Helgarpósturinn - 02.10.1981, Side 22

22
Þeir svölu vindar
t öllum listgreinum hafa
menn veriö flokkaöir eftir þvi
hvort tjáning þeirra er opin eöa
lokuö, heit eöa svöl einsog slikt
er nefnt i djassi. Þar hafa hinir
heitu straumar veriö kenndir
viö svarla en þeir svölu viö
hvlta. Slikt er aö sjálfsögöu ekki
einhlitt og tveir af guöfeörum
hins svala djass voru svartir:
Lester Young og Miles Davis.
Aftur ámóti er þaö rétt aö helstu
svölu. Undirritaöur gleymir
seint er hann heyröi i GerryX,
Mulligan I fyrsta sinni. Þaö var i
djassþætti Björns R. Einars-
sonar I rikisútvarpinu.
Upptökurnar voru frá Parisar-
konsertnum fræga þar sem Bob
Brookmeyer blés i básúnuna og
sá tólf ára brunaöi beint I bæinn
aö næla sér i Mulliganskifu.
Tiutommu Capitolplötu meö
tentettnum mátti þá fá I Fálk-
anum, en eitthvaö þótti Baldri
Kristjánssyni pianista, sem þar
afgreiddi, furöulegt plötuval
iðkendur hafa verið hvitir: jafnt
á vesturströnd sem austur.
Þaö er heldur fátæklegt um aö
litast I plötuhillum Fálkans er
finna skal hinn svala djass.
Aöeins méistara Stan Getz eru
þar gerö góð skil. Vestur-
strandarliðið fyrirfinnst varla
og Tristanoskólinn hvergi.
Davisperlan: The Birth of Cool
er ekki til og hvergi hef ég rekist
á plötu meö Art Pepper i is-
lenskum hljómplötuverslunum.
Art var einn af helstu blás-
urunum á vesturströndinni, alt-
isti meö tón I likingu við Paul
Desmonden ennþá betri músik-
ant. Hann lenti i klóm heróins-
ins en tókst aö rifa sig lausan
einsog Stan Getz og hefur á
siöustu árum verið I hópi þeirra
djassleikara sem hvaö mesta
athygli hafa vakiö. Plötur hans
hafa fengið frábæra dóma og
hann verið kosinn djassleikari
ársins ma. af Jazz Journal.
Weast Coast Jazz (Verve
2304) er ein af Getz plötunum er
Fálkinn býöur uppá. Þar er
Shelly Manne á trommurnar en
hann var löngum einn helstur
djasstrommara. Savoy upp-
tökur Getz fást á Opus de Bop
(SJL 1105) þar sem kappar á
borö viö Zoot Sims, Shorty Rog-
ers, Kai Winging, Duke Jordan
(Parkerpianistinn er heimsótti
islenska um áriö) og Max Roach
leika. Svo er önnur Getz plata
þar sem hann er i hópi boppara:
For Musicians Only. Dizzy —
Getz — Sonny Stitt. Skilin milli
boppsins og kúlsins eru ekki
alltaf mikil.
Asamt Getz er Gerry Mulli-
gan helstur spámaöur hinna
barnsins. Ég fékk sannfært
hann um aö þetta væri einmitt
platan sem ég ætlaöi aö kaupa
og ætið siðan reyndist hann mér
vel viö plötuval. En þaö er
sosum litiö meira Mulliganúr-
val i Fálkanum nú en fyrir
aldarfjóröungi, þó má fá þar
snilldarskifu meö stórsveit
hans: A Concert In Jazz (Verve
2332 097) þar sem bandiö tryllir
ma. All about Rosie eftir George
Russell. Jazzvakning hefur
stundum reyntað fá Mulligan til
landsins, en þaö hefur ma.
strandaö á þvi aö hingaö er
ekkert fyrstaklassaflug. Meist-
arinn er dálitiö tæpur á sinninu.
Gamall trompetleikari hans,
Clark Terry sagöi: „Hann er
alltof mikill skithæll til aö fá aö
spila fyrir jafn yndislega áheyr-
endur og íslendinga”. Ég er að
visu ekki sammála Terry, ég vil
endilega fá aö heyra i slikum
snillingi sama hversu miill skit-
hæll hann er. Trommuleikari
Getz og McNeils, Mike Hayman
tók I sama strang og Terry, þótti
Islendingar of ljúfir til aö þurfa
aö þola stæla Mulligans.
Aö lokum skal getiö einnar
Verve skifu er i Fálkanum fæst:
Stan Meets Chet (2332 074). Þar
er Getz i félagsskap viö þann
trompetleikara er einna þekkt-
astur varö á sjötta áratugnum
Chet Baker. Heróinib lék hann
einnig grátt og þegar hann sótti
Island heim um miðjan áratug-
inn var hann vist ekki uppá sitt
besta. A þessari plötu spilar
hann faiiega þó ekki nái hann
flugi Getz. Rýþmasveitin er
pottþétt: Jodie Christian á
pianólð, Victor Sproies á bassa
og Marshall Thompson á
trommur, en ekki eru þeir
frumlegir einleikarar. I I’ll
Remember April er fyrsta
verkið, en það verk er trúlega
oftast allra á efnisskrá módern-
istanna. Siöan kemur stand-
ardasyrpa, trúlega runnin
undan rifjum Norman Granz
sem var dellukall á þvi sviði.
Baker blæs Autum in New York,
smáklikk i upphafi en siöan les
hann melódiuna fallega, Christ-
ian hamrar Embraceable you
eins og hundraö Jjúsund aðrir
hafa gert og Getz blæs What’s
New snilldarlega. Siöan vindur
Getz sér I Jor-du Duke Jordans
og þeir enda á Getzstefinu, Half-
Breed Apache. Það er vals, en
allir sólóar þó i þremur fjórðu.
Þessi plata er ekta blásturs-
sessjón, útsetningar samdar á
staönum og allt gott um þaö aö
segja. Getz var i finu formi en
Chet Baker mistækari. Satt aö
segja held ég aö Chet Baker hafi
ekki náö fullum þroska fyrr en á
á allra siðustu árum og þær
plötur er hann hefur sent frá sér
undanfariö eru hver annarri
betri.
Blúsgaurar
Þegar þetta birtist hefur
Mississippi Delta Blues Bandiö
haldiö fyrri tónleikana sina á
tslandi og landinn heyrt i fyrsta
ekta biúsbandinu er heimsótt
hefur Frón. 1 kvöld leika pilt-
arnir I NEF-klúbbnum i Félags-
stofnun stúdenta og veröur trú-
lega hinn jaröbundni hrynjandi
sterkur þegar Sam Myers
slöngvar tólftakta blúsinum yfir
lýöinn. Hann blæs lika i munn-
hörpuna og sér tii fuiltingis
hefurhanntvo gitarleikara: Big
Boy Deance og Craig Horton,
bassaleikarann Caivin Mikel og
trommuleikarann Tony Calica.
Stan Getz
Fostudagur 2. október 1981 hnl/JFRrpn^tl irínn
20 bækur frá Skjaldborg:
SR. JÓN BJARMAN
FA NGEL S/SPRES TUR
SKYGGN/ST
BAKVIÐ TJÖLDIN
Meðal jólabóka bókaútgáf-
unnar Skjaldborgar á Akureyri i
ár er „Saga úr þjónustu prests”
eftir sr. Jón Bjarrnan fangaprest.
Bókin hefur hlotið nafniö Daufir
heyra, og I henni er skyggnst bak
viö tjöldin og sagt frá ýmsu, sem
nær ekki daglega augum né eyr-
um manna.
Frá bóka útgáfunni Skjaldborg
koma i ár 20 bækur. Þar af eru
tvær þýddar bækur, fimm barna-
bækur, ein Ijóöabók og nokkrar
skáldsögur. Eins og venjulega
eru æviminningar snar þáttur i
útgáfunni og eru nokkrar bók-
anna framhald bókaflokka, sem
hafa verið aö koma út á undan-
förnum árum.
Sá bókaflokkur, sem stærstur
er orðinn er Aldnir hafa orðið. Ti-
unda bindi hans kemur út i haust
og hefur Erlingur Daviðsson
skráö það eins og hin niu. Erling-
ur hefur verib afkastamikill siðan
hann lét af ritstjórn Dags fyrir
ári, en hann sendir frá sér alls
fjórar bækur i haust. Hann hefur
skráö æviminningar Jóhanns ög-
„mundssonar leikara og söngvara
meö meiru, skrifað skáldsögu
sem hann nefnir Undir fjögur
augu, sem eru þættir og hugdett-
ur sitt úr hverri áttinni og loks er
hann aö leggja siöustu hönd á
hestabók, sem hann hefur unniö
aö undanfariö hálft annað ár. Sú
bók hefur ekki hlotiö nafn
ennþá, en þar er um að ræöa bók
um hesta og hestamenn, og
veröur hún prýdd fjölda mynda.
Ljóöabókin Dvergmál er safn
ljóöa Baldurs Eirikssonar, sem
lengi birti eftir sig visnabálka i
Timanum, Spegiinum og Degi,
undir nafninu Dvergur.
Þá koma út nýjar bækur eftir
þær Guöbjörgu Hermannsdóttur
og Aöaiheiöi Karlsdóttur. Bók
Guðbjargar nefnist Ast og dagar
og er f jóröa bók höfundar, en bók
Aöalheiöar nefnist Fornar rætur
og er þriöja bók hennar.
Einar Kristjánsson frá Her-
mundarfelli hefur haldiö áfram
ritun æviminninga sinna og
sendir nú frá sér þriðja bindi
þeirra. Það hefur ekki fengið
nafn, en tvær þær fyrri nefnast
Fjallabæjarfólk og Ungs manns
gaman. Sæmundur G. Jóhanns-
son á Sjónarhóli heldur sömuieiö-
is áfram meö sinar æviminningar
og nefnist þetta annaö bindi
minninga hans Mannlif i mótun
eins og þaö fyrra. Loks má geta
bókar eftir Braga Sigurjónsson,
sem hefur inni að halda þætti um
gamla sveitunga hans.
Fjóröa minningarbókin hefur
nokkra sérstöðu að þvi leyti, að
hún er gefin út i mjög takmörk
uöu upplagi og er ekki ætluð fyrir
almennan markaö. Það er Minn-
ingarbók isienskra hermanna.
Astæöan er sú, aö bókin er mjög
dýr, kostar 600 krónur, og
markaöur fyrir hana álitinn
þröngur. Það var þvi tekið til
bragðs aö gefa aðeins út 600 ein-
tök. Þar af hafa 300 farið til
áskrifenda, en afgangurinn ýmist
seldur beint frá forlaginu eöa
boöinn bóksölum til kaups.
Þýddu bækurnartvær eru Hans
hágöfgi eftir David Baty og
Geimskipsmáninn dularfuili eftir
Don Wilson. Gissur Ó. Erlingsson
hefur þýtt báöar bækurnar.
Indriöi Úlfsson sendir frá sér.
tólftu barnabókina sina og Jóna
Axfjörð hefur lokið bók númer tvö
um Dolla dropa. Jóhanna Guö-
mundsdóttir frá Lómatjörn
sendir frá sér skáldsöguna Syst-
urnar frá Sunnuhlið, og fyrir
yngstu lesendurna er Bjössi og
hvolpurinn hans eftir Heiðdisi
Noröfjörö, prýdd myndum eftir
Þóru Sigurðardóttur. Loks sendir
forlagiöfrá sér eina þýdda barna-
bók, elleftu Kátubókina, en þann
bókaflokk hefur Magnús Kristins-
son þýtt úr þýsku.
Þá er að geta bókar Haraldar
Sigurössonar, Iþróttakappar fyrr
og nú, en hún fjallar aöallega um
skiöamenn. I henni veröa margar
myndir og m.a. yfirlit yfir alla þá
sem unniö hafa sigra á mótum
undanfarin 20 ár. ÞG
Frímúrarar út um
Úlfar Þormóðsson:
Bræörabönd — Frimúraratal.
Hverjir eru þeir? Hvar eru
þeir?
Seiima bindi (335 bls.)
Gefið lit á kostnaö skrásetjara.
1981.
1 seinna bindi Bræörabanda
eru þrir heilir kaflar þessa
verks og hluti þess fjóröa aö viö-
bættum viðauka. Um þaö bil
helmingur bókarinnar er seinni
hluti fjóröa kafla verksins og er
þaö félagatal FrímUrararegl-
unnar eins og þaö er i dag. Gerö
er grein fyrir hverri stúku fyrir
sig en þær eru alls niu á öllu
landinu og bræöur munu alls
vera um 2000. Bræörataiinu
fylgja ýmsar upplýsingar meö
nöfnunum svo sem aldur,
menntun, starf og starfsferill,
einnig eru rakin ættartengsl viö
aöra frimúrara ef um þau er aö
ræða. Jafnframt er getiö um
hvort viökomandi er i öörum
karlaklúbbum. En meö mörg-
um nöfnum fylgir aöeins fæö-
ingardagur og ár.
1 fimmta kafla verksins er
fariö skipulega yfir flest sviö
þjóölffsins og rakiö hvar fri-
mdrarar hafa komiö viö sögu.
Er hér nær einvöröungu um
nafnaskrá aöræöa og taldirupp
þeir frimúrarar sem starfaö
hafa á viðkomandi sviöi frá þvi
aö reglan tók til starfa hér á
landi eöa frá þvi um 1920.
Undirfyrirsagnirnar i þessum
kafla segja sina sögu og fylgja
hér á eftir: Rikisstjóri — for-
setar. Ráöherrar og rikis-
stjórnit A alþingi. Viö bæjar- og
sveitarstjórnir. 1 dómarasætum
— fyrir dómi. Viö fjárhirsl-
urnar. Aörir nægtabrunnar.
Embættismenn — Opinberir
starfsmenn. Fræðslumál.
Prestastefna: Meö kaupmönn-
um. Samband islenskra sam-
vinnufélaga. Hernám — Her-
mang. Athafnasemi. Sambönd.
Fjölmiðlun. Verkalýöur i
musteri Salomons. Ættarbönd.
Af þessum heimi og öörum.
Af þessari upptalningu ætti aö
vera ljóst aö skipulega er fariö
yfir þátttöku frimúrara I opin-
beru lifi. Aö visu nær upptaln-
ingin yfir mestalla þessa öld, en
engu aö siður er ljóst aö i kring-
um suma starfsemiog stofnanir
er meira um frimúrara en
annarsstaðar. Má til dæmis
nefna sýslumenn og dómara,
presta, starfsmenn SIS, starfs-
menn Eimskip, starfsmenn her-
mangsfyrirtækja, svo aö nokkuö
sé nefnt. Hinsvegar veit maöur
ekki hversu stór hluti starfs-
manna fyrirtækja og stofnana
eru frimUrar þvi engar slikar
hlutfallstölur er aö finna, þaö er
helst að unnt sé aö komast nærri
um ótrúlega hátt hlutfall prest-
stéttarinnar innan reglunnar,
sem er kostulegt þegar haft er i
huga að á skrá Alkirkjuráösins
er reglan flokkuö meö ókristn-
um sértrUarsöfnuöum.
allt
1 sjötta kafla Bræörabanda
fjallar höfundur sérstaklega um
félagskap Sionsöldunga og
prótokolla þeirra, en þessir
prótokollar munu vera falsrit
samiö uppúr siöustu aldamótum
af leynilögreglurússneska zars-
ins, ætluö til aö sanna alheims-
samsæri sionista, en þar i er
fjallað um yfirráö sionsöldunga
yfir frimúrarareglunni og
hvernig þeir ætla aö nota hana
til þess aö ná heimsyfirráöum,
án þess aö frimúrara gruni i
hvers þjónustu þeir séu. Höf-
undur leggur takmarkaðan
trUnaö á aö um falsrit sé aö
ræöa og gerir þvi skóna að
frimúrarareglan sé hluti af al-
heimssamsæri svipuöu þvi sem
lýst er i prótokollum sionsöld-
unga. Aö minnsta kosti viröist
mér álit höfundar vera það aö
þaö sé öruggara aö gera ráö
fyrir sllku samsæri ef þaö skyldi
vera til. óbreyttir frimUrarar
séu aðeins nytsamir sakleys-
ingjar I þjónustu afla sem þeir
gera sér ekki grein fyrir hver
séu.
Lokakaflinn sem er ekki
nema sex siöur fjallar um
niöurstööur af þessari umfjöll-
un. Þar segir höfundur meöal
annars: „FrimUrarahreyfingin
er heimshreyfing. Hún er
félagsskapur veraldlegra valds-
manna hérlendis og erlendis.
Allir valdaþræöir þjóöfélagsins
fléttast saman innan hennar.
Innan hennar raða er að finna
æöstu menn löggjafarvalds,
framkvæmdavalds og dóms-
valds. Meðal frimúrara hafa
veriö teknar stjórnmálalegar
ákvaröanir sem lagöar hafa
verið fyrir löggjafarvaldiö til
samþykktar og hrundiö i fram-
kvæmd af rikisstjórnum....
Leynifélög hafa færi á aö vera
óvandaðri i geröum sinum en
opinber félög geta leyft sér.
Opinberlega standa þau ekki
fyrir athöfnum. Þess vegna
veröa þau ekki sótt tii saka eöa
dæmd, hverjar sem gerðir
þeirra kunna aö vera. Fri-
mUrarahreyfingin er ekki ein-
göngu broslegur karlaklUbbur.
HUn er eins og blóðigull á
þjóöarlikamanum.... HUn er
valdaaöili, sem enginn þar til
bær aöih hefur kosiö til þess aö
fara meö völd”. Aö lokum
leggur höfundur til aö ráöherra
setji reglugerö sem banni starf-
semileynifélaga, nema þau geri
opinberum aöilum grein fyrir
allri starfsemi sinni.
1 viöauka segir höfundur frá
öörum leynifélögum og karla-
klúbbum sem starfa hér á landi.
Má þar nefna Allsherjar Sam-
FrimUrararegluna, Bildenberg-
klUbbinn, Junior Chamber,
Kiwanishreyf inguna, Lions,
Rotary, Oddfellow o.s.frv.
Bræörabönd er mikið verk og
langt. Bæöi bindin eru samtals
551 siða. Höfundur hefur greini-
lega lagt á sig mikla vinnu til
þess aö afla heimilda og einnig
viö aö afla persónulegra upplýs-
inga um Bræöurna. Sömuteiöis
er þaö mikiö afrek aörekja hvar
frimUrarar hafa komiö viö sögu
i opinberu lifi. Það er einmitt
þetta sem menn fá útúr þvi aö
lesa þessar bækur: Hverj ir eru i
reglunni og hvar hafa þeir
komiö við sögu.
Hinsvegar finnst mér höfundi
alls ekki takast aö sanna aö
hreyfingin sé virkur valdaaöili
þar sem ráöum þjóöfélagsins sé
ráöiö. Þau dæmi sem hann
nefnir um samtryggingu fri-
múrara, sem eru fá, duga ekki
til aö sanna neitt. Þau eru miklu
fremur dylgjur og visbendingar
sem ætla lesanda aö draga sinar
ályktanir fremur en sönnun á
skoöunum höfundar sem
reyndar koma ekki alltof skýrt
fram.
Þaö er alveg ljóst að Fri-
mUrarareglan er klika manna
sem flestir eru i einhverskonar
valdastööum. En þeirri spum-
ingu er ósvarað hvort þau tengsl
sem þar myndast eru meiri og
merkilegri en ýmis önnur tengsl
valdaklikunnar i þjóðfélaginu.
Koma þar m.a. til álita fjár-
hagsleg hagsmunatengsl,
ættarbönd, stjórnmálabræöra-
lag, kunningjatengsl af ýmsu
tagi, saumaklúbbar karlakórar
(blandaöir kórar og kirkju-
kórar) o.s.frv. Tengsl sem leiöa
til greiöasemi og sérstakrar
fyrirgreiðslu þeirra sem aö-
stööu hafa til sliks. Viö búum i
margslungnu klikuþjóöfélagi og
leyndin tortryggir frimúrara
meira en aöra, en þaö þarf
meira til þess að renna stoöum
undir aö um skipulegt valda-
samsæri sé aö ræöa.
Ég skal aö visu játa aö ég er
efahyggjumaöur og mjög tor-
trygginn á allar samsæriskenn-
ingar, sérstaklega ef þær eiga
aö teygja sig um heimsbyggð
alla. Þaö er miklu liklegra aö
beinhörö hagsmunatengsl sér-
staklega fjárhagsleg.leiði menn
til verka sem ekki þola dagsins
ljós. Mér finnst úrvinnsla höf-
undarins á þeim gögnum sem
hann hefur aflaö sem ekki vera
nógu góð. Hann vikst undan þvi
aö draga ályktanir og setja
fram sinar skoöanir, en ætlar
lesanda aö draga ályktanir af
þeim staöreyndum sem hann
setur fram, en þær stabreyndir
eru takmarkaöar og segja ekki
alla söguna nema aö þær séu
settar i samhengi við ýmsilegt
annaö sem máli skiptir. Það er
ekki hægtaöafsaka þessivinnu-
brögö, þegar um jafn viðamikiö
verk er að ræða, meö þvi að
kalla þaö „blaðamennskulega
úttekt” á efninu.
G.Ast.