Helgarpósturinn - 05.11.1982, Blaðsíða 19

híe/gai—----
%pösturinn.
Föstudagur 5. nÖvember 1982
19,
Menningarútflutningur
Fyrsti vetrarsnjórinn sem
orð er á gerandi féll hér í bæ
um veturnætur. Auðvitað
brást það ekki að flugvöllur-
inn lokaðist strax, og það
þrátt fyrir öll fínu og dýru
tækinsem hafa veriðsett
upp þar suðurfrá. Já máttar-
völdin, þau láta nú ekki að
sér hæða, og ef þeim sýnist
svo þá loka þau jafnt nýjum
alþjóðaflugvöllum sem öðr-
um hvað sem öllum að-
flugsvitum líður. Annars
hafa bæjarbúar gert góðlát-
legt grín að öllu þessu til-
standi með nýja alþjóða-
flugvöllinn okkar, og hver
veit nema almættið sé bara
að lýsa vanþóknun sinni á
því að verið sé að nota nýju
tækin áður en Steingrímur
má vera að því að koma
norður til að vígja þau, auð-
vitað með tilheyrandi
kokkteilpartíi á KEA á
kostnað skattborgaranna.
U m þessar mundir stendur
yfir taisverður útflutningur á
menningu héðan úr bæ.
Nokkrir myndlistarmenn
héðan sýna á sjálfum
Akurevraroóstur
Kjarvalsstöðum, ungur
tenórsöngvari, meira að
segja upprunninn úr Þorp-
inu, syngur fyrir sunnan við
hinn ágætasta orðstír, og
fyrir dyrum stendur för
Leikfélagsins suður með
hina ágætu sýningu sína á
Atómstöðinni. Allur þessi
útflutningur á menningu er
auðvitað aðeins af hinu góða
og vonandi endurgoldinn,
en það er fremur hvimleitt
hversu sumir hinna norð-
lensku listamanna eru fullir
minnimáttarkenndar gagn-
vart kollegum sínum syðra
svo og gagnrýnendum. Það
er auðvitað nauðsynlegt
fyrir alla listamenn að kom-
ast öðru hvoru í snertingu
við umheiminn en það getur
líka verið nauðsynlegt fyrir
þá að vinna öðru hvoru í
hæfilegri einangrun.
Reyndar er allt þetta kvört-
unartal akureyskra lista-
manna um einangrun viss
goðsögn. Þrátt fyrir allt þá
tekur það ekki nema svo
sem fjörutíu og fimm mínút-
ur að komast til Reykja-
víkur ef nafli alheimsins er
endilega þar sem alls ekki er
endilega víst. Hann gæti
svosem allt eins verið í
Ólafsfirði eins og einn ágæt-
ur píanóleikari, meira að
segja lærður í útlandinu
sagði í blaðaviðtali síðastlið-
ið sumar.
að er auðvitað góðra
gjalda vert að efla
menningarsamskipti
Reykjavíkur og hinnar
guðsvoluðu, gjaldeyris-
skapandi landsbyggðar, en
það er engu að síður nauð-
synlegt að þessi hin sama
landsbyggð efli sín innbyrðis
menningartengsl. Að þessu
leyti hefur Leikfélagið hér
sýnt merkilegt frumkvæði
með því að efna til
námskeiðshalds fyrir fólk úr
áhugaleikfélögum sem sótt
var af um það bil fimmtíu
manns af Norður- og
Austurlandi. Það er alltaf
ríkjandi hugsunarháttur á
landi hér að skipta landinu í
tvennt, Reykjavík og síðan
allt hitt, ekki hvað síst i
menningarefnum, en því
miður eru Akureyringar
margir hverjir engir eftirbát-
ar annarra að þessu leyti.
Við megum ekki gleyrna
þeirri staðreynd, að einstak-
ir staðir kunna að hafa sín
sérkenni, hvort sem það er
Reykjavík, Akureyri, ísa-
fjörður eða Neskaupstaður.
Ég vil nota tækifærið hér
svona í framhjáhlaupi og
lýsa yfir samstöðu minni
með kollega mínum Finn-
boga Hermannssyni í síðasta
Vestfjarðarpósti þar sent
hann ræðir unt nauðsyn þess
að koma upp hliðstæðu RÚ-
VAKS á Isafirði. Það er
næsta víst að þeir Vestfirð-
ingar hafa fleira fram að
færa en bara sögur af göldr-
óttum mönnum. Rúvakið
(eða akútið ef menri vilja
það heldur), er þegar búið
að sanna tilverurétt sinn
þrátt fyrir efasemdir ýmissa
aðila fyrir sunnan og hefur
raunar að ýmsu leyti farið
fram úr björtustu vonunt.
Að vísu má ennþá ýmislegt
bæta, til dæmis í sambandi
við fréttaþjónustuna sem
ennþá er í dálitlum molum
og sömuleiðis að þjálfa
heimamenn í stjórnunar-
störfum, en slíkt hlýtur að
verða nauðsvnlegt með tilliti
til þess að staðbundin
útvarpsstöð hlýtur að taka
hér til starfa með breyttum
útvarpslögum. Jónas er tví-
mælalaust á réttri braut, en
öll mannanna verk má bæta.
að er stundum sagt að
aldrei blómgist menningarlíí
betur en í kreppum. Víst er
að menningarlíf stendur
með miklum blóma á landi
hér og því hlýtur sú stað-
hæfing stjórnmálamanna
um það að kreppa sé í
landinu að' era rétt. Annars
er næsta hjákátlegt að fylgj-
ast með stjórnmálaumræð-
unni þessa dagana.
Stjórnarandstaðan vill ólm
fella núverandi stjórn til
þess að geta sjálf eignað sér
heiðurinn af því að setja
nákvæntlega sömu, gagns-
lausu bráðabirgðalögin. Það
vilja víst allir Lilju kveðið
hafa. Menn keppast við að
lýsa því yfir að þjóðin þ.e.
allir aðrir en þeir sjálfir hafi
eytt um efni frant. Þessar
yfirlýsingar gefa ntenn
gjarnan rétt áður en þeir
labba sig út í næsta bílaurn-
boð til að kaupa nýjasta
lúxusmódelið eða stíga upp í
flugvélina sem flytur þá í
heimsreisu til Kenyu eða
Brasilíu sem þeir sem helst
ættu skilið að fá að fara í
hafa ekki efni á. íslendingar
vinna mikið og þeir vinna
vel því er það hreint ekkert
óeðlilegt að þeir hafi góð
lífskjör. Það geta tæpast ver-
ið eyrarkarlarnir eða
pökkunarstúlkurnar í frysti-
húsunum sem eru að setja
þjóðarbúið á hausinn með
því að lifa um efni fram.
Annars mætti hæglega
ganga úr skugga um þetta
einfaldlega með því að
kanna hvaða starfsstétt þeir
tilheyra sem í Heimsreis-
urnar fara. Það kæmi mér á
óvart ef Gvendur á eyrinni
eða hún Gunna í frystihús-
inu eru þar á nteðal.
Fyrir utan hin auðvitað
vita gagnslausu bráða-
birgðalög, sem þó allir vilja
eiga heiðurinn af að hafa
sett, strita svo sextíu-
menningarnir við að böggla
saman nýrri stjórnarskrá, og
virðist þar einkum vefjast
fvrir þeim að lögfesta löngu
orðinn hlut þ.e. að Reykvík-
ingar og Reyknesingar
eignist meirihluta þing-
inanna. Hér er ein tillaga til
lausnar á þessu mjög svo
viðkvæma máli sent mér vit-
anlega hefurekki enn komið
frant, en hún er sú að íbúum
hinna títtnefndu þeftbýlis-
kjördæma verði gefinn kost-
ur á því að fá fullt atkvæða-
vægi upp á brot úr prósenti.
gegn því að Alþingi verði
flutt frá Reykjavík, og það
byggðarlag sern skuldbindur
sig til að taka við Alþingi
missi við það þingmenn
sína. Þetta kann að hljóma
brjálæðislega, en þegar bet-
ur er að gáð kynnu að fylgja
því ýmsir kostir að hafa
þingið í hæfilegri fjarlægð
frá miðstöðvum hins efna-
hagslega valds. Þingmenn
gætu betur unnið að sínu
eiginlega starfi, það er að
setja lög og líta eftir fram-
kvæmdavaldinu, lausir við
kvabb hinna ýmsu þrýsti-
hópa. Auk þess þyrfti ekki
allt stjórnkerfi lýðveldisins
að fara úr böndunum þó að
jarðskjálfti, svo dænii sé
nefnt, legði miðbæjar-
kvosina í Reykjavík í rúst,
að ekki sé nú talað um hugs-
anlega kjarnorkuárás á
Keflavíkurflugvöll. Og ekki
er víst að það yrðu svo slæm
býti til dæmis fyrir stað á
borð við Akureyri að missa
þingmenn sína en fá í stað-
inn aila þá þjónustu sem
þinghaldi fylgir inn í bæinn.
Hugsanlega yrði hér um að
ræða vítamínsprautu sem
ekki yrði áhrifaminni en eitt
stykki álver, spurningin er
bara livort hin félagslega
mengun yrði minni eða
meiri.
Um Sakafall
Ríkisútvarpið hér, BBC,
flytur engar auglýsingar,
heldur lifir það á eintómum
afnotagjöldum. Hljóð-
varpið lifir reyndar á sjón-
varpinu, því að afnotagjöld
af sjónvarpi standa undir
heila gillinu. En þau eru
ekki innheimt, engar rukk-
anir eða gjaldendabókhald,
og engin innheimtudeild.
(Hvað væri eftir af Ríkisút-
varpinu heima ef það dytti af
því innheimtudeildin?).
Nei, maðurábara að labba
niður á pósthús og kaupa sér
sjónvarpsleyfi, skrifa nafnið
sitt og heimilisfang, og þá
stimplar póstmaðurinn á, að
maður sé búinn að borga
leyfið fram að vissri dagsetn-
ingu; þá rennur það út, Eng-
inn hefur skrá um það,
hverjir eiga sjónvarp eða
hverjir eru búnir að borga.
Það er bara bannað að eiga
sjónvarp án þess að eiga
leyfi líka. (Ég á leyfi, en segi
engum að ég er í bili búinn
að týna því.) Alveg eins og
bannað er að aka bíl án þess
að hafa réttindi.
Nú er það náttúrlega dá-
lítið misjafnt hvað fólk man
sjónvarpslöggan ekur um
með einhverjar græjur sem
skynja sjónvörp á löngu
færi, ber þrjú þung högg og
spyr eftir leyfinu. Skúrkar
sektaðir. Sektin er milli
fjögurra og fimrn ára leyfis-
gjalds. Þá er það eiginlega
reikningsdæmi, hvort
sjónvarpslöggán kemst yfir
svo mikinn hluta landsins á
hverju ári að það borgi sig
að jafnaði að hafa léýfi. Það
er spurningin unt það sem
hérlendir kalla conviction
rate (sú prósenta afbrota
sem upp komast og dæmt er
fyrir) og heitir víst á íslensku
sakafall. Er sem sagt saka-
fallið svo hátt, og refsingin
svo ströng, að það borgi sig
að fara að lögum? Nú eru
menn að vísu meira og
minna löghlýðnir, þannig að
þeir brjóta ekki endilega lög
þó að það borgi sig, en við
hlýðum lögunum af meiri
ánægju ef við finnum að það
borgar sig.
Ekki veit ég hvernig það er
með sjónvarpsgjaldið, þó ég
hafi vissar grunsemdir. Hitt
veit ég, að það var orðið á
almanna vitorði, að
er bannað að aka merkis-
laus, líkt og að aka skoðun-
arlaus á ísiandi. En sektin
fyrir það er minni en fjög-
urra ára skattur, og löggan
tékkaði ekki á nærri því
fjórða hverjum bíl árlega.
Svo að nú stendur yfir mikið
auglýst rassía gegn skatt-
skuldugum bflum, aðstoðar-
ráðherra vegamála sjálf á
vettvangi, í grenjandi rign-
ingu, þegar fyrstu skúrkarn-
ir voru húkkaðir hér í
London. (Það verður að
taka þá á ferð, þvi það er
ekki bannað að vera með bíl-
inn kyrrstæðan óskoðaðan).
Nú á sem sagt að lyfta
sakafallinu upp í það að ekki
borgi sig að stela undan
bílaskattinum. Sem skýtur
nú skökku við eiginlega, því
rétt eins og á íslandi er saka-
fallið fjarska lágt fyrir hin
algengari umferðarbrot. f
miðborginni á daginn kvað
þriðjungi til fjórðungi bíla
ólöglega lagt, og í umferðar-
öngþveitinu, sem hér er dag-
legt brauð, gilda víkingalög.
T.d. er nú allt í einu hætt að
virða strætóreinar (þ.e. sér-
staka akrein fyrir strætis-
vagna, ieigubíla og hjól);
þær voru yfirleitt virtar í
fyrravetur, en nú eru þær
fullar af einkabílum á
annatímanum. Heimur
versnandi fer.
Lundúnapóstur
frá Helga Skúla Kiartanssyni
eftir að endurnýja sjón-
varpsleyfið sitt. Meira að
segja kvað áhuginn vera
eitthvað stopull líka þegar
enginn rukkar. En
bílaskattinn borgaði sig ekki
að borga. Hann er eins: eng-
in innheimta, maður kaupir
bara skattmerki á pósthús-
inu og límir á rúðuna, og það
ELg skrifaði víst áðan, að
menn séu meira og ntinna
löghlýðnir. Sumir að vísu
fremur minna en meira, og á
ég þá sérstaklega við breska
innbrotsþjófa. Þeir kvað
hafa á samviskunni vel yfir
eitt innbrot á mínútu síð
ustu misserin, og er sakafall-
ið á því sviði hraklega lágt.
(Bretar eru rúmlega tvö-
hundruð sinnum fleiri en ís-
lendingar, svo að þetta jafn-
gildir því að innbrot á ís-
landi væru á rúmlega þriggja
tíma fresti. Hér munu að
vísu með taldar gripdeildir
sem varla þætti taka að gefa
skýrslu um á íslandi, og
kannski eitthvað af
tryggingasvindli, því að í
svona miklu innbrotalandi
kaupa allir innbrots-
tryggingu. En það er sama,
þetta er hrikalegt.) Já, það
er víst enginn vafi, ef litið er
á atvinnugreinina í heild, að
innbrot borga sig hér býsna
vel, svona í peningum
reiknað.
Ef ég fer út í hina flóknari
kima afbrotafræðinnar, þá
er raunar önnur hlið á þessu
líka: trygginga- og
happdrættishliðin. Við
kaupum tryggingar og spil-
um í happdrætti, þótt hvor-
ugt borgi sig að jafnaði, þyí
að kúnnarnir bera þó á
endanum rekstrarkostnað
og tekjuafgang bæði
tryggingafélagsins og happ-
drættisins. En menn ntunar
ekki svo mikið um að borga
af tryggingunni eða endur-
nýja happdrættismiðann.
Stóru upphæðina,semtrygg^
ingin myndi hlífa okkur við
að tapa, munar okkur meira
um (og stóra vinninginn
líka, finnst þeirn sem langar
að spila í happdrætti). Þann-
ig geta menn séð sér hag í því
að borga af bílnum eða sjón-
varpinu til að tryggja sig
gegn sektum, þó að iðgjald-
ið sé að jafnaði hærra en
sektirnar yrðu, af þvíaðþað
er minna og jafnara. Og
ennþá fremur gildir þetta
um innbortin, því að þar
liggja við fangelsisrefsingar
strangar; mér er sagt að
Bretar hafi miklu fleira fólk í
fangelsi að tiltölu en aðrar
vestrænar þjóðir.
Um Falklandseyjastríðið
var líka talað hér ntjög frá
sakaf all.sjónarmiði. Mar-
grét Thatcher hafði það að
sínu leiðarljósi í því máli, að
það mætti ekki sannast í
skiptum þjóða, að yfir-
gangurgæfi arð. „Agression
must not be seen to pay.“
Alveg eins og aðstoðarráð-
herra umferðarmála sagði í
rigningunni miklu á hring-
torginu við Waterloo
Bridge.