Helgarpósturinn - 24.04.1981, Page 12

Helgarpósturinn - 24.04.1981, Page 12
12 Föstudagur 24. apríl 1981 13 Það er nóg að tala örskotsstund við Elfu-Björk Gunnarsdóttur, borgarbókavörð, til að uppgötva að hún hefur stórgaman af þvi sem hún er að gera. Ég var varla sest niður á skrifstofu hennar, þegar hún byrjaði að tala um starfið og áhuginn gneistaði af henni. ,,Ég geri mér grein fyrir að það er ekki hægt að gera allt i einu,” sagði hún. „En fyrsta skrefið er að búa tii heíldarmynd og skipta henni svo niður i verkþætti. Stefnancrað koma upp myndar- legu aðalsafnshúsi og hafa svo nokkur útibú. Núna er aðalsafnið I mjög óheppiiegu húsnæði. Húsið er faliegt og okkur þykir vænt um það. En nú er svo komiö að Þing- holtsstrætið ætti að heita Bóka- safnsgiU, svo mikið höfum við breitt ú okkur i húsunum hér i kring”! Bókaþjóð utan safna Elfa-Björk tók við starfi borgarbókavarðar fyrir liðlega 5 árum. Siðustu áfangar hefur ver- ið breytingartimabil i bókasafns- málum hér á landi. „Það mátti lika gjarnan margt breytast,” sagði hún. „Þótt "við séum svona mikil bókaþjóð, þá erum við kannski ekki eins mikil bókasafnsþjóð. Ég kynntist bóka- söfnum i Sviþjóð og við erum langt á eftir hinum Norðurlönd- unum i þvi efni. Þar með er ég ekki að segja að allt sé gott i útlöndum, né að við eigum að fara að herma eftir þvi sem þar er gert. En við getum lært af öðrum og svo sniðið okkur stakk eftir vexti. Það er eölilegt að við séum á eftir nágrannaþjóð- um okkar. Borgarmenningin er svo miklu yngri hér og við höfum svo mikið að byggja upp. Okkar ágætu bókaverðir, sem oft voru ómenntaðir og jafnvel ólaunaðir, lögðu grunninn, en svo þurfum við að byggja ofan á. Bókasafnsfræði hefur verið kennd viö Háskóla tslands i yfir 20 ár. En samt eru ekki svo 'fjarskalega mörg ár siöan það var farið að lita svo á, að ef fólk færi i bókasafnsfræði, þá ætlaði það sér að vinna i bókasöfnum. Þetta var aðeins tekið sem stig með öðru námi. En nú hefur þetta breyst.” Tilviljun Efla Björk hlaut sina menntun i bókasafnsfræðum þó ekki við Há- skóla Isiands, heldur i Stokk- hólmi. En þegar hún hélt utan var sú fræöigrein hvergi i framtiðar- sýninni. „Ég fdr til Stokkhólms sem ný- stúdent 1965 og hafði þá ekki mót- aö mér stefnu varðandi námiö. En ég fór i háskólanám og lauk prófi i ensku og enskum bók- menntum. Þó sá ég þaö, þegar ég var komin af staö i þvi námi, bók- menntasögu aö þaö var ekki leið- in i annaö starf en kennslu, sem ég hafði ekki áhuga á. Þess vegna sótti ég um inngöngu i SSB’s Biblioteksskola, en þann skóla var ákaflega erfitt aö komast inni. Ég hefði lika aldrei reynt þaö — maður haföi ekki svo mikla trú á sjálfum sér — nema af þvi aö vinkona min benti mér á að það geröi ekkert til. Svo ég reyndi og var ein af 12 umsækjendum, sem komust inn I skólann, en alls sóttu 170 manns um.” Þar með var framtiðarstarfið Föstudagur 24. apríl 1981 JiQ/garpústurínn.he/garpósturinn. ráðið. En fáum árum áður var stefnan allt önnur. Nærri þvi orðin leikkona „Ég var I leikiistarskóla Leik- félags Reykjavikur, þegar ég ákvað að halda tii Sviþjóðar, átti eftir tæplega einn vetur. Leiklistaráhuginn vaknaði snemma. Ég hafði sem barn ákaflega gaman af að taka þátt i leiklistarstarfi i skólanum. Bekk- urinn minn i Laugarnesskóla hafði yndislegan kennara, sem var Skeggi Asbjarnarson, út- varpsmaöur og kennari. Hann er mjög mikilhæfur og fjölhæfur maður og hann vann mikið með okkur krökkunum i fristundunum að þvi að æfa leikrit, sem hann oft og tiöum þýddi sjálfur. Hann málaði leiktjöldin, hann sminkaði okkur. Það fylgdi þvi einstök tilfinn- ing, að koma inn i skólann, þegar hann var tómur. — Það er ekki að marka mig, mér þykir svo gaman að vera i skóla. Þegar ég var krakki, grét ég um helgar af þvi að þá var enginn skóli. Ég gæti hugsað mér að vera i námi alla mina ævi. Bara við aö fara á smá- námskeið verö ég eins og ný manneskja. Við, nemendur Skeggja, eigum honum mikið að þakka. Við lærð- um mikið á þessu. Hann var lika mikið með barnatíma og ég fékk aö lesa upp hjá honum. Það var voðalega spennandi. Ég hafði gaman af þvi að lesa upp — og hef enn. Þannig að ef ég verð gömul kona, og ef ég missi ekki sjónina, þá gæti ég hugsað mér að fara um og lesa fyrir fólk. Þótt hljóðbækur og kassettur séu mikils virði, þá er lifandi manneskja alltaf meira spennandi. Það myndast sérstakt andrúmsloft þegar einn les fyrir annan. Það er synd að gömlu kvöldvökurnar skuli hafa horfið. Nú en ég var að tala um leiklist- ina. Seinna var ég svo heppin að fá að vera með i Herranótt i menntaskóla og þar varð ég aftur vörviðþessa sérstöku tilfinningu, sem fylgir þvi að koma inn i tóm leikhús. Svo var þaö, að mér seinkaði i námi um tvö ár vegna alvarlegra veikinda. En þegar ég var að rétta við eftir þau, fór ég i leik- listarskóla Leikfélagsins. Ég hafði mikinn áhuga á þessu þá og gekk ágætlega. Þar kom mér tilgóða hin dýrmæta þjálfun, sem ég fékk hjá Skeggja Ásbjarn- arsyni. Hann er maður sem gerir miklar kröfur til sjálfs sin og annarra. En svo ákvað ég aö flytja til Sviþjóðar og Sveinn Einarsson, sem þá var leikhússtjóri hjá Leik- félaginu var afskaplega elskuleg- ur og sagði að ég gæti bara lokið náminu þegar ég kæmi til baka. Ég bjóst við að það yrði eftir svona tvö til þrjú ár, en þaö varð áratugur. Enda voru áhugamálin þá orðin allt, allt önnur.” Listrænn þráður Eitt þessara áhugamála var myndlist. „Það hefur verið sagt, að allir Islendingar hafi i sér listrænan þráð og að þvi leyti til er ég þá sannur Islendingur! En ég kann ekki neitt. Ég hef haft of mikið að gera til aö geta farið i listnám. A timabili var ég að hugsa um að hætta i háskólanum og taka list- námið I staöinn. Or þvi varð þó ekki og eina kennslan sem ég fékk var i bréfaskóla sem var skárra en ekki neitt. Nú hef ég tekiö þráðinn upp aftur og sæki nám- skeið i teikningu hjá Sigurði Ey- þórssyni listmálara. Það er afskaplega góö afslöpp- un i þvi að teikna. Maður reynir auðvitað að skilja vinnuna eftir á vinnustaönum á kvöldin, en þó er gott að geta snúið sér að ein- hverju allt öðru þegar heim er komið. Ég hef gaman af að fanta- sera, komast frá raunveruleikan- um, það gefur lifinu gildi. Það er verst að sólarhringurinn er ekki nógu langur. Ég á afskap- lega erfitt með að fá tima til að . gera ailt, sem mig langar til. Þess vegna ætla ég að reyna að komast snemma á eftirlaun. Þá get ég tekið til við önnur áhugamál en vinnuna.” Ætlaði ekkert heim — Hvernig stóð á þvi að svona mikið teygðist úr Sviþjóðardvöl- inni? „Ég undi mér vel þarna og ætl- aði mér ekkert að flygja heim aft- ur. Ég var i námi öll þessi ár, en vann mikið samhliða þvi, enda fékk ég mjög fjölþætta starfs- reynslu. Og þó ég sé búin að vera hér heima i sjö ár, þá sakna ég stundum stórborgarinnar, þar sem maður fellur I fjöldann. Reykjavik er að mörgu leyti heppilega stór. Hér eru engar óskaplegar fjarlægðir milli staða. 1 stórborgum getur oft tekið lang- an tima að komast til vinnu og þar getur einmanaleikinn verið verstur. En ég hafði nóg af fólki i kringum mig , svo ég fann aldrei fyrir sliku og mér likaöi stórborg- arlifið. En það er nú svo, að íslending- urinn vill alltaf komast heim aft- ur, það er staðreynd. Og svo var það að forveri minn i starfi hér, Eiríkur Hreinn Finnbogason vildi koma hér upp bókaþjónustu fyrir fatlaða. Hann vildi fá til þess starfs bókasafnsfræðing mennt- aðan i Skandinaviu, og um leið og ég frétti að það vantaði manneskju i þetta, fannst mér sjálfsagt að flytja heim. Það var hreint ævintýri að koma heim og byrja með svona nýja þjónustu. Ég byrjaði hérna 1. mai 1974 og nefndi deildina „Bókin heim”. Þetta var tviþætt starfsemi. Ann- ars vegar var heimsendingar- þjónusta á prentuðum bókum fyrir hreyfifatlaða og veika i heimahúsum og hins vegar var hafið samstarf við Blindrafélagið og fleiri við að koma upp hljóð- bókasafni, en útgáfa hljóðbóka var þá þegar komin i gang. Ég kom mér fyrir i einu horninu á barnadeild Sólheimasafnsins og var með þessa heimsendingar- þjónustu i eitt og hálft ár. Ég hafði reynslu af svipuöum störf- um I Sviþjóö sem kom að góðu gagni. Þetta var afskaplega lif- andi starf. Ég ók sendibfl og bar út bækurnar og talaði auk þess við fjölda manns um framtiöar fyrir- komulag þessara mála.” Fékk nóg af jafnréttisumræðu „En svo geröist það rétt fyrir jólin 1975 að staða borgarbóka- varðar losnar. Og eins og titt er um konur, þá er það nú ekki það fyrsta sem manni dettur i hug, að sækja um stjórnunarstörf. En Shakespeare 03 SlrindDerg” til. En svo kem ég hérna og upp- götva að þetta er bráðskemmti- legt. Þvi miður stenst fjárhagsáætl- un aldrei alveg. Til þess eru verð- breytingarnar of miklar. En ég er ánægð með að þessar áætlanir hafa staðist nokkuð vel. Sam- starfið er lika mjög gott við aðra starfsmenn borgarinnar, bæði innan stofnunarinnar og utan. Ég hef þetta þannig, aö ég tel sjálfsagt að leggja talsverða vinnu i fjárhagsáætlanagerö. Ég geri deildarstjóra mina sam- ábyrga frá upphafi til enda. Þeir skrifa niöur jafnóöum allt árið, það sem þeir koma auga á að vantar. Bókasafn er ekki bara Shakespeare og Strindberg, held- ur lika gólfmottur og viðgeröir. Þessum tillögum er safnað sam- an og miðað við þær við gerð f jár- hagsáætlunar. Sparnaðarnefnd borgarinnar verður alltaf að skera eitthvað niður af þessu, en ég fæ að vera með i ráðum þegar ákveðið er hvað sé tekið út. Þetta kann ég af- skaplega vel aö meta. Þegar fjár- hagsáætlunin er tekin fyrir borg- arráð fæ ég líka tækifæri til að koma og skýra mitt mál. Þegar svo niðurstaðan er feng- in, þá er að reyna að gera sem mest með þeim peningum, sem fengust. Þar er lika samábyrgð. Deildarstjóri hjá mér veit nákvæmlega hvað hans deild hef- ur úr að spila á ári. Hann þarf ekki að hringja til min og spyrja hvort hægt sé aö kaupa' þetta eða hitt. Hann veit hvað hægt er að gera. A þennan hátt myndast meiri áhugi og vilji fyrir aö vinna verkið sem best.” Alltof mikið af bókum — En svo við snúum okkur frá fjármálunum. Hefur þú áhuga á bókum sem slikum? „Já, auðvitað hef ég áhuga á bókum. 1 bókum er alheimurinn. Þó eru tengsl manneskjunnar og bókarinnar enn áhugaverðari. Áður en ég kynntist bókasöfnum, hélt ég ekki að þau gætu verið svona lifandi stofnanir. Eins og þau eru i Skandinaviu, þá eru þetta ekki geymslustaðir, heldur lifandi þjónustustofnanir. Ég hef gaman af að hjálpa fólki og upp- lýsingaþjónusta almennings- bókasafna getur gert mikið gagn. Þessi söfn hafa mikla breidd. Þau eru hafin yfir alla flokka og skoð- anamuri. Það er sama hvort þú ætlar aö gera við bilinn þinn, eða þig vantar ljóð eftir þennan mann, eöa þig vantar eitthvað um mengun, þá áttu að geta fengið bók við þitt hæfi á safninu. Við reynum að eiga eitthvað af öllu og við erum lika til fyrir alla. Við kaupum ekki bækur eftir okkar smekk, heldur reynum við að eiga sem allra flesta titla. En það er ekki nóg.aðeiga bækurnar, það þarf lika að nýta þær. Þess vegna erum við að færa okkur meira út i að veita upplýsingar og aöstoð við aö finna bækur og timarit i safninu. Þannig nýtast þau betur.” — Lestu mikið? „Já, ég geri þaö talsvert, en ég vildi lesa mikið meira. Einhvers- staðar segir i skýrslu að það taki 480 ár að lesa allar heimsbók- menntirnar, svo augljöslega get- ur enginn lesið nema brot af þvi sem hann langar til. Þegar ég lauk námi i bókmenntasögu var ég meö langan lista yfir þær bæk- ur, sem mig langaði til að lesa. Ég fæ hérna sýnishorn, bæði af innlendum og erlendum bókum, sem stendur til aö panta, og þá kviknar i manni, mann langar til að lesa svo og svo mikinn hluta af þessu. Og þá panta ég þessar bækur og stundum les ég þær en stundum ekki. Maður er með alltof mikið af bókum i kringum sig. Timinn segir stopp.” — Einhver uppáhaldshöfund- ur? „Þvi get ég ekki svarað. Ekkert frekar en ég gæti svarað þvi ef ég væri spurö hvaða myndlistar- mann ég héldi mest upp á.” Að þora að tjá sig Talið barst þessu næst að enn einuáhugamáli,sem er ofarlega i huga Elfu Bjarkar um þessar mundir. Það er þátttaka I félags- skap málfreyja. „Þetta er skemmtilegur félags- skapur, finnst mér,” sagði hún. „Þarna lærir maður fundarsköp, fær útrás i að skrifa og flytja það, sem maður hefur skrifað. Og i þessum félagsskap sem er eins konar skóli, þetta er lagt upp eins og nám. Það er ekki eingöngu kennt aö flytja mál úr fundarstól, heldur lika að hlusta og koma fram. Tilgangurinn er að þjálfa kon- ur. Það, sem okkur vantar ákaf- lega margar er að kunna og þora að tjá okkur i margmenni, þora að fara út i stjórnun, bæöi i starfi og félagsmálum. Mér finnst þetta svo athyglis- vert, þvi einn liðurinn i jafnréttis- baráttunni er fjárhagslegi grund- völlurinn sem er undirstaðan undir jafnrétti, frelsi og sjálfstæði kvenna. Ég tel mjög mikið atriði að konan hafi möguleikann til að standa á eigin fótum, hvernig sem högum hennar er annars háttað. Og þess vegna þurfum við að stappa i okkur stálinu og þora — þora að láta skoðun okkar i ljós og þora að þegja, ef maður telur það vera það rétta, þora að vera maður sjálfur. Það er margt úgert áður en rétt hugarfarsbreyting hefur orðið, en ég held að svona félagsskapur skipti þar verulegu máli.” Um að gera að hörfa hvergi — Það er sama hvað við höfum talað um. Þér finnst allt svo skemmtilegt. A það við um allt sem þú gerir? „Ég hef verið svo heppin að fá eins konar innibyggða vinnugleði og yfirleitt hef ég ákaflega mikla ánægju af þvi sem ég er aö fást við, þótt ekki sé allt jafnskemmti- legt. Ég held að ef maður kapp- kostar að þorska sjálfan sig upp i að vera sanngjarn, þá geti maður fundið gleði i flestu sem maður gerir. Mér finnst verkefni þvi meira spennandi, sem þau eru minni rútina, en þó finnst mér stundum að I þessu starfi mætti rútinan vera heldur meiri. En ég datt i þann lukkupott að fá hvert verk- efniö af ööru, sem eru skemmti- leg, þótt þau séu erfið. Ég reyni að vinna i hreinskilni og mæta málum meö þvi hugarfari að leysa þau, en hörfa ekki undan. Þaö hefur mikið aö segja.” myndir: Jim Smart einhver hnippti i mig, ég sótti um og fékk 11 af 15 atkvæöum i borg- arstjórn mér til mikillar undrun- ar.” 1 blaðafréttum frá þeirri stöðu- veitingu þótti það helst fyrirsagn- arefni, að kona skyldi hafa fengiö starfið. „Þetta er alveg dæmigert fyrir það, að við erum ekki komin nógu langt i jafnréttinu. Meðan þaö er frásagnarvert, að kona fái svona starf, eru hlutirnir ekki alveg eins og þeir þyrftu að vera.” — Hefur þú fundið fyrir þvi i starfinu, að þú ert kona? „1 þessu starfi hefur reynt mik- ið á samstarf við embættismenn og stjórnmálamenn borgarinnar, en ég hef aldrei nokkurn tima orðið vör við það, að það væri óþægilegt fyrir mig að vera kona. Mér hefur verið mætt af skilningi og virðingu og við ræðum mál- efnalega um það sem við erum að gera. Auðvitað reynir maður að vinna sitt verk eins vel og maður getur, til dæmis undirbúa fundi vel. Annars var ég nú orðin svo leið á jafnréttisumræðu þegar ég kom frá Sviþjóö, að ég mátti helst ekki heyra hana nefnda. Maöur gat ekki opnað blað eða bók án þess að rekast á þessa eilifu þvælu um það sama. Þótt auövitaö sé þetta mikilvægt mál. Þetta var bara yfirkeyrt.” Lærdómsrikt starf „Við konur þurfum að læra að vinna málefnalega og skipulega að þvi sem viö höfum áhuga á að koma til leiðar. Kannski ekki sið- ast þegar maður fær svona stór- kostlegt verkefni, eins og ég fékk þarna, að vinna stjórnunarstarf. Þaö er lærdómsrikt að vera stjórnandi. Stjórnandi á að minu mati fyrst og fremst að vera samstarfsmað- ur, þannig að upplýsingaflæði og samband sé sem allra best. En um leið þarf að halda aga, sjá um að unnið sé samkvæmt vissum reglum. Ég hef mikinn áhuga á að bæta aðstöðu starfsfólksins. Sé vinnuaðstaðan góð, þá er hægt að gera þær kröfur að menn geri sitt besta. Ég hef orðið vör við að sums staðar rikir sá andi, að þeg- ar maöur vinnur hjá opinberum stofnunum, þá geti maður unnið slakar og þurfi ekki að fara vel með fé. Það hef ég aldrei skiliö. Þetta er okkar sameiginlega fé og það á aö gæta hagsýni eins og hægt er á sem flestum sviðum. Þetta á til dæmis við i sam- bandi við húsnæði. Þar finnst mér að hið opinbera ætti aö ganga á undan með góðu fordæmi og reyna að teikna og byggja „ódýrt” eftir þvi sem hægt er og i samstarfi við þá, sem eiga að vinna I húsinu, til þess að ekki gleymist það nauðsynlegásta. Við þessar byggingar ætti aö hafa i huga að gera litið i einu og koma þvi sem fyrst i gagnið.” Fjármálin bráðskemmtileg — Ég hef heyrt til þess tekið hve fjárhagsáætlanir frá þér væru nákvæmar og stæðust vel. „Ég hef geysilegan áhuga á peningahliðinni. Peningar eru undirstaðan undir öllu þvi sem viö erum aö gera. Þetta var það sem ég óttaöist mest þegar ég tók við þessu starfi, þvi fjármálahliö- in var það sem ég þekkti minnst „Ég gæti hugsað mér að vera I námi alla mina ævi.” viðtal: Sigurveig Jónsdóttir Elfa Björk Gunnarsdóttir borgarbókavörður í Helgarpóstsviðtali „BóKðsöln eru meira en

x

Helgarpósturinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.