn
stór galli er á þvi að hann veröi
formaður. Það er að Ingólfur er
ekki lengur þingmaður og hefði
þvi höndina aldrei á hinum póli-
tiska piilsi eins og formaöurinn
þarf að hafa. Hann gæti að visu
tekiö sæti i rikisstjórn sem
flokkurinn myndaði, en þaö er
mjög óliklegt aö hann yröi þá for-
sætisráðherra. Þetta telja menn
með góð pólitisk gleraugu stærsta
ókosinn. Auk þess eru menn innan
þingflokksins sem fyndist frek-
lega fram hjá sér gengiö með þvi
að Ingólfur yrði formaður Sjálf-
stæðisflokksins.
Þá er ekki nóg að kjósa bara
nýjan formann, sem auk þess yrði
utan þings. það þarf lika að kjósa
nýjan varaformann. Það gæti allt
eins orðið Gunnar Thor áfram við
þessar kringumstæður.
Birgir og Pálmi
Góðir Sjálfstæðismenn i
Reykjavik, sem vilja alveg ein-
dregið að formaðurinn sé úr
höfuöborginni, hafa velt fyrir sér
möguleikanum á þvi að fá menn
til að sameinast um Birgi Isleif
Gunnarsson sem næsta formann
flokksins. Þessir sömu menn eru
raunsæir og hafa látið sér til
hugar köma að meö þvi að fá
Pálma Jónsson i varaformennsku
myndi tvennt vinnast. Hluti af liði
Gunnars Thor myndi sætta sig við
þessa uppstillingu og lands-
byggðarmenn myndu ekki telja
fram hjá sér gengið. Stóri kostur-
inn við kjör Birgis er talinn sá, að
Geir myndi sætta sig við hann
sem eftirmann, alveg eins og
hann sætti sig við hann sem eftir-
mann á borgarstjórastóli. Birgir
er lika stöðugt að vinna á sem
þingmaöur, enhannmá bara ekki
vera svona sorgmæddur I framan
þegar hann kemur i sjónvarp.
Hákarl.