Helgarpósturinn - 09.10.1981, Page 8

—fíeigar
pósturínrL.
Blað um þjóðmál,
listir og menningarmál.
Utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni
P. AAagnússon
Ritstjórar: Árni Þórarins-
son, Björn Vignir Sigurpáls-
son.
Blaðamenn: Elísabet Guð-
björnsdóttir, Guðjón Arn-
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, og Þorgrímur
Gestsson.
Útlit: Kristinn G. Harðarson
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jóns-
dóttir
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Sími 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8—10. Simar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftarverð
a imánuði kr. 24.-
Lausasöluverð kr. 8.-
Virðing
Alþingis
Alþingi tslendinga kemur sam-
an á nýjanleiká morgun og lif fær-
ist ihift virftulega grjóthlaftna hós
vift Austurvöll sem á einmitt 100
ára afmæli um þetta lcyti. Þar
meft verftur þingræftift virkt á ný
eftir sumarlanga „einræftis-
stjórn” rikisstjórnar og embætt-
ismanna hennar og þjóftmálaum-
ræftan komin á sinn staft — f sitt
helgasta vfgi.
Líklega er engin stofnun þessa
lands jafn misskilin og vanmetin
og Alþingi tslendinga. Um langt
skeift hefur þaö verift tfska hér á
landi aft tala um þverrandi virft-
ingu Alþingis og þaft þá einatt
kallaft I niftrandi merkingu:
Stærsta leikhús landsins. Sá
mynd sem almenningur hefur af
Alþingi og störfum þess er veru-
lega brengluft. Sumpart má vafa-
laust þingmönnum sjálfum um
kenna en aft verulegu leyti er þaft
þó óhjákvæmilegt vegna eftlis
Alþingis. SU hlift Alþingis, sem
blasir vift almenningi, þingfund-
iniir,hlýtur ætift aft verfta dálitift
sjónarspi) deilna ogorftaskaks og
á þaft verftur mönnum starsýnast.
U m hina hliftina, nef ndafundina,
þar sem menn ólikra stjórnmála-
skoftana skeggræfta vandamál i
sátt og samlyndi og leita eftir
málamiftiunum, vita færri.
Alþingi getur heldur aldrei orft-
ift og á ekki aft verfta einhver
halelújasamkunda, þvi aft þess
háttar þingræfti tfftkast aöeins
meftal þjófta, þar sem rlkir alræfti
einnar skoftunar. Þaft er þvf and-
stætt grundvallarreglum lýöræft-
isins.
Alþingi og starfshættir þess eru
hins vegar ekki hafnir yfir gagn-
rýni fremuren annaft, en sd gagn-
rýni verftur aft vera sanngjörn og
sett fram af þekkingu á eftli og
starfsháttum Alþingis. Ellegar
kann því þjóftskipulagi sem vift
höfum valift okkur aft vera hætta
búin. Um þaft vitna varnarorö
Gils Guftmundssonar, fyrrum for-
seta sameinaðs þings og gamal-
reynds stjórnmálamanns, sem nú
iftkar þjóftleg fræftistörf Urfriftar-
stóli. tHelgarpóstinum ídag lýsir
hann einmitt áhyggjum shium yf-
ir margvislegum sleggjudómum
um Alþingi i þá veru aft þar fari
fordæmanieg stofnun Utþvætta
sem sitji og komi sér aUlrei sam-
an um neittnema aft hækka kaup-
ift sitt.
„Orftbragftaf þessutagi er ekki
afteins fordæmanlegt af þvf aft
þar er farift meft ósatt mál,” segir
Gils. „Þaft ættiaft vera öllum góö-
um mönnum áhyggjuefni ef fólk
almennt fer aft trúa þvi, aft stjórn-
málamenn séu upp til hópa mis-
yndismenn og Alþingi hrein og
bein vandræftastofnun. Þá er lýft-
ræftinu hætt og kominn jarftvegur
fyrir hreinar einræftiskenningar.
-Heimsmenningin
blifur!
Svo vildi til á liönu sumri
aft ég fann mig knúinn til aft
aka hinn heimsfræga Þing-
vallahring, meö gestkom-
andi prófessor frá Astralfu,
sem hér var staddur til aft
kynna sér fslensk menn-
ingar- og félagsmál.
Ferftina bar uppá laugar-
hvaft um tilfinningatengsl-
in? Um þaö er visast erfitt
aft gefa einhlft svör, en
kannski má draga ein-
hverjar ályktanir af þvf
sem upp kemur i daglega
lifinu.
Nú sé þaö fjarri mér aft
amast vift þvi aft Islend-
Hringborðið skrifa: Heimir Pálsson — Hrafn Gunnlaugsson — Jón Baldvin Hanni-
balsson — Jónas Jónasson — Magnea J. AAatthlasdótfir — Sigurður A. AAagnússon
— Þráinn Bertelsson
Hringborðið
I dag skrifar Sigurður A. Magnússon
daginn 4. júli. Veftur var
bjart og ferftin hin ánægju-
legasta i alla staöi, enda á
Island fda sina lika þegar
vel viftrar. Prófessorinn
haffti orö á þvi hve vifta h já
sumarbústöftum blöktu
fánar vift hún þennan dag
og spurfti hverju þaft sætti.
Ég átti ekki aöra nærtæka
skýringu á fánagleöi landa
minna en þá, aft þeir væru
aft halda uppá þjófthátiftar-
dag Bandarikjanna, og lét
þaft fýlgja skýringunni aft
margir Islendingar flögg-
uftu lika 17. jtlni, sem væri
þjófthátiardagur tslend-
inga. Þegarspurt var hvort
vift sýndum frændþjóftun-
um á Norfturlöndum sömu
ræktarsemiog Bandarikja-
mönnum, gat ég ekki meft
góftri samvisku gefiö af-
dráttarlaust svar, en
kvaftst gera ráö fyrir aft svo
væri.
essi hversdagslegu
orftaskipti urftu þess
valdandi aft ég fór aö hug-
leifta hvort afstaöa Islend-
inga til Bandarikjanna
annarsvegar og Noröur-
landa hinsvegar heffti aft
einhverju leyti breyst á
liíkium þremur eöa fjórum
áratugum. Menningarleg
tengsl okkar viö Norftur-
lönd hafa vissulega aukist
til muna á þessu árabili, en
ingar haldi uppá afmæli
amerisku byltingarinnar,
sem var undanfari allra
annarra stjornmálabylt-
inga, sem orftið hafa á liön-
um tveimur öldum og á þaft
vissulega skiliftafthennarsé
m innst, þó hún sé löngu bú-
in aft éta börnin sin og
bregöast flestum þeim von-
um sem viö hana voru
bundnar. Sú saga er i
sifellu aö endurtaka sig og
tjóar ekki um að sakast.
Hinsvegar rekur mig ekki
minni til aft flaggaö væri
vift einkahfbýli á tslandi
þennan tiltekna dag á
árunum fyrir striö, og var
þó ameriska byltingin engu
ómerkari þá en nú. Fána-
gleöin hlýtur þarafleiftandi
aö vera til marks um aukna
þekkingu íslendinga á
bandariskri sögu, nema
annaö verra komi til. Og
hversvegna skyldi maöur
ævinlega kjósa þann
kostinn sem verri er? Eöa
dettur nokkrum hugsandi
Islendingi i' hug aft vift sýn-
um ekki verndurum okkar
fulla reisn og manndóm,
berum höfuftiö hátt i öllum
okkar samskiptum vift þá,
þó Steinn Steinarr hafi á
sinum b'ma talift heppi-
legast aft vift héldum okkur
vift samræmt göngulag
fornt, gengjum áfram áliít-
ir og hoknir i hnjánum?
Föstudagur 9. okWber 1981 he/gafpQsfajnnn ■
Til eru aft visu þeir
Islendingar sem þykir kyn-
legt aö bandariskir borgar-
ar skuli eiga óheftan
aftgang aft Islandi á sama
tima og islenskir þegnar
meft tilteknar pólitiskar
skoöanir fá ekki aftgang aö
Bandarikjunum nema meft
sérstökum stimpli i vega-
bréfift sem setur þá á bekk
meö smitberum og glæpa-
mönnum. Aft minnast á
slikt er vitaskuld óviftur-
kvæmileg smásmygli og
brýtur i bág viö
hefftbundna og löghelgafta
islenska gestrisni sem
aldrei gerfti greinarmun á
þurfandi gestum sem að
garfti bar.
Ý
■ mstr Islendingar, að
visu ekki ýkja margir, hafa
tekið upp þann hátt að
ferftast meft almainings-
vögnum milli staða, og
ófáir þeirra eru farnir aö
ver ja góöviftrisdögum til að
skreppa á opinbera sund-
stafti og taka sundsprett sér
til hressingar og
heilsubótar. Ég hef ánetj-
ast hvorri tveggja tískunni
undanfariö ár og hlýt aft
játa aft ævinlega hefur þaft
hrært mitt hálfameriska
hjarta aft hlusta á þulina og
plötusnúftana i Keflavikur-
útvarpinu lesa pistla sina
og ausa af þrotlausum
nægtabrunni brandara yfir
fullan bil afislendingum á
öllum aldrieöa fulla laug af
ærslafullum krökkum. Þaft
er einsog ameriskan eigi
svo miklu betur vift and-
rúmsloftiB í rútubilum og
sundlaugum, helduren
ástkæraylhýra málift, enda
hef ég aldrei orftift þess var
aft nokkur viftstaddra heffti
minnstu vitund vift þessa
dægradvöl aft athuga. Þaft
sér lika hver heilvita
maður aft meft þessu móti
eru rútubilafarþegar og
sundlaugagestir komnir i
beint samband vift heims-
menninguna, sem ella færi
fyrir ofan garft hjá þeim
flestum. Þessi lofsverfti
áhugi opinberra þjónustu-
aftila á miftlun og viftgangi
heimsmenningarinnar hér
útá hjara veraldar hefur að
ég held aldrei hlotift
verðskuldafta þökk þeirra
sem hans hafa notið, en vil
ég hérmeft koma á fram-
færi þökkum fyrir mig og
mina.
I^egar málin eru skoftuft
i sinum réttu samhengjum
hlýtur þaft aft liggja öllum
heilskyggnum mönnum i
augum uppi, aft allt sem af-
laga hefur fariö i islenskri
menningu á undanförnum
áratugum (þarmeö taldir
Lénharöur fógeti og Snorri
Sturiuson) má teija til
þeirra auknu og óhollu
menningarsamskipta sem
viö höfum átt vift Norftur-
lönd,og þá ekki sist Svia,
sem eru undirrót margra
meina i hriftvesnandi
heimi, til dæmis hlutleysis-
áráttunnar, sem nú virðist
vera aft gripa um sig meft
óskiljanlegum hætti og
skýtur upp kollinum á ólik-
legustu stöftum um alla
vestanverfta Evrópu.
Hvernig útkjálkamenningu
Noröurlanda hefur auönast
aft ryftjast inni hina vest-
rænu hámenningarhelgi
meft svo hörmulegum
afleiftingum, er
rannsóknarefni sem fela
verftur vöskum riddurum
heimsmenningarinnar á
borð við Svarthöfða og
Hannes Hólmstein, svo
spornað verði við stór-
hættulegri öfugþróun áftur-
en i fullkomið óefni er kom-
ið. Þeir eiga altént hauka i
horni þarsem eru þulir og
plötusnúftar Keflavikurút-
varpsins, svo kannski er
ekki aft sinni ástæfta til aft
örvænta um örlög eldgömlu
ísafoldar.
egar ég skrepp til
Ameriku um næstu helgi,
ætla ég aft mér heilum og
lifandiaft segja vinum min-
um ivestrinu sögurnar um
4. jUli', vegabréfin, sund-
laugarnar og rútubílana, ef
veröa mætti til aft létta af
þeim áhyggjum vegna
þverrandi gengis og áhrifa
vesturheimskra sjónar-
miða gagnvart nifturrifs-
öflum hinnar norrænu út-
nesjamenningar.
Sigurftur A. Magnússon.
Hér er maðurf um konu,
frá manneskju, til???
KONA - 1. kvenmaftur 2.
eiginkona: hanu var á milli
kvenua — hann var ekkill
(eöa fráskilinn) ogenn ekki
giftur næstu konu sinni.
(Islensk orftabók Menn-
ingarsjófts).
konur, — trúnaftarkonur i
staft trúnaftarmanna. Þó
segir Nudansk Ordbog aft
mand (rétt eins og is-
lensku) þýði menneske
(uanset kðn). Þessi mót-
sögn getur valdiö fólki
Orftaforfti fólks á aö geta
sagt til um afstöftu þess til
umheimsins. Ein fyrsta
meövitafta lexia min i þá
átt var að sá aöili sem
keypti vinnuafl héti ekki
vinnuveitandi heldur at-
vinnurekandi. Seinna lærfti
ég a ft kon ur h étu ekki konur
heldur h étu þær menn, kon-
ur væru lika menn, en oröift
maöur er útskýrt svo i
orftabókinni: „tvifætt og
tvfhent spendýr, hift eina
sem lært hefur aft tala og
notfæra sér orkulindir utan
eigin lfkama”. Þar stendur
iika aft mafturgeti gilt um
manndóm, sbr. hún varft
aldrei aft manni — þaft varð
aldrei neitt úr henni.
■ egar til Danmerkur
kom snerist dæmift alger-
lega við. Þar þykir lág-
markskrafaaft kalla konur
ekki formenn heldur for-
miklum heilabrotum og vjl
ég því reyna aft fara örlitift
ofani saumana. Islensku
regluna mun ég kalla Manp
en þá dönsku Konu.
Túlka má Mann sem til-
raun kvenna til aft verfta
eins og karlar, svo sem aft
fæfta ekki börn, aka jarftýt-
um, tiieinka sér opinbert
tungumál osfrv. i von um
aft nálgast þannig jafnrétti
kynjanna. Maöur, td. for-
maftur.gefi tilkynna aft kyn
viftkomandi starfsmanns
skipti ekki máli. Hugsunina
á bak viö Konu má hins
vegar skilja sem svo aö
kynin séu mismunandi, aö
konum sé óhætt að vera
konur og aft titillinn for-
kona gefi til kynna aft kona
en ekki karl gegni þessu til-
tekna starfi.
Nú eru afteins tvö kyn i
dönsku, þe. hvorugkyn og
samkyn,og bvi' væri litill
vandi aft koma islenska
Manninum á i þvi tungu-
máli. Á Islandi eru hins
vegar þrjú kyn, karlkyn,
kvenkyn og hvorugkyn, og
fylgir þvi geysilegur vandi
aft framfylgja Manns-regl-
unni. Hins vegar myndi hin
danska Konu-regla leysa
þar öll vandamál. Ég á erf
itt meft aft gera upp vift
mig hvor reglan sé hug-
myndafræftilega réttari en
erfiftara á ég þó með aft
skilja hvers vegna karlkyn
þykir eölilegra samfeigin-
legt) kyn á islensku en
kvenkyni. Tökum sem
dæmi konu sem vinnur viö
að koma fram á leiksvifti.
Hún er leikari og þykir góft
isi'nu starfi. Er Sigriftur þá
góður leikari, efta er Sig-
riftur góft? Sigriftur er leik-
ari. Þykir hann/hún góftur.
Tökum nærtækt dæmi:
Blaftamaftur tók tal af for-
setanum og spurfti hann
hann/hann hana/hún
hann/hún hana... Er furða
þóttfólk ruglist? Viö getum
snúift dæminu vift og tekift
Pál ljósmóöur og Björn
flugfreyju, en samaverftur
uppi á teningnum. Dæmift
hljómar hvorki betra né af-
káralegra á þann veginn.
Látum gott heita aö
konur fái nú aft vera spen-
dýr sem lært hefur aö tala.
Þar fá ýmsar vanmetnar
starfsstéttir uppreisn æru,
tam. spákonan sem nú er
orftin(n) spámaöur. lOröa-
bókinni segir nefnilega:
Spákona — kona sem fæst
vift aft spá
Spámaftur — maftur, sem
spáir, segir fyrir óorftna
hhiti.
Fyrir utan aft öftlast
auka N i ákveftna greininn
er starf spákonunnar ekki
lengur dæmt sem kukl yfir
kaffidropum, heldur er hún
farin aft sjá óorftna hluti i
bollanum.Nú fara mennta-
skólastrákar ekki lengur til
Pálinu spákonu heldur til
Pálínu spámanns og fá ef-
laust meira fyrir hundraft-
kallinn.
I sigurvimunni vakna þó
tvær spurningar:
1. Hverer ávarpaftur þegar
þú segir: Ertu vitlaus
mauneskja? Guftrún efta
Nonni?
2. H ver er ávarpaftur þegar
þú segir: Ertu vitlaus
maftur? Guftrún efta
Nonni?
Kaupmannahöfn,
2. október 1981.
Erla Sigurftardúttir.
Akureyrarpóstur varft
vefturtepptur á Akurcyri.
Þaft hefur ekki verift
flogift frá Akurcyri alla
vikuna vegna vefturs,
og ekki kominn miftur
október.
Ótrúlegt en satt.