Helgarpósturinn - 24.04.1981, Side 18

18
Fyrsta blómaskeiðið í ísl. djasslífi 1947-53:
... og Charlie Parker reyndi að
stauta sig fram úr íslenska
Jazzblaðinu
Jazzband Reykjavíkur
Ariö 192:! var stofnuö i Reykja-
vik hljómsveit, sem hét Jazzband
Revkjavikur. Það er, að þvi er
best verður séð, i fyrsta sinn sem
djassinn tengist islensku tón-
listarlifi. l>rátt fyrir nafngiftina
var ekki um djassband að ræða,
hijóinsveitin lék aimenna dans-
tónlist A þessum órum var saxó-
fóninn að rvðja ser til rúms á ís-
landi og var þess sérstaklega
getið i augýsingum ef um saxd-
fónleikara var að ræða i hljóm-
sveitum. Kinn af aðalhvata-
mónnum Jazzbandsins lifir enn-
þá, píanistinn Aage l.orangc.
Fjórði áratugurinn
Tilkoma Hótel Borgar 1930
markaði djúp spor i skemmtana-
lif Reykjavikur. Frá upphafi voru
þangað ráðnar erlendar hljóm-
sveitir, en eftir að FIH var stofn-
að 1932, var að jalnaöi helmingur
hijóðfæraleikaranna islenskur. Á
fjórða áratugnum var aö sjálf-
sögðu leikin þar almenn danstón-
list, en þó var töluvert um djass,
meira en á öörum dansstöðum.
Á þessum tima var swingtón-
listin allsráðandi i Bandarikjun-
um og hafði mikil áhrtf i Evrópu.
Til lslands bárust áhrifin á ýms-
an hátt, hijómsveitir fengu ut-
setningar frá Danmörku og Eng-
landi;d jassplötur fóru að koma til
Islands á fjórða áratugnum og
djass byrjaði að heyrast i út-
varpinu -- þar léku djassistar
eins og þeir Fats Waller, Teddy
Wilson og Benny Goodman.
1 lok fjórða áratugsins var
stoín.uð danshljómsveit Rikisút-
varpsins og var Bjarni Böðvars-
son stjórnandi. Þessi hljómsveit
lék djass að nokkrum hluta og þd i
anda Glenn Mitlers og biggband-
manna af hans tagi. Útvarps-
hljómsveitin hlaut þann heiður að
fá birta mynd aí ser mynd i enska
tónlistarblaðinu Melody Maker
á s a m l myndtextanum :
..warming up the cool place”.
Áhrif erlendra herja
Vera breskra og siðar banda-
riskra herja hér á striösárunum
hafði töluveröar afleiöingar fyrir
islenskt djassiif. Breski herinn
lékk til umráða f klukkutima á
'dag i islenska rikisutvarpinu,
sem þá sendi ekki út allan dagtnn.
1 þessari bresku dagskra var
lastur djassþáttur. f kvikmynda-
húsunum t.d. Gamla Biót og
Tripólibiói voru oft svndar stut tar
aukamyndir með tónlistarmönn-
um
Með bandarisku hermönnunum
komu hingað s.k V-disc plötur,
sem bandariski herinn gaf út.
Hermennirnir máttu ekki gefa
þessar plötur, en engu að siður
lenti mikið af V-disc plötum i
plötusöfnum islenskra djass-
áhugamanna.
Meðal bandarisku hermann-
anna störfuðu biggbönd og kom
ust lslendingar i kynni viö þá
hljóðfæraleikara, þó ekki hafi
verið um greiöan samgang að
ræða.
Dvöl breska hersins, og siðar
þess bandariska,hafði á margan
hátt áhrif til efltngar djasslift. öll
tengsl við Bandarikin, móöurland
djassins, jukust. Bandariskar
kvikmyndir, plötur og siöan
auknar samgöngur vestur á bóg-
inn.
Djassblöð
Fyrsta blaðiö sem flokka má
undir þann titil er Jazzblað sem
út kom á árinu 1947. Útgelandi
var Hljóðfæraverslunin Drangey
og ritstjóri Tage Ammendrup.
Sem dæmi um efni 1. tölublaös
má nefna grein um Woody Her-
mán og hljómsveit hans, viðtal
við Carl Billich, grein um bestu
hljómsveitir Ameriku 1946 og
stuttan fréttaannál. Tage
Ammendrup fékk erlenda djass-
áhugamenn til að rita i Jazz og
Svavar Gests skrifaði frá Banda-
rikjunum, þar sem hann var við
námi' Julliard tónlistarskólanum.
Útgáfu Jazz lauk á árinu 1947 og
komu út 7 tölublöð.
1 febrúar 1948 kom út lyrsta
tölublaðið af Jazzblaðinu og voru
Hallur Simonarson og Svavar
Gests útgefendur þess, Jazzblað-
ið kom út 1 sinni i mánuði og var
yfirleitt 20-24 siður. Meöal efnis
þess má nefna kynningu á is-
lenskum hljóðfæraletkurum,
greinar um islenskt djasslif',
þýddar greinar um djass, niöur-
stöður vinsæidakosninga banda-
risku ' tónlistarblaöanna
Down-Beat og Melronome, vin-
sældakosningar um islenska
hljóðfæraleikara og myndir af is-
lenskum og erlendum hljómsveit-
um.
Væmin sykurleðja!
1 Jazzblaöinu voru birtir textar
vinsælla dægurlaga og var það
efni umdeilt. i lesendabréíi frá
árinu 1951 kemur lram óanægja
eins lesandans: „Einn er þó sá
liður, sem undirritaöur o.fl. vildu
losna við úr blaöinu, en þaö er
dægurlagavisnakveöskaparhryll-
ingur (37 stafir). Eiginlega fæ ég
ekki skilið, hvaöa eríndi þessi
leirburður á i blaö sem nefnist
Jazzblaöiö. En hvaö um það,
þetta leirhnoö er svo hryllilegt aö
engu tali tekur, bæöt hvaö efni
vísnanna snertir og meðferð höf-
unda á öllum bragarreglum og
háttum. Þetta leirhnoö er svo
hryllilegt, að það er einna likast
væmnustu sykurleöjumyndum
„made in Hollywood”, og er ég
ekki i nokkrum vafa um, að það
er stór hnekkir fyrir blaðið, hjá
öllum jazzunnendum”.
I svari ritstjóra segir að sakir
þess hve erfiðlega gangi aö inn-
heimta árgjaldiö, veröi að ná ein-
hverju inn með lausasölu og þeir
sem kaupi blaðið þannig séu i
fæstum tilvikum jazzáhugamenn,
heldur fólk sem kaupi blaðiö sér
skemmtilesturs.
1 ársbyrjun 1951 tók Jazzklúbb-
ur Islands við útgáfu blaösins, en
Svavar Gests sá áfram um rit-
stjórn og afgreiðslu.
Charlie Parker og Jazz-
blaðið
Jazzblaðið flutti tiðindi af
djasslifi erlendis og voru i þeirri
fréttaöflun fengnir til fulltingis
erlendir fréttaritarar. Meðal
þeirra var sænskur pianóleikari,
Benny Aaslund og var hann skrif-
glaður fréttaritari. Snemma á ár-
inu 1951 birtist viðtal eítir Benny
Aaslund viö einn helst forvigis-
mann be-bopsins og mestan saxó-
fónleikara allra tima, Charlie
Parker. Með þvi var mynd af
Aaslund ásamt Parker, þar sem
sá siðarneíndi er að stauta sig
fram úr málgagni islenskra
djassunnenda og segir i mynd-
texta að hann eigi ekki gott með
að átta sig á islenskunni!
Jazzblaðið hættir
A árinu 1952 fór aö halla undan
fæti fyrir Jazzblaöinu. Voru mikl-
ir rekstraróröugleikar og varð
ritstjórinn aö hlaupa undir bagga
þegar verst lét. Utgáíu Jazz-
klúbbs íslands lauk meö siðasta
tölublaði 1952. Ariö ettir gerist
Svavar Gests útgelandi þess aö
nýju og gaf út eitt tölublaö.
Upplag Jazzblaösins mun hæst
hafa verið um 1200 eintök og má
telja það hátt meö tilliti til þess
hversu afmarkað efni þess var.
Það bar einnig vitni miklum
dugnaði og almennum djass-
áhuga að halda þvi úti stööugt i 5
ár. Siðan 1953 hefur komiö ut 1
djassblað — það var Jazzmál 1.
tbl. l.árg.,sem Vernharöur Linn-
et gaf út 1967.
Djassklúbbar
Fyrsti djassklubburinn var
stofnaður 1947, samtimis þvi sem
timaritið Jazz hóf göngu sina.
Það var Tage Ammendrup, sem
þá rak hljóðtæraverslunina
Drangey, er stóð á bak viö hvort
tveggja. Ekki fara sögur al fé-
lagsstarfsemi i klúbbi þessum,
eftir Tómas Einarsson - Fyrri hluti
(^Juirlic Parker i Sviþjóð
“ JXZJXl.,KAH
.xrí« m WjíwVti, l írt.
> „.WfK.Srrt,* „f fytAa':
'Mktrair i „ktoi«rthu*irt“ »
t Htjí.mMUratr «*rwútí<-*»
kko m. «. oolttrtr lmra»«
•' •> h-'.r Kkinóxc. „B0ÍO&,
.4.0««« MH
IX Purker og YMrtirt nro-
V«> *«r*ukw** wi. Alar
'• ium
v«. tíáwr Ck»rhe ta*r
■». *«". fr» k«uta h«far
W«« KtoM** Mk í
»S» (tm»« «,
fcvtn
Ck«»«e Ptnkn M k
< ttken «r ,
Mtr MkU llH»f(*to.
H»*« r«*tt nUr. ,t \
»# »* l*t»« , i
..*« l>
■el klklA
tiiuekuxt iut, r.
S»wir «? i,, .*
M*«r
ut htort* i SW«*,r Bn
J*JtM 18
Jazzblaöiö haföi viöa útsendara og hér eru þaö Benny Aaslund, fréttaritari blaösins i Sviþjóö og Carl-
Erik Lindgren. ritstjóri sænsks jassblaðs sem sýna Charlie Parker eintak af islenska Jazzbiaöinu og
virðist hann ekki eiga gott meö að átta sig á islenskunni”, eins og segir i myndatexta blaösins.
Föstudagur 24. apríl 1981
Jielgarpásturinn.
Forsiöa Jazzblaösins með Svavari Gests.
enda einkaíyrirtæki aö þvi er best
verður séð. Hinsvegar var undir-
búningur að hljómleikum með er-
lendum hljóðfæraleikurum kom-
inn nokkuð á veg, þótt ekki yröi
af. Veikindi hindruðu hljómsveit
Joe Daniels i að koma til landsins
og koma Rex Stewart og hljóm-
sveitar hans var hindruð af
Bjarna Benediktssyni, þáverandi
dómsmálaráðherra, eins og nán-
ar veröur greint lrá siöar. Þegar
Jazz hætti að koma út i árslok
1947, lauk um leið lifdögum
klúbbsins.
1 desember 1949 var stofnaður
Jazzklúbbur Islands og stóðu að
þvi bæði hljóðfæraleikarar og
áhugamenn um djass. Meðai
þeirra sem að stofnunni stóðu
voru Svavar Gests, Jón Múli
Árnason, Ólalur Gaukur Þor-
hallsson, Gunnar Ormslev og
Björn R. Einarsson. Félagar
klúbbsins urðu ílestir i kringum
eitt hundrað. J. I. stóð fyrir ýmis
konar starfsemi á árunum kring-
um 1950. Fræðslufundir um sögu
djassins voru haldnir og efnt til
djammsessjóna. Utan Reykja-
vikur voru starfandi kiúbbar á
lsafirði, i Hafnarfirði og i Vest-
mannaeyjum átti sveiflan góöu
gengi að íagna.
Djammsessjónir
Ein fyrsta djammsessjónin var
haldin i Breiðíirðingabúð i októ-
ber 1947. Um hana segir i Jazz:
„Aðsóknin var feikimikil, hvert
sæti skipað og mátti sjá flesta
yngri hljómlistarmenn bæjarins
samankomna ... Olafur Gaukur
Þórhallsson 17. ára að aldri, það
er nærri ótrúlegt, ekki vegna þess
að hann sé ellilegur heldur vegna
tækni hans og góðs smekks."
Af öðrum sem hrifningu vöktu á
þessari djammsessjón má nefna
þá Gunnar Ormslev og Steinþór
Steingrimsson.
Djammsessjónir voru i kring-
um 1950aðallega haldnar i Breiö-
lirðingabúð og samkomusal
Mjólkurstöðvarinnar. Þegar
jazzblaðið hóf göngu sina 1948,
rann aðgangseyrir til styrktar út-
gáfu þess.
Samkomur þessar voru
yfirleitt vel sóttar og flestum
djassunnendum til mikillar
ánægju. Þó heyröust raddir sem
mótmæltu einhæíni i lagavali:
„Þeir sem komið hafa á
jam-sessionir i vetur, hafa senni-
lega tekið eftir þvi aö þaö eru
sömu lögin sem eru leikin session
eiiir session. Hljómsveit eftir
hljómsveit þrælast á þessum
sömu lögum si og æ. Þiö þekkiö
þau Lady be good, C jam blues,
Sunny side, Thing calles love og
eitt eða tvo i viðbót af sama tag-
inu. Eru islenskir jazzleikarar
þráttfyrir allt ekki betri en þetta,
að þeir geti ekki jammað nema
sex lög? (Lesendabréf i Jazzblað-
inu 1950).
Djasshljómleikar
Töluvert var um djasshljóm-
leika og voru flestir haldnir i
Gamla biói. Þá hélt Jazzblaðið
árlega tónleika og léku þar þær
hljómsveitir og þeir hljóðfæra-
leikarar sem flest atkvæði höfðu
hlotið i vinsældakosningum
blaðsins. Um hljómleika Jazz-
blaösins 1950 skrifaði sveifu-
meistari Rikisútvarpsins eftir-
farandi: „Hann (Jan Moravek)
semur liðlegt bop moderato eins
og kunnugt er, og þegar bandið
leikur einraddað, hljómar það
ekki óskemmtilega, en þvi skrýtn-
ari eru sólóar Moraveks á
klarinettið, undarlegt sambland
af Ted Lewis, hlæjandi þýskum
saxófóni og Goodman.. Steini
Steingríms var næstur og lék lag-
lega tvölög einsamall. Hann kann
að spila með báðum höndum, en
það er meira en hægt er að segja
um suma ungu píanistana okkar.
En i aukalaginu tókst svo illa til
að tempóið var svo sem helmingi
of hratt, enginn reð neitt við neitt
og rythminn fór á flot.
Vinsældakosningar
Vinsældakosningar um islenska
hljóðfæraleikara voru fyrst í Jazz
1947 og þær siöustu i Jazzblaðinu
1951. Af þeim sem voru áberandi
vinsælastir fyrir góðan hljóðfæra-
leik má nefna Ólaf Gauk á gitar,
Jón Sigurðsson á kontrabassa,
Gunnar Ormslev á tenórsaxófón,
Björn R. Einarsson á trombónu,
Guðmund R. Einarsson á tromm-
ur og af píanóleikurum má geta
þeirra Arna Elfars og Kristjáns
Magnússonar.
Vinsælasta hljómsveit þessara
ára var tvimælalaust Hljómsveit
Björns R. Einarssonar og þau
Haukur Morthens og Sigrún Jóns-
dóttir voru efst á blaði fyrir söng
sinn. Þátttaka i vinsældakosning-
um Jazzblaðsins var góð, at-
kvæðaseðlar voru á bilinu 4-600.
Hversu færir voru
menn?
Nokkuð var deilt um hæfni
islenskra djassleikara á þessu .
timabili, töldu sumir aö þeir
bestu stæðust samanburð við
evrópska djassleikara, en aðrir
voru efins um að svo væri. Til að
gefa hugmynd um þetta er hér
gripið niður i tvær umsagnir. Sú