Helgarpósturinn - 23.10.1981, Blaðsíða 31

31
holrjarpósturinn Föstudagur 22■ okt6ber 1981
Flokksþing stjömmálaflokkanna vekja
alltaf mikla athygli meðal þeirra sem hafa
áhuga á stjórnmálum. Þetta gildir einnig
um það aukaflokksþing Alþýðuflokksins,
sem verður haldiö um helgina, ekki síst
vegna þeirra innanflokksatburða, sem hafa
staöiö yfir frá þvi i sumar og ganga undir
nafninu „Vilmundarmáliö.”
Almenningur hlýtur að velta fyrir sér
stöðu Vilmundar Gylfasonar i Alþýðu-
flokknum eftir útgöngu hans og félaga af
Alþýðublaðinu i sumar, stofnun eigin blaðs,
baráttu hans gegn þvi sem hann nefnir
ólýðræðislega uppbyggingu verkalýðs-
hreyfingarinnar, og núna siðast grein hans
um Alþýðuflokkinn i Morgunblaðinu siðast-
liðinn laugardag.
Vmsu á að breyta á aukaflokksþingi Al-
þýðuflokksins. En finnst annar stæll?
ANNAR STÆLL
A A UKAFL OKKSÞINGI
■* að reyndist erfitt að fá framámenn
flokksins til að tjá sig um það, hver staða
Vilmundar er i flokknum eftir allt þetta.
Hinsvegar er ljóst. að allmargir flokks-
menn eru honum andsnúnir. „Liklega á
hann ekki stóran stuðning i flokknum,
nema kannski hjá þeim sem eru ekki hnút-
um kunnugirog hann er búinn að hræra upp
i. Þeir eru kannski tilbúnir i einhverjar
breytingar án þess að þeir viti hvað þeir eru
að fara”, segir Jón Helgason formaður
Einingar á Akureyri og flokksstjórnarmað-
ur i Alþýðuflokknum um stöðu Vilmundar.
Flokksforystan hefur hingað til ekki virt
Vilmund svars og litur svo á, að það sé eini
mótleikurinn gegn honum. Ætlun Vilmund-
ar hafi verið að koma af stað hatrömmu
pólitisku rifrildi og standa siðan upp á þingi
með „flokkseigendaklikuna” og „fiokks-
kerfiö” á móti sér. Þess i stað er honum
haldið úti i kuldanum.
Þvi verður málið talsvert flókið nú, þegar
aukaflokksþingið síendur fyrir dyrum, þvi
Vilmundur var kjörinn formaður milli-
þinganeíndar þeirrar, sem var sett á lagg-
irnar til að gera tillögur að lagabreytingum
fyriraukaflokksþingið. Heimildir i Alþýðu-
flokknum herma, að andstaða veröi gegn
þessum tillögum — jafnvel fyrst og fremst
vegna þess, að Vilmundur hefur forystu
fyrir gerð þeirra. Ekki gerir það málið
heldur einfaldara, að raddir eru uppi um
þaö, aö Vilmundur muni alls ekki mæta á
þinginu.
egar Vilmundur var spurður að þvf
vildi hann hvorki staðfesta það né neita því,
og hann vildi yfirleitt ekkert láta hafa eftir
sér um flokksþingið. Eftir þvi sem Helgar-
pósturinn kemst næst mun Vilmundur hafa
gefið flokksforystunni til kynna að hann
veröi erlendis i einkaerindum um helgina.
Engu aö siður, og hvort sem Vilmundur
mætir eða ekki, eru flestir á því, að „Vil-
mundarmáliö” verði rætt. Þá kemur
væntanlega iljós hvertfylgi hans er meðal
flokksmanna. Þeir eru til innan flokksins,
sem álita,aðbyðihann sig fram sjálfstætt i
næstu kosningum,yrðu margir utan Al-
þýðuflokksins til að kjósa hann. „Hann
kann aðnota fjölmiðlana og fólk tekur eftir
þvisem hann segir. Hann hefur i rauninni
Eyjan Cancún undan Karibahafsströnd
Mexikó er þétt skipuð nýlegum viðhafnar-
hótelum. Vegna glæsilegra húsakynna,full-
kominnar fjarskiptaaðstöðu, og auðvelds
eftirlits með mannaferðum milli lands og
eyjar, valdi Mexilíóstjórn CancUn fyrir
fundarstaðæðstu manna norðurs og suðurs.
I hljóðeinöngruðum sölum Sheratonhótels-
ins hafa leiðtogar átta iðnrikja og fjórtán
þróunarlanda setið á fundi i' gær og dag að
ræða hvað til bragðs skuli taka i þágu
fátækasta hluta mannkyns.
Francois Mitterrand Ronald Reagan
Átökin á fundi æöstu manna
noröurs og suöurs
M exikóstjórn má vera hreykin af að
henni tókst að koma þvi til leiðar að þessi
fundur er haldinn. Til hans er efnt i fram-
haldi af skýrslu alþjóðlegrar nefndar sér-
fræðinga um alþjóðaviðskipti, sem starfaði
undir forustu Willy Brandt, fyrrverandi
kanslara Vestur-Þýskalands.
Skýrsla Brandt-nefndarinnar fékk góöar
undirtektir fulltrúa þróunarlanda, en
stjórnum iðnrikja þykir þar mörgum of
mikið i fang færst varðandi skjótar breyt-
ingar á viðskiptakjörum og fjármagns-
streymi þróunarlöndum i hag. í kosninga-
baráttunni fyrir forsetakosningar i Banda-
rikjunuip i fyrra fór Ronald Reagan til
dæmis hörðum orðum um Brandt-skýrsl-
una og hét þvi að sjá svo um, næði hann
kosningu, að Bandarikjunum yrðu ekki
bundnir þeir baggar, sem tillögur Brandt
og félagar gerðu ráð fyrir.
Fyrsta ferð Reagans Ur landi eftir kosn-
ingasigurinn var á fund José López Port-
illo, forseta Mexikó, sem áður hafði lagt
drög að fundi æðstu manna suöurs og norð-
urs i' landi sinu i framhaldi af Brandt-
skýrslunni. Fékk Portillo komið svo máli
sinu við Reagan, að Bandarikjaforseti hét
þvi að koma til fundarins, og þar með var
fundarhaldið i CancUn ekki lengur ráðagerð
einhekiur orðiö að veruleika. I staðinn fyrir
loforð um að sækja fundinn fékk Reagan
þvi skilyrði framgegnt, að ekki yrði um að
ræða neina formlega niðurstöðu af ráð-
sjefnunni, hvorki ályktanir né sameigin-
lega yfirlýsingu.
Það sem af er þessu ári hefur ráðstefnan i
Cancún verið ofarlega á baugi, hvar sem
æðstu menn rikjahópa hafa ráðið ráðum
sinum, nema á yfirráðasvæði Sovétrikj-
anna. Sovétstjórnin og fylgiriki hennar
hafa frá öndverðu þverneitaö að taka þátt i
alþjóðlegri þróunarstarfsemi i þágu þriöja
heimsins. Bera sovétmenn þvi við, að þar
sé einvörðungu um að ræða uppgjör milli
nýlenduveldanna fyrrverandi og nýfrjálsra
nýlendna þeirra, sem sovétveldinu komi
ekki við. Slfkt er fyrirsláttur; það sem
sovétstjórnin setur fyrir sig er að hún vill
ekki láta af hendi fjármuni sem alþjóðleg
stofnun á að ráöstafa eftir þörfum viötak-
enda. Hvert kópek sem sovétstjórnin lætur
af mörkum við önnur lönd á að skila henni i
staðinn hernaðarlegum og pólitiskum itök-
um.
Eain af breytingunum sem Ronald
Reagan hefur gert á starfsháttum Banda-
rikjanna á alþjóðavettvangier að færa þau
nær sovésku afstöðunni til þróunaraöstoö-
ar. Carter fyrirrennari hans hafði aukið
gert mjög mikið fyrir islenska pólitlk”,
segir einn flokksfélagi hans.
En hvað sem öðru liður verða að öllum
likindum miklar umræður um lagabreyt-
ingarnar. Erfittreyndist að hlera þaö með-
al Alþýðuflokksmanna hvað muni væntan-
lega bera hæst i umræöunni, einfaldlega
vegna þess, að dagskrá þingsins haföi ekki
verið send Ut um miðja vikuna.
Samterþað ljóst, að tekist verður á um
þá tillögu, að heimilt verði að starfrækja
fleiri en eitt Alþýðuflokksfélag i sama
sveitarfélagi,i stað þess að nú má aðeins
vera eitt flokksfélag, eitt kvenfélag og eitt
FUJ á hverjum stað. Þetta segir Jón
Helgason á Akureyriað hafi fariðmjög fyr-
irbrjóstið á sumum, og menn hafi séð fyrir
sér allskonar félög innan vébanda Alþýðu-
flokksins, m.a. kommUnistaflokka.
Í stjómmálaflokki eru alltaf skiptar
skoðamr, og geti menn ekki verið i sama
fli*ki þess vegna,held ég að það hljóti að
verða að leysast með öðrum hætti”, segir
Jón Helgason.
Þá má bUast við þvi, að tekist verði á um
tillögurum tvöföldun fulltrúa á flokksþing-
um. Reiknað er með þvi, að flokksmenn i
Reykjavik verði ekki á móti þessari tillögu.
Landsbyggðarmenn hafa hinsvegar látið i
ljós andstöðu sina og eru hræddirum að það
veiki stöðu þeirra gagnvart höfuðborgar-
svæðinu og telja, að vægi atkvæða þeirra
verði vegna aðstöðumunar þeirra að vera
meira en þéttbýlisbúa.
Það má telja vist, að nokkur átök verði
um þriðju tillögu milliþinganefndarinnar.
Hún gerir ráð fyrir þvi, að i stað þess að
flokksþing kjósi formann, fari kosningin
fram meðal allra félagsmanna og verði
leynileg. „Ég er algjörlega á móti þessu af
þeirri ástæðu, að verðikosið Utii félögunum
verðurhver að bauka fyrirsig, og umræðan
verður mjög takmörkuð. Auk þess tel ég
sýnt,að það geti valdið allskonar erfiöleik-
um, þegar kjörgögn verða send út um allt
land”, segir dr. Bragi Jósefsson um það.
YFIRSÝN
verulega bandariska þátttöku i alþjóðlegri
þróunaraðstoð. Ein af stefnuyfirlýsingum
stjórnar Reagans i' utanrikismálum var á
þá leið, að i úthlutun á efnahagsaðstoð til
annarra landa skyldu bandariskir öryggis-
hagsmunir sitja i fyrirrúmi.
I undirbúningi undir ráðstefnuna i Can-
cún hefur Francois Mitterrand Frakk-
landsforseti tekið forustu i andstöðu viö af-
stöðu Bandarikjastjórnar. Hann lét Cheys-
son, utanrikisráðherra sinn, lýsa þvi yfir
opinberlega, að stjóm Frakklands myndi
kref jast skýrra svara við spumingunni um,
hvort f rekara starf aö þvi að auka þróunar-
aðstoö við fátækar þjóöir og gera hana skil-
virkari skyldi fara fram á alþjóðlegum
grundvelli eða ekki. Án ákvörðunar um
þetta efni af eða á væri ekki að vænta ann-
ars en fundahöld Sameinuöu þjóðanna um
viðfangsefnið hjakki i sama farinu áfrarj
eins og þau hafa gert undanfarin ár.
Tillaga Frakklands er sú, að þegar i stað
verði ákveðið að koma á stofn orkudeild i
Alþjóðabankanum, sem hafi það megin-
hlutverk að fjármagna oliuleiti'oliulausum
þróunarlöndum. t mörgum þeirra eru likur
á að oliu sé að finna i' jörðu, en olíuverö-
sprenging siðasta áratugs hefur leikið oliu-
laus þróunarlönd grátt. Telja Frakkar að
með þvi' að stofna oliudeild i' Alþjóðabank-
anum megi i' leiðinni koma þvi i kring, að
stefna Saudi-Arabiu i oliuverðlagningu nái
fram að ganga, en þar með væri tekið fyrir
skyndilegar verðsveiflur á oliu.
t annan stað kýs Frakklandsstjórn að á
fundinum i Cancún verði ákveðið að málin
sem þar verða til umræðu fái áframhald-
andi meöferð I „samningaumleitunum á
alþ jóðavettv angi.”
EEn það verða aö öllum li'kindum átök
um fleira en það sem mílliþinganefndin
hefur fram aö færa. Fyrir skemmstu var
það samþykkt i kjördæmisráði Alþýöu-
flokksins i Reykjavikmeð ellefu atkvæðum
gegn fimm, að breyta beri prófkjörsreglum
þannig, að menn bjóði sig ekki fram i
ákveðin sæti, heldur verði flokksmönnum
gefinn kostur á að raða frambjóðendum i
sæti. Fyrir siðustu Alþingiskosningar var i
rauninni aðeins kosið um eitt sæti á fram-
boðslista flokksins. Það var Bragi Jósefs-
son sem bauö sig fram gegn Benedikt Grön-
dal. Aðrir sem skipuöu örugg sæti voru i
raun sjálfkjörnir.
Lfkur benda ennfremur til þess, að átök
verði um það hvort prófkjör skuli áfram
vera opið, eða lokað eins og ákveðið hefur
verið i Sjálfstæðisflokknum.
Jón Helgason segir, að Uti á landsbyggð-
inni séu menn talsvert fylgjandi þvi, að
prófkjör veriö lokað, og sjálfur segist hann
vera á móti þeim reglum sem gilda. „Ef
lýðræðið gengursvo langt, að aðrir flokkar
fara að setja upp lista og smala mönnum i
prófkjör þá er of langt gengið. Ég hef sjálf-
ur þreifað á þessu”, segir hann.
^^vipaðar raddir heyrast innan flokks-
félagsins i Reykjavik, en aðrir benda á, aö
þaö sé óliklegt að meirihluti sé fyrir þvi að
láta Urhendi sleppa það áróðurstækifæri að
hafa Alþýöuftokkinn opnari og lýðræöis-
legri en Sjálfstæðisflokkinn.
En það verður lika rætt um innra starf
Alþýðuflokksins; reynt verður að meta
stööu hans, og ekki sist verða ræddar leiðir
til að styrkja stöðu hans. Af siðustu kosn-
ingum að dæma, og ef marka má skoöana-
kannanir siðdegisblaðanna að undanförnu,
er hUn ekki of sterk. „Nýji stællinn” frá 78
virðist vera horfinn. Alþýðuflokkurinn á
mikið verk fyrir höndum að finna annan
stæl, stælinn sem dugir til að snúa dæminu
viö.
eftir
Þorgrim
Gestsson
r- 1 ............ ... . —i
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
tilaðhjálpa sér sjálfummeðþviaðkoma á
frjálsu framtaki og veita erlendu einkafjár-
magni svigrúm, lét hann hjá liða aö taka
afstöðu til þess, hvort framhaldsstarf aö
loknum fundi æðstu manna noröurs og suð-
urs skuli fara fram á alþjóöavettvangi eða
eiga sér staö i stofnunum eins og Alþjóöa-
bankanum og Alþjóða gjaldeyrissjóðnum,
þar sem Bandarikin hafa i raun neitunar-
vald. Eru uppi bollaleggingar um aö þetta
bendi til að Reagan hafi i hyggju að niður-
staðan i Cancún geti oröið málamiðlun. Er
þá helst getið upp á þeim möguleika, að
takmarkaður hópur rikja komi til skjal-
anna og fjalli um málin, i stað þess aö
stefna til öllum sægnum sem skipar Alls-
herjarþing Sameinuðu þjóðanna.
Auk forseta og forsætisráðherra éru i
Cancún hund'-uð embættismanna og sér-
fræðinga, sem taka munu til umræöu
ákveðin viðfangsefni. Rætt verður um
kröfu þróunarlandanna um að komið verði
á fyrirkomulagi sem tryggi þeim lág-
marksverð á hráefnaframleiðslu sinni.
Þróunarlöndin óska eftir að iðnrikin veíti
þeim tollaivilnanir fyrir framleiðslu sina,
án þess að krefjast gagnkvæmni aö svo
stöddu.
Þróunarlöndin knýja á að iðnrikin upp-
fylli markmiðiö sem Sameinuðu þjóðirnar
hafa sett um framlag til þróunaraðstoðar
jafnvirði 0.7 af hundraöi þjóðarframleiðslu.
Eins og stendur nemur framlag iönrikj-
anna aðmeðaltalium það bilihálfri þessari
stærð.
^^fstaða Frakklands nýtur i mismunandi
rikum mæli stuðnings annarra Vestur-
Evrópurikja cg Kanada. Schmidt i Vestur-
Þýskalandi og Thatcher i Bretlandi voru i
fyrstu höll undir sjónarmið Reagans, en
hafa á siöustu vikum þokast nær afstöðu
Mitterrands. Trudeau forsætisráðherra
Kanada, sem gert erráð fyrir að verði i for-
sætiá ráðstefnunni iCancún ásamt Portíllo
gestgjafa i forföllum Kreisky kanslara
Austurrikis, er eindreginn stuðningsmaöur
tillagna Frakklands.
Athygli hefur vakið að i ræðu i siðustu
viku, þarsem Reagan hvatti þróunarlöndin
Eitt mesta áhyggjuefni þeirra sem
fylgjast með hag þróunarlandanna er ekki
á dagskrá i Cancún, en vafalaust ofarlega i
hugum fundarmanna. Þáð er vaxandi
skuldasöfnun. Fjöldamörg þróunarlönd
hafaá undanförnum þrengingaárum steypt
sér i neysluskuldir, sem bersýnilegt er að
þau fá meö engu móti undir risið nema
endurgreiðslukjör séu færð i vægara horf.
Mikið af þessúm skuldum er við einka-
banka i'iðnrikjunum . Fari svo að stórskuld-
ugt þróunarland komist i greiðsluþrot, gæti
stórfellt bankahrun fylgt i kjölfarið. Afleið-
ingar af slikri atburðarás eru ófyrirsjáan-
legár.