Helgarpósturinn - 24.04.1981, Blaðsíða 4

NAFN: Bernharður Guðmundsson STAÐA: Prestur og fréttafulltrúi þjóðkirkjunnar
FÆDDUR: 28. janúar 1937 HEIIVIILI: Hlíðarvegur 6, Kópavogi
HEIMILISHAGIR: Eiginkona Rannveig Sigurbjörnsdóttir og eiga þau þrjú börn
BIFREIÐ: Peugeot árg. '76 ÁHUGAMÁL: Mannlíf og lífsins gæði
Föstudagur 24. apríl 1981
—helgarpósturinn.
Prestar berjast við sína mannlegu breyskleika
Umræöa um trú og kristna kirkju hefur veriö talsverö á siöustu mánuöum. Menn eru langt frá þvi að
vera á eitt sáttir um stööu kirkjunnar hér á landi og þaö er skoöun ýmissa aö hún hafi dagaö uppi í hinni
hrööu þróun nútimans. Aðrir segja hins vegar a'ö kirkjan eigi ekki aö elta þróunina, þvi hún byggi á
klöppsem aldrei haggast — boöskap Krists. Þvl skuli kirkjan ckki óttast breytta tíma. Fólk þurfi alltaf
á kirkju og trú að halda og þá sé ekki spurt um tíöarandann, stjórnmálaviöhorf eöa annaö þaö, sem hæst
bcr I þjóðfélaginu.
Nokkrir hafa orðið til þess aöbenda á, aö I dag nái kirkjan aöeins til litiis hluta þjóöarinnar. Boöskap-
urinn sé h jóm eitt i eyrum nútiinamannsins. Þess vegna þurfi aö leita nýrra og ferskra leiða i trúboöi
kirkjunnar.
Þaö er sér Bcrnharður Guömundsson, fréttafulltrúi Þjóökirkjunnar, sem er I Yfirheyrslu um þessi
mál.
Hver er staða kirkjunnar í dag I
islensku þjóölifi?
,,Það hafa aö visu engar
rannsóknir fariö fram i þessu
sambandi og ég byggi þvi skoðan-
ir minar einungis á tilfinningu.
Kirkjan viröist eiga djúpar rætur
meö islensku þjóöinni. Þaö sér
maöur t.d. á þvi aö fólk leitar
óhikaö til kirkjunnar þegar á
bjátar og almenn kirkjusókn fer
vaxandi. Flestöll börn hérlendis
eru einnig skirö og fermd, þorri
hjónavigslna er framkvæmdur af
prestum. Þá er mjög fátitt hér að
fólk fái ekki kirkjulega greftrun.
Kirkjan kemur þvi itrekað inn i lif
hvers manns og hún byggir á
venjum sem standa ef til vill
traustari fótum hér á landi, en á
sumum Norðurlöndunum. Þetta
má ef til vill skýra af nábýli okkar
islendinga viö sjóinn og um leiö
viö dauöann. Við eigum ef til vill
sannveröugri mvnd af lifinu og
gildum þess, en almenningur
i dæmigerðu stórborgarsam-
félagi. Þaö eru nú um tuttugu ár
siöan ég vigöist sem prestur og á
þessum tima virðast hafa oröið
umtalsveröar breytingar á af-
stöðu fólks til kirkjunnar. Hér á
árum áöur fannst mér afskipta-
leysiö gagnvart kirkjunni meira.
Ég held almennt aðlandsmenn
hafi allmiklar væntingar gagn-
vart kirkjunni, eins og raunar
hefur komið fram á siöustu vikum
og mánuöum i aukinni umræöu
um trúmál og kirkjuna.
Hinsvegar er kirkjan i spenni-
treyju rikisvaldsins, sem oft heft-
ir starf hennar og stööu.”
Er þaö ekki talandi dæmi um
stöðu kirkjunnar, aö fólk er farið
aö lita á hana sem hefö og störf
hennar föst og venjubundin. Hún
er eins og stofnun sem allir ganga
að, en enginn hugsar um dags
daglega?
,,Þaö er auövitaö hætta fyrir
allar stofnanir aö veröa stein-
gerðar I forminu. En andi Guðs
brýtur af sér slík form og end-
urnýjast, þótt menn greini þaö
ekki alltaf. Kirkjusagan sýnir
okkur þetta hins vegar. Aftur á
móti má ekki gleyma þvi að hin
kristna kirkja er tæplega 2000 ára
gömul stofnun meö miklar og
traustar hefðir og hún hlýtur að
vera íhaldsöm á þaö góöa. Hún
hleypur ekki sjálfkrafa eftir
öllum tiskuhreyfingum sem
skjóta upp kollinum, enda er
tiskan sibreytileg og fer raunar i
hringi.”
Þú segir fólk leita til kirkjunnar
I neyö, þegar eitthvaö bjátar á.
Er þá kirkjan einhvers konar
neyöarvörn fólks, þegar allt
annaö þrýtur?
,,Ég þeitki auðvitaö ekki lungu
og nýru fólksins. En Guö á ekki aö
vera fólki eins og einskonar
tryggingarfélag. Þaö er alveg
rétt. Hins vegar sagöi ég ekki aö
fólk leitaöi aöeins til kirkjunnar
þegar á þaö hallaöist i lifs-
baráttunni. I samtölum viö fólk
hef ég oröið þess var aö langtum
fleira en almennt er taliö iökar
bænalif og tekur trú sina alvar-
lega. Þaö hefur bara ekki hátt um
þaö. Þaö er talsvert feimnismál
fyrir fólk aö tala um trú sina.
Hefur kirkjan náö aö fylgjast
með breyttum timum I
þjóðfélaginu? Er ekki staöreynd-
in sú, aö hún hefur setiö eftir, en
þjóöfélagsgeröin gjörbreyst meö
hraðfleygri þróun á flestum
sviðum?
,,Það er alveg rétt aö
þjóöfélagsbreytingar hafa veriö
geysilega miklar á undanförnum
áratugum. Island hefur breyst úr
sveitaþjóðfélagi yfir I borgar-
samfélag. Þaö hefur engin stofn-
un náö aö fylgjast algjörlega meö
þessari þróun, enda verið nánast
ókleyft að grei r.a stööuna og
meta hana þegar breytingarnar
hafa verö eins örar og raun ber
vitni. Það er hins vegar geysi-
mikiö atriöi fyrir stofnun eins og
kirkjuna að skynja taktinn i
tilverunni og finna leiöir til aö ná
til fólks á hverjum tima. Þaö er
sitthvaö aö gerast I þjónustu og
boðunarmáta kirkjunnar nú, sem
nær til fólks og ýmsar tilraunir
eru gerðar til aö finna bestu
aðferöirnar.
Er ekki fullljóst að kirkjan
hefur raunverulega gefist upp á
hinu raunverulega trúboöi og
lætur Iönd og leið allan þorra
fólks, en byggir starf sitt upp á fá-
um hvítþvegnum sálum? Er þetta
ekki hálfgert innanhússimakerfi
sem er í gangi innan kirkjunnar?
„Þetta er röng alhæfing að
minu mati. Eins og ég nefndi i
upphafi, þá innir kirkjan af hendi
ýmsa þjónustu fyrir allan al-
menning, s.s. skirnir, fermingar,
hjónavigslur o.s.frv. Þá gegna
prestar stóru hlutverki sem sálu-
sorgarar og sem menn sátta og
samninga í deilum milli hjóna svo
fátt eitt sé nefnt. Prestar og
kirkjan sem heild kemur nefni-
lega viðar við, en margan
grunar”.
En er það ekki langt i frá, aö
fdlk sæki þessa þjónustu sem þú
nefnir til kirkjunnar vegna
trúarinnar og stuðnings við kirkj-
una, heldur einfaldlega vcgna
þess aö þetta er eina stofnunin
sem innir þessi verk af hendi og
reglur samfélagsins mæla svo
fyrir að æskilegt sé aö skira,
ferma o.s.frv.?
,,Það er ekki sjálfvirkt kerfi
sem kallar fólk til kirkju. Þaö
stærir sig enginn af þvi að hafa
fariðtil kirkju. Þvert á móti hefur
mér virst, að fólk leiti oft á tiöum
eftir átyllu til að geta fariö til
kirkju. Og það er min trú, að þær
breytingar sem ganga i þá átt, að
safnaöarfólkið verði virkari i
messunni t.d. með almennum
söng og altarisgöngu leiði til enn
frekari kirkjusóknar”.
En er það el.ki staðreynd sem
þiö kirkjunnai menn verðið að
kannast viö, að það er aðeins fá-
mennur minnihlutahdpur sem er
virkur i safnaðarstarfi og al-
mennu kirkjulegu starfi?
,,Hann er ekki nógu stór, hann
er aldrei nógu stór. Hinsvegar er
þaö misskilningur að kirkjusókn
sé eins lítilog oft er af látið. Viða
út um land kemur kannske þriðj-
ungur sóknarinnar til messu og á
hátiðum allur þorrinn. Hinsvegar
er félagsleg deyfð á höfuðborgar-
svæðinu og það kemur lika niðri á
kirkjunni. En hvað heldurðu að
margir kæmu á fundi i öðrum
félögum sem kæmu saman hvern
sunnudagsmorgun . Þúsundir
manna starfa i kirkjukórum
þúsundir i kvenfélögum, æsku-
lýðsfélögum o.s.frv. Það þarf að
kynna betur safnaðarstarfið sem
fer fram og bjóða fólki rækilega
til þátttöku. Hérhegg ég náttúr-
lega að sjálfum mér þvi að mitt
starf er auövitaö að efla kynningu
á starfi kirkjunnar”.
Tala kirkjunnarmenn tungu-
mál sem fólk skilur? Er prcstum
ekki of tamt að tala i langsóttum
líkindum og á rósamáli sem fólk
skilur ekki með góðu móti?
„Prestar eru auðvitað mis-
jafnirræðumenn og það er ekki á
allra færi að semja og flytja
vandaða ræðu. Þetta er einmitt
mál sem brennur talsvert á mér
sem fjölmiðlamanni, aö tryggja
það að fólk skilji boðskap presta,
þvi hvaða gagn er i glæsilegri
ræðu prests sem aðeins fáeinir
skilja. Hins vegar verður að var-
ast það að einfalda hlutina um of.
Það er of rikt i þjóðfélagi nútim-
ans að einfalda hlutina nánast
ofan i ekki neitt. Kirkjan fjallar
oft um vandamál og trúarlega
þætti sem ekki alltaf er auðvelt
að tjá á hversdagslegan hátt. Ég
get á hinn bóginn tekið undir það,
að ýmis hugtök sem prestar
verða að nota vegna þess að þau
eru lykilorð i kristinni kenningu,
svo sem friðþæging eða endur-
lausn, eru ekki ljós öllum al-
menningi og á meöan svo er, þá
verða boðskiptin auðvitað stirð-
ari. Kirkjan á þarna við sama
vandamál að striða eins og
margar stofnanir aðrar, t.d. i
tækni eða stjórnmálum, að tungu-
takið getur á stundum oröið dá-
litið sérhæftog erfitterað komast
hjá þvi”.
Er ekki sannleikurinn sá að
ýmsir klerkar vilja forðast
vandamál hins daglega lifs með
skrúðmælgi og öflugur hópur inn-
an kirkjunnar vill ekki aö kirkjan
líti um of til liðandi stundar og
þeirra dægurmála sem skjóta upp
kollinum i þjóöfélaginu?
Þessu er dálitið erfitt að svara
á einhlitan hátt. Sumir prestar og
sa finaðarmenn telja að kirkjan
eigi ekki að blanda sér um of i
veraldlegar deilur dagsins. Flest-
ir telja þó eðlilegt að boðskapur-
inn sé settur i samhengi við að-
stæður lífsins, eins og þær eru
hverju sinni. Þetta gerði Kristur.
Kirkjan má auðvitað ekki lokast
inni í eigin heimi og hún verður að
taka dæmi af daglegum
viðburðum i' sinum boðskap. Það
er aftur matsatriði hve langt á að
ganga i' þessum efnum og varast
verður pólitiskar eyrnamerk-
ingar i þessu sambandi. Ég
hlakka til aðtaka þátt i þjóðmála-
umræðu innan safnaðanna á
breiðum grunni. Ég er hins vegar
ekki fylgjandi þvi að kristilegir
stjórnmálaflokkar eigi rétt á
sér.”
Nú sagði Kristur að „þeir
siðustu yrðu fyrstir og þeir fyrstu
siðastir”. Þá spyrja menn, hvers
vegna láta prestar ekki kosninga-
baráttu lönd og leið i prestskosn-
ingunum og leyfa henni að hafa
sinn eðlilega gang án
áróðurs og baráttu fyrir kosn-
ineu?
„Prestskosningar eru af hinu
illa og þar tapa allir. Þetta er böl
sem prestastéttin ein stétta þarf
að búa við. Sifelldar óskir kirkj-
unnar um breytingar á þessu hafa
verið hunsaðar af Alþingi. Ég
held einnig að það séu ekki prest-
arnir sjálfir sem leggi þetta ofur-
kapp á prestskosningarnar eins
og þú gefur I skyn, heldur séu það
áhugasamir stuðningsmenn”.
En gætu prestar ekki leyst
þetta mál sjálfir, einfaldlcga meö
þvi aö banna allan kosninga-
áróöur I þessu sambandi?
„Prestar hafa talsvert rætt það
sin i milli og sá möguleiki er jú
fyrir hendi, en eðlilegast væri
samt að þessar kosningar yrðu
hreinlega aflagðar. Þær eru
böl ”.
Er ekki nákvæmlega sami
hluturinn að gerast viðvikjandi
biskupskosningunum I sumar?
Þar eru prestar farnir af staö I
baráttu um þaö háa embætti.
„Ég held að umræðurnar um
biskupskosningarnar sem nú fara
fram séu dæmigert fjölmiölamál,
t.d. þegar sjónvarpið kallaði til
þrjá presta og stilltiþeim upp sem
kandidötum. Staðreyndin er nefn-
ilega sú að allir prestar og guð-
fræðingar eru i kjöri til biskups.”
Þessir þrir mættu nú samt I
sjónvarpssal titlaðir sem likleg-
ustu biskupskandidatarnir?
,,Já, þeir gerðu það.”
Hefur mikill áróður verið I
gangi hjá prestum varðandi
biskupskosningarnar?
„Það hefur enginn talað við
mig og beðið um stuðning.”
Hefur verið leitað eftir stuðn-
ingi við ákveðna frambjóðendur
hjá öðrum prestum?
„Ég get ekki fullyrt um það.”
Hvernig menn eru prestar
þessa lands? Vilja þeir láta lita á
sig sem hreinlifa, vammlausa og
syndlausa þjóna Guðs, eöa eru
þeir syndum spilltir og breyskir
eins og t.d. blaöamenn?
„Við prestar erum jafn syndum
spilltir frammi fyrir Guði og t.d.
blaðamenn, fyrst þú nefnir þá.
Hins vegar gera kristnir menn
sér grein fyrir breyskleikum sin-
um og beiðast fyrirgefningar
Guðs á þeim. Prestar verða að
berjast eins og aðrir við sina
mannlegu breyskleika með Guðs
hjálp. Þeir eru kallaðir til
heilagrar þjónustu og verða að ljá
þar likama sinn og sál og þvi
getur oft fylgt mikil innri barátta.
Við prestar finnum sifellt fyrir
þvi hve ónýtir þjónar Guðs við
erum.”
Nú er kirkjan almennt talin
ihaldssöm I eðli sinu, sbr. kristi-
legu flokkarnir á Norðuriöndum,
en samt byggir hún á byltingar-
kenndum boöskap Krists.
Hvernig fer þetta heim og
saman?
„Það er verkefni kirkjunnar að
ráöast að meinsemdum
þjóðfélagsins að dæmi Krists og
ég skal viðurkenna að ég sakna
stundum hins byltingarkennda
anda i boðskap kirkjunnar
hérlendis.
Hvaö heldur þú að margir
tslendingar hafi hugsað til Krists
á krossinum á föstudaginn langa?
„Hugsaðir þú til hans?”
Já, lauslega.
„Ég lika. Þá höfum við báðir
gert það og það er 100% i þessu
herbergi hér.”
Nú heyrði ég hinsvegar aldrei
fólk ræða um trúarlegu hliö pásk-
anna um páskahelgina. Litur fók
fyrst og fremst á páskana sem
góða fri — og hvildardaga?
„örugglega hefur fólk mest tal-
aöum friið sem fylgir páskunum,
en ég veit að fólk hefur lika innra
með sér hugsað um páskana út
frá trúarlegu sjónarmiði. Þú
ræöir ekki um Krist á krossinum
við morgunverðarborðið. Þú
ræöir það mál kannski frekar viö
sjálfan þig I einrúmi, eða viö vin
þinn sem þú treystir.”
eftir Guðmund Árna Stefánsson-