Helgarpósturinn - 09.10.1981, Blaðsíða 20

20
Föstudagur 9. október 1981 —holQdrfDOSfUrÍnrL-
Stuð stuð stuð
Spil gömlu blúsaranna á Borginni likaöi svo vel, aö allar likur eru á
aö þeir komi aftur viö hér á heimleiöinni.
baö var mikiö fjör á blúsnum
á Hótel Borg og NEF-klúbbnum
á fimmtudags- og föstudags-
kvöld I siöustu viku. The
Mississippi Delta Blues Band
rokkaöi blúsnum af miklum
krafti og gleöi og er þetta i
fyrsta skipti aö svart blúsband
sækir okkur heim.
Þaö var greinilegt af aösókn
Niels-Henning —
fastagestur hjá Jassvakningu
aö blúsáhugi er mikill á tslandi
og uröu margir frá aö hverfa.
Þeir geta huggaö sig viö aö
möguleiki er á aö bandiö komi
hér viö á heimleiöinni frá
Evrópu um mánöarmótin
nóv-des.
The Mississippi Delta Blues
Band spilar einfaldan kröftugan
blús og oftast meira i ætt viö
rýþmablúsinn en þann klassiska
rafmagnsblús sem viö þekkjum
frá stórsnillingum einsog
Muddy Waters. Kannski er þó
þaö sem helst skilur á milli hinir
finu drættir er menn einsog
Muddy marka á rafmagniö,
hversu hrátt sem þaö er.
Blús er aö sönnu ekki flókin
tónlist, hljómsgangur og rýþmi
einfaldur og þvi þurfa flytj-
endur aö hafa mikiö til brunns
aö bera ætli þeir aö hefja hann i
listrænar hæöir. Þeir félagar
voru greinilega ekki meö neinar
slikar pælingar og jarösam-
bandiö var þeim fyrir öllu.
Markmiöinu náöu þeir, enda
brostu þeir breitt þegar miö-
aldra stuökarlar slepptu
frammaf sér beislinu i dillifjöri
og hvergi i Evrópu höföu þeir
fyrirhitt slika fjörkálfa.
Leiötogi bandsins er söngvar-
inn og munnhörpuleikarinn Sam
Myers sem m.a. hefur leikiö
meö Elmor James. Hann bar af
félögum sinum einsog gull af eir
og þegar þeir fóru aö rugla kýldi
hann þá upp. Gitaristarnir Big
Boy Deance og Craig Horton
léku enga súpersólóa og Calvin
Mihel bassaleikari og Tony
Calica trommuleikari voru
þungstigir I rýþmanum. Horton
tók einnig upp á þvi aö gráta
blúsinn og lét þaö illa I eyrum
þeirra sem aldir voru upp viö
Big Bill Broonzy og aöra
meistara slikrar sönglistar.
Mest var gaman þegar Sam
Myers kýldi röddina I góölögum
einsog Let The Good Time Roll
sem Louis Jordan söng sem best
og Just A Little Love sem B.B.
King skóp I Village Gate. Þá var
ekki annaö hægt en aö leyfa
raddböndunum aö titra litillega.
Þeir félagar kvöddu fslend-
inga meö Jimmy Reed blús og
þaö veröa ábyggilega margir
sem eiga eftir aö gleöjast yfir
beljanda Myers! Jackson
Mississippi Here I Come, i
Evrópuferöinni.
Meistari Niels i heimsókn
Þá er ákveöiö aö meistari
Niels-Henning Orsted Pedersen
og Philip Catherine haldi tón-
ieika I Háskólabiói miövikudag-
inn 21. október og munu þeir
hefjast klukkan 21. Þetta veröa
fyrstu dúótónleikar þeirra og
æfa kapparnir nú stift I kóngsins
Kaupmannahöfn fyrir þessa
tónleika. Flestir tónlistarunn-
endur muna triótónleika Niels-
Hennings I Háskólabiói i april
1978, þarsem vinur hans Philip
lék á gitarinn og Billy Hart á
trommur. Þessir tónleikar
höföu gífurleg áhrif hérlendis og
snerust margir mætir tónlistar-
menn til djassleika eftir þá og
má I þeirra hópi nefna Björn
Thoroddsen gitarleikara.
Þaö er ekkert vafamál aö
þessir tónleikar þann 21. veröa
listræn upplifun og lengi i
minnum haföir i djassheim-
inum. Þótt þeir Niels og Philip
hafi lengi ieikiö saman og
stundum brugöiö fyrir sig dúó
hafa þeir aldrei haldiö heila
dúótónleika. Niels sagöi ein-
hverntímann viö undirritaöan:
„Þegar viö Philip spilum tveir
saman spilar hann stundum svo
dásamlega aö mig langar til aö
hætta aö slá bassann og hlusta
bara”. Ég efa ekki aö Philip
gæti sagt þaö sama um leik
Niels. Viö Islendingar þekkjum
hann sem einn af stórsnillingum
djassins og vonandi gerir eng-
inn djassunnandi sér þann
óleika aö missa af þessum tón-
leikum. Forsala aögöngumiöa
hefst f Fálkanum á Laugavegi
strax eftir helgina. H.
Kristján á Listasafni /siands
Listasafn islands skartar nú
enn einni yfirlitssýningunni og
aö þessu siniú er þaö sýning á
verkum Kristjáns Daviðssonar.
Sýningin er engin smásmið,
hvorki mcira né minna en á
þriðja hundraö verka, hanga
eða standa i safninu. Þá eru
þessi verk af öllum stærðum.
fjalla um einstakar myndir, i
svo stuttu máli sem þessu. En
einkum eru þessar striösmyndir
Kristjáns, undir kúbiskum
áhrifum og expressjóniskum,
með sterkum persónulegum
blæ.
Eftir aö hafa skilið við vinnu-
stofu sina, sem var í bragga á
p
Myndlist
eftir Halldór Björn Runólfsson

allt frá litlum og smágeröum
blekteikningum , upp i risavaxn-
aroliumyndir sem hvergi kæm-
ust iuii í hýbýli m anna, ööru visi
en upprúlluð likt og gólftcppi.
Það eru kannski fyrstu áhrifin
af slikri sýningu, að maður leið-
ir huganu að þvi, hve yfirgrips-
mikiil og stórtækur Kristján
hefur verið (og er), í list sinni.
Hann er greinilega óbanginn við
nakinn strigann, enda einhver
helsti forvígism aðyr hins
hömlulausa málverks, hér á
laudi.
Kristján er fæddur i Reykja-
vik, 1917, en mun hafa alist upp
fyrir vestan, þar semhann gekk
i héraðsskólann að Núpi. Um
tvítugt fluttist hann suður til
Reykjavikur og hóf myndlistar-
nám hjá Finni Jónssyni og Jó-
hanni Briem. Það var á kreppu-
árunum 1932 - 36. Frá þessum
tima eru fáar myndir á sýning-
unni, tvær teikningar og eitt
oliuverk. Bera þessar myndir
vott um mikla teiknihæfileika,
hæfileika sem Kristján býr aö i
öllum seinni verkum sinum.
Mun betur er hægt aö átta sig
á verkum þeim sem Kristján
málar á striösárunum. Flest
þessara verka bera vott um
óvenjugott litaskyn og mikla
þekkingu á uppbyggingu mynd-
efnis. Ef tekið er tillit til fátæk-
legrar skólagöngu og lélegra
vinnuskilyrða, hljóta þau aö
teljast meistaraleg. Kristján
hefur hér krufið og tileinkað sér
hinar ýmsu stefnur sem lágu i
loftinu erlendis, og viröist fylgj-
ast vel meö þvi sem er aö ger-
ast. T.d. má telja klippimynd
(collage) á borð við „Interiör”,
frá 1943 (5), einstæöa i islenskri
list frá þessum tima.
Þaö væri þó of langt mál að
Skólavöröuholtinu, fagurlega
skreytta veggmálverkum, hélt
Kristján vestur um Haf, til frek-
ara náms i Bandarikjunum.
Þetta var i striðslok og dvaldist
Kristján þar i tvö ár. Skólinn
var Barnes Foundation i Mer-
ion, Pennsylvaniu, sem er
heimsfrægtsafn (m.a. eitt besta
Matisse-safn i heimi) og Penn-
sylvaniu-háskóli.
Kristján er einn fyrsti islenski
listamaðurinn sem heldur til
náms I Bandarikjunum. A þess-
um árum gætir þó litilla amer-
iskra áhrifa i verkum hans. Það
er fyrst og fremst evrópsk list,
sem á hug hans allan.Þetta sést
best á þróun Kristjáns i átt til
einfaldari myndgeröar, ex-
pressjónisma meö alþýðlegum
blæ. Framhaldsnám i Paris og
London, styrkja tengsl hans við
Evrópu, (1949).
Málverkin frá Parisarárinu
og næsta á eftir, lýsa vissum
erfiðleikum. Það er greinilegt,
hve djúp og sterk áhrif „art
brut” (hrá-list) Dubuffets, hef-
ur á Krist ján. Þetta eru kannski
veikustu myndir hans, þvi hér
gætir ekki hins næma litar-
skyns, til að vega upp á móti
þessum áhrifum.
Reyndar er það furðulegt,
þegar athuguö er listasaga ís-
lands á 20. öld, hve skilyrðis- og
umyrðalaust margir islenskir
listamenn hafa beygt sig undir
vald érlendra strauma. Þegar
Kristján tekur að jafna sig eftir
þessi fyrstu dansspor i takt við
Parisarskólann og myndir hans
taka aö hfa á ný (Ásta Sigurðar-
dóttir, 1953 nr. 29), skellur yfir
islenska málaralist eitthvað
sem menn kölluðu „geometr-
isma” eöa „geometriska ab-
straksjón”. Eftir þvi sem Jón
Óskar segir (Steinar og sterkir
litir, bls. 137), hætti Kristján að
mála á striga.
Hægt er að imynda sér, með
hvaða hætti þessi stefna hefur
verið leidd inn i islenskar hstir.
Alger einstefna virðist hafa rikt
i herbúöum listamanna, þá eins
og nú. Enda hefur aldrei verið
pláss fyrir meira en helminginn
af heimslistinni, i einu hérlend-
is.
Kristján hefur sennilega gert
sér grein fyrir þröngsýni koll-
ega sinna, enda viðförulli en
þeir. Vafaíaust hefur hann séð
gegnum hina taumlausu dýrkun
á verkum A. Herbin og V. Vas-
arely, sem i raun voru litið ann-
að en lýrisk útþynning á gömlu
meisturunum, Mondrian og
Malevich. Einnig hefur saman-
burður við ameriska flatamál-
ara, verið Evrópubúum i óhag,
einkum ef ofangreind nöfn erg.
borin saman við málara á borð
við B. Newman og A. Reinhardt.
En það hefur verið litil von til
þess, að menn gætu staðið einir
á sinu. Hryggilegast er til þess
að hugsa, að einmitt sú stefna
sem siðar varð hvað mest ein-
kennandi fyrir byrjun 6. áratug-
arins, var ameriski „aksjón”-
skólinn, með Pollock og de
Kooning I fararbroddi. Þessi
stefna sem liklegá hefði hentað
Krisyáni vel, náði hér ekki fót-
festu fyrren undir lok áratugar-
ins. Munu flestir málarar hafa
orðið fegnir, þtígar þeir gátu
lagt vaturpassann til hliðar.
Frá 1960 hefur Kristján Dav-
iðsson þróast i átt til meiri og
hömkilausari litauppbygginga.
Hér skiptast á hrein abstrakt-
verk ogfigúrasjónir, sem þó eru
ákaflega lausmálaðar. Hér
koma i ljós, miklir teiknihæfi-
leikar Kristjáns og njóta þeir
sin i stórum og miklum sveifl-
um, breiðra pensilfara. Þó eru
ekki siðri smámyndirnar, sem
gjarnan eru málaðar með
þekjulitum (gouache), eða ind-
versku bleki.
í þessum verkum má finna
heimspekilegar og háalvarlegar
myndir, sem gjarnan taka til
meðferðar hina eilifu togstreitu
mílli hins stóra og smáa (micro-
cosmos og macrocosmos).
Þetta eru gjarnan mótif úr fjör-
unni. A hinn bóginn eru önnur
verk Krislján full af húmor og
gáska og eru það helst figúra-
tívu myndirnar. Má segja að
þær séu likt og abstrakt-kari-
katúr.
Það er erfitt að gera skilslikri
sýningu sem þessari yfirlitssýn-
ingu Kristjáns. Hæfileikarnir
leyna sér ekki, hvorki teikni- né
málarahæfileikar. Fáir islensk-
ir listamenn hafa lagt upp með
jafn rikulegt vegarnesti. Þó
læðist að manni sá grunur, að
Kristján hefði stundum getað
nýtt þesssa hæfileika betur og
verið staðfastari i list sinni. Það
er oft, að hið losaralega „brió”
gengur fulllangt, á kostnað út-
komunnar.
Þó er vist, að Kristján Dav-
iðsson sannar með þessari sýn-
ingu i Listasafni Islands, að
hann er i flokki merkari mynd-
listarmanna, núlifandi.
Frá sýningu Kristjáns f Listasafni.