Helgarpósturinn - 05.11.1982, Síða 3

u ^__________
ir/no Föstudagur 5- nóvember 1982
Hver er „frjáls” og „óháður”?
_He/gar —
posturinn
Blað um þjóðmál, listir og menn-
ingarmál.
Ritstjórar:
Árni Þórarinsson og Björn Vignir
Sigurpálsson.
Ritstjórnarfulltrúi:
Guðjón Arngrímsson.
Blaðamenn:
Guðlaugur Bergmundsson, Óm-
ar Valdimarsson, Þorgrímur
Gestsson
Útlit:
Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir:
Jim Smart.
Yfirburðir hægri pressunnar í
landinu eru orðnir svo miklir, að
veruleg hætta er á að þar sé að
myndast pólitísk og félagsleg slag-
síða, sem erfitt getur reynst að rétta
við. Daglega prentar og dreifir
hægri pressan í landinu - Morgun-
blaðið og DV - hátt í sjötíu þúsund
eintökum dagblaða, þar sem meg-
ináhersla er lögð á íhaldssöm hægri
sinnuð sjónarmið. Á meðan dreifa
vinstri- og miðjuflokkarnir 20-25
þúsund eintökum dagblaða, þar
sem fjallað er um mál á annan hátt,
a.m.k. stundum.
I Helgarpóstinum í dag er fjallað
um þessa yfirburði hægri press-
unnar og þeim spurningum kastað
fram við kunnáttu- og fagmenn,
hvort yfirburðirnir séu orðnir því-
líkir, að tjáningarfrelsi og frjáls
skoðanamyndun í landinu geti ver-
ið í hættu. Auðvitað er of djúpt
tekið árinni að halda fram að sjálft
tjáningarfrelsið sé í hættu: til þess
erum við íslendingar of miklir
smákóngar. Það er einfaldlega
hluti af okkar menningararfleifð,
sem ekkert fær frá okkur tekið.
En þótt hægri pressan sé svo
sterk er ekki þar með sagt að hún sé
alvond. Með stofnun Dagblaðsins
sáluga fyrir rúmum sjö árum hófst
frjálslyndistímabil í íslenskri
blaðamennsku og fjölmiðlun, sem
ekki er séð fyrir endann á - jafnvel
þótt ýmsir telji að sameining síð-
degisblaðanna í stofnanarisann DV
á síðasta vetri hafi verið spor aftur-
ábak. Islendingar, sem nenna, geta
auðveldlega komið skoðunum sín-
um á framfæri í nær öllum blöðum,
hvort heldur þau eru á hægri eða
vinstri væng stjórnmálanna. En
einmitt sameining síðdegis-
blaðanna hefur gert það að verk-
um, að fjölbreytnin og breiddin á
íslenskum blaðamarkaði hefur
minnkað. Áherslurnar eru í dag,
enn frekar en fyrir ári. í eina
átt.
Síðan áðurnefnt frjáls-
lyndistímabil í íslenskri fjölmiðl-
un hófst hefur mikið verið rætt
og ritað um frjáls blöð og óháð. En
hverjir eru það þá, sem eru „frjáls-
ir og óháðir“ hagsmunum stjórn-
málaflokkanna og peningamanna í
dag? Eru það flokksblöðin þrjú?
Eru það stórveldi hægri pressunn-
ar, þar sem valdhafar eru í stórum
dráttum á sömu línu í stjórnmál-
um? Varla. Þeir valdhafar hafa yfir
að ráða fjármagni, sem leyfir þeim
að búa til stærri og umsvifameiri
blöð - en ekki betri blöð, ágengari
og sjálfstæðari. Þeirra markmið er
fyrst og síðast að treysta sína stöðu
og eigenda sinna, gæta þess að stíga
ekki á tær þeirra fjármagnsafla
sem fæða þau og valda ekki óþarfa
usla í þjóðfélaginu.
Með Helgarpóstinn er þessu á
annan veg farið. Honum er ráðið af
starfsmönnum blaðsins, fag-
mönnum ■ blaðamennsku, sem ekki
eru á mála risafyrirtækja, stjórn-
málaflokka eða hagsmunahópa.
Ritstjórnarstefna Helgarpóstsins er
aðeins mótuð af sjónarmiðum
blaðamennskunnar.
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Auður Haralds, Birgir Sigurðs-
son, Heimir Pálsson, Hrafn
Gunnlaugsson, Jón Baldvin
Hannibalsson, Jónas Jónasson,
Magnea J. Matthíasdóttir, Sigríð-
ur Halldórsdóttir, Sigurður A.
Magnússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, GunnlaugurÁst-
geirsson, Jón Viðar Jónsson,
Sigurður Svavarsson (bók-
menntir& leiklist), Árni Björnsson
(tónlist), Sólrún B. Jensdóttir
(bókmenntir & sagnfræði), Guð-
bergur Bergsson (myndlist),
GunnlaugurSigfússon (popptón-
list), Vernharður Linnet (jazz).
Árni Þórarinsson, Björn Vignir
Sigurpálsson, Guðjón Arngríms-
son, Guðlaugur Bergmundsson,
Jón Axel Egilsson (kvikmyndir).
Erlend málefni:
Magnús Torfi Ólafsson.
Skák:
Guðmundur Arnlaugsson.
Spil:
Friðrik Dungal.
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir.
Stuðarinn:
Jóhanna Þórhailsdóttir.
Utanlandspóstar:
Erla Sigurðardóttir, Danmörku,
Inga Dóra Björnsdóttir, Banda-
ríkjunum, Helgi Skúli Kjartans-
son, Bretlandi.
Útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna Gunn-
arsdóttir.
Innheimta: Guðmundur Jó-
hannesson.
Dreifing: Sigurður Steinarsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsingar eru að
Siðumúla 11, Reykjavík.
Sími: 81866.
Afgreiðsla og skrifstofa eru að
Hverfisgötu 8-10. Símar 81866,
81741 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Lausasöluverð kr.15.
VÆL
Ég þurfti að skreppa til
Reykjavíkur. Maður utan af
landi. Kem úr rólegum bæ
þar sem umhverfið um þess-
ar mundir er eins og á póst-
korti, og erill ekki svo mik-
ill. Kunningjarnir áttu varla
von á mér enda líður tíminn
miklum mun hraðar í
Reykjavík en annarsstaðar á
landinu. Ég var ekki fyrr
kominn með töskuna mína í
hönd en ég tók á rás eins og
baldinn foli, og ég var á
spani alla dagana í
Reykjavík.
Kunningjarnir höfðu lítið
breyst, sumir ögn gráhærðir
undir höndunum, höfðu
bætt framan á sig sumir og
könnuðust við mig flestir.
Eg er nú að velta því fyrir
mér hvort ég sakni þess erils
sem maður er alinn upp við.
Ég held ekki. En eitt er þó
undarlegt við það að búa á
tveim stöðum; það er vont
að fara suður og það er vont
að fara norður. Svona er
hægt að rugla sjálfan sig,
búa í þykjustunni og láta sér
vel líka.
Ég var að hitta starfsmenn
hrinoboröiö
dagskrárdeildar Ríkisút-
varpsins, ræða um dagskrá
um jólin og fyrstu þrjá mán-
uði næsta árs, og framlag
deildarinnar á Akureyri.
Útvarpsráð hafði eitthvað
verið að fá sér kaffi og gert
ýmsar athugasemdir að
venju, en hinsvegar ekki
þakkað. Einn útvarpsráðs-
manna taldi hvað ömulegast
þegar útburðarvælið hljóm-
aði frá Akureyri og tóku
aðrir undir það. Þetta var
bókað. Annar taldi of mik-
inn hátíðleikablæ ríkjandi í
framsetningu efnis frá
RÚVAK.
Ekki orð um að það væri
nú gott að deild hefði tekið
til starfa hinu megin Ellíða-
ánna.
Ekki orð um það að gam-
an væri nú að heyra nýjar
raddir í útvarpi. Ekki orð
um að við yrðum að halda
áfram á þessari braut og
snúa okkur eins og fljótt og
unnt væri að Vestfjörðum
og Austfjörðum. Ég var
ekki hissa.
Utvarpsráðsmenn sumir
hafa verið í önnum að Ieggja
línur fyrir „frjálst“ útvarp,
og alveg gleymt að þeirra
hlutverk hefði átt að vera að
gæta hagsmuna Ríkisút-
varpsins, reyna að efla það,
hvetja til dáða frekar en að
festa til minnis skítlegar at-
hugasemdir um nýja deild
útvarpsins á Akureyri og
það fólk sem leggur til efni
þaðan.
En Æ, öllum góðum ætt-
um á íslandi fylgja draugar.
Útvarpsráð fylgir útvarpinu!
Svo hitti ég kunningja
minn sem er frægur fyrir
svartsýni. Ég hef minnst á
hann áður hér við borðið.
Hann var allt í einu kominn
heim til mín kvöld eitt og
lagðist umsvifalaust á gólfið
og horfði til lofts í þungum
þönkum.
- Hún er þarna ennþá
flugan, sagði hann og horfði
upp í ljósakrónuna úr ala-
bastri.
- Hún er grafin þarna,
svaraði ég.
- Vildir þú vera grafinn í
ljósakrónu? spurði hann og
setti hendur í kross á brjóst
og leit nú út eins og hann
væri að bíða eftir kistunni.
- Er ekki sama hvar
maður lúrir?
- Ekki aldeilis, sagði
kunningi minn. Vildirðu
láta grafa þig á Akureyri?
- Ég veit ekki. Ætli það
nokkuð.
- Hlýtur að vera ömur-
legt, sagði hann.
- Jæja, ég átti eldgamla
góða frænku sem dó á
Blönduósi en vildi ekki láta
grafa sig þar, því það væri
svo leiðinlegt.
Hún vildi láta grafa sig hjá
góðu fólki á Akureyri, helst
dáh'tið fjörugu. Ég hugsa að
það sé ekkert leiðinlegt að
liggja á Akureyri.
- Eru þeir farnir að heilsa
þér, spurði kunningi minn
og klóraði sér á barkakýlinu
og hætti snöggvast að líta út
eins og hann væri að bíða
eftir kistunni.
- Þeir hafa alltaf heilsað
mér, sumir. Og löggan hefur
á mér gætur að ég fari mér
ekki að voða í umferðinni.
Þeir stóppa mig stundum að
gá að ökuskírteininu og
benda mér á vitleysurnar
sem ég geri í umferðinni.
- Er umferðin eitthvað
öðruvísi fyrir norðan?
Kunningi minn velti sér nú á
hlið og maginn seig niður og
lak dálítið út á teppiö.
- Það held ég ekki. Það er
víst bara ég sem er öðruvísi.
- Haha! Hvað sagði ég
ekki? Þér leiðist!
- Nei mér leiðist ekki.
- En þér leiðist útvarps-
ráð. Kunningi minn dró
augað í pung.
- Vitleysa.
- Ég heyrði hvað þú varst
sár út í bókunina um út-
burðarvælið.
- Þetta er djöfuls ekkert
útburðarvæl, sagði ég. Þetta
er fallegt lag, íslenskt þjóð-
lag. Mér þykir leitt ef svo er
komið vorri þjóð að íslenskt
þjóðlag sem hljómar í út-
varpi, sé kallað útburðarvæl
af mönnum sem hafa tekið
að sér að vera til skynsemi í
útvarpsráði.
- Er hátíðleikablær á
dagskránni frá ykkur, spurði
kunningi minn og hætti að
vera með augað í pung.
- Fólk talar öðruvísi fyrir
norðan. Öðruvísi áherslur
og öðruvísi tjáning.
- En er íslenskt?
- Auðvitað.
- Þetta eru hundleiðin-
legar spurningar í þessum
spurningaþætti.
- Það er dómarans.
- Og erfiðar.
- Allar spurningar eru
erfiðar ef þú veist ekki svör-
in. Annars skammast fólk
alltaf út í spurningaþætti.
Þegar við Ólafur Hansson
heitinn störfuðum saman.
vorum við skammaðir eins
og hundar, kallaðir bölvaðii
Bolsar.
- Af hverju ferðu ekki út i
stjórnmál? Kunningi minn
tók magann af gólfinu og
setti á sinn stað um leið og
hann lagðist á bakið aftur.
- Ég er ekki nógu vitlaus.
Kunningi minn horfði á
fluguna.
- Ertu með páfagauk á
Akureyri?
- Nei.
- En hund?
- Nei.
- Er haustið fallegt?
- Það er eins og stemmn-
ing eftir Kristján frá Djúpa-
læk. Trén eru ekki búin að
losa sig við laufið, en eru al-
veg að festa vetrarsvefninn.
Það er fallegur bær, Akur-
eyri.
- En þú lætur ekki grafa
þig á Akureyri. Ég nenni
elcki að fara langt.
Svo lokaði kunningi minn
augunum og hætti að anda
sýndist mér. Ég mátti ekki
vera að því að sitja yfir hon-
um, lifandi eða dauðum,
rauk af stað að hitta menn
og aðra og ef kunningi minn
er ekki kominn heim til sín,
er það vegna þess að hann
liggur á teppinu mínu og sef-
ur, ásamt dauðri flugu og
gömlum páfagauk sem er
kominn á raupaldurinn og
þagnar aldrei.
En ég fór norður aftur til
að skipta um útburðarvæl
svo útvarpsráð geti látið
bóka aðra athugasemd um
það sem það heyrir frá Ak-
ureyri.