Helgarpósturinn - 05.04.1984, Blaðsíða 19

Vandræðalegt
bros úr djúpi
Litli kassinn ílðnó afmyndaður fyrir nýttsœnskt
samtímaleikrit Lars Noréns
Innviðir Iðnó hafa breyst eftir að
finnskum leikmyndateiknara var
sleppt þéir lausum. Litli sviðskass-
inn hefur verið afmyndaður, teygð-
ur fram í sal en minnkaður inn
með. Og svo er búið að mála hann í
djúpsjávarlitum.
Bros úr djúpinu heitir líka leik-
ritið sem þeir Pekka Ojamaa og
Kjartan Ragncirsson eru að setja
upp, Pekka sem leikmyndateiknar-
inn og Kjartan sem leikstjóri, en
annars segjast þeir vinna uppsetn-
inguna í svo mikilli scimvinnu að
varla sé að marka þessa titla
þeirra. Þeir séu bara til skrauts. En
verkið, hvenær frumsýnt?
„Ellefta apríl", svarar Kjartan
skorinort.
Þetta leikverk er samið af ein-
hverri skærustu stjömunni í
skandinavískri leikritun um þessar
mundir, Svíanum Lars Norén.
Hann er fertugur og var kunnur
strax á unga aldri sem gott ljóð-
skáld. Og það var ekki fyrr en eftir
tólf ortar ljóðabækur að hann
sneri sér fyrst að leikritun, þá
sennilega orðinn þyrstur í nýtt list-
form. Fyrsta leikritið hans þótti
hinsvegar ekkert sérstakt. Það
heitir Furstasleikjan. Hann gafst
samt ekki upp, skrifaði fimm sviðs-
verk á næstu þremur ámm.
Þau slógu rækilega í gegn,
hvert af öðru, þangað til nú að
hann er orðinn einhver eftirsótt-
asti leikritahöfundur Norðurland-
anna og niður með Evrópu. Bros úr
djúpinu er eitt þeirra verka sem
hann sló í gegn með, og reyndar
hans þekktasta stykki til þessa
ásamt með leikverkinu Nóttin er
móðir dagsins.
Norén hefur alls skrifað tólf leik-
rit til þessa, en hann þykir afskap-
lega vinnuscimur. Þema leikverka
hans em einkum tvenns konar,
annarsvegar sjálfsævisöguleg, enj
hinsvegcir gagnrýni á fótfestuleysi[
nútímamcinnsins. Seinna þemaðj
gildir í Brosi úr djúpinu. Kjartan og
Pekka segja ennfremur um þetta
Bros:
„Verkið fjallar um rithöfund sem,
hefur ekki getað skrifað stakan staf
í fjögur ár og ballerínu konu hans
sem búin er að ala sitt fyrsta bam
en vill ekkert með bað hafa. Af
þeim sökum liggur leið hennar á
geðdeild, og gerist leikritið kvöldið
sem hún kemur úr meðferðinni
og segir af samskiptum hennar við
eiginmanninn og móður hennar og
systur sem hafa annast bamið
hennar á meðan hún var fjarver-
andi. Þetta bam er reyndar þunga-
miðja vandcunálsins, sem leikritið
fjallar um.“
Pekka segir Norén draga upp
mjög skýrar, afdráttarlausar og oft
á tíðum djarfar myndir af vanda-
málum nútímcunannsins í leikritum
sínum og það sé þetta symbólíska í
verkum hans sem öðru fremur hcifi
gert hann svo vinsælan sem raun
ber vitni. Og enn eitt sem ræður
nokkru um vinsældir hans bendir
Pekka Ojamaa og Kjartan Ragn-
arsson í litla sviðskassanum í Iðnó
sem hefur verið afmyndaður vegna
uppfærslunnar á Brosi úr djúpinu.
Pekka á:, JMorén skýrir vandamálin
ekki aðeins í ljósi scunfélagsins,
heldur miklu fremur með við-
brögðum manneskjunnar við
þeim. Það er mjög algengt að fólk
sjái sig í stykkjunum hans. Og leik-
aramir ekki síður en annað fólk.
Þeir ná mjög vel til hlutverkanna,
því þeir skilja þau svo vel. Norén
dregur upp svo skýra mynd af
manneskjunni."
Þær mergjuðu meiningar sem
Norén kemur fram með í verkum
sínum ku vera hægt að skilja á fleiri
en einn máta. Það fer einfaldlega
eftir því með hvaða hugarfari
áhorfandinn hoifir á verkið og skil-
ur boðskap þess. Það sem er mjög
alvarlegt fyrir einn þarf ekki að
vera það fyrir annan, heldur kann-
ski þvert á móti fyndið. Mikið rétt,
það má hlæja að leikritum Noréns,
Þó svo þungi vandamálsins hvfli á
þeim alla jcifna.
Kjartan segir það hafa verið
mjög mikilsvert að njóta liðsinnis
Pekka við þessa uppfærslu. ,Fyrir
það fyrsta býr hann yfir cillt anncirri
leikhúsreynslu en ég. Þcinnig hefur
hann aukið víðsýni mína fyrir verk-
efninu. í öðru lagi ber hann með
sér ferskustu straumana úr finnsku
leikhúsi sem er rómað fyrir ágæti
sitt og skemmtilegar nýjungar."
Punktur og basta.
- SER
KVIKMYNDIR
Peð í stríði
Háskólabíó: Gallipoli.
Áströlsk Árgerð 1981. Handrit David Willi-
amson. Leikstjóri: Peter Weir. Aðalhlutverk
Mel Gibson, MarkLee.
Gallipoli minnir mann á bresku óskars-
verðlaunamyndina Chariots of Fire. Báðar
eru þjóðemislega meðvitaðar, báðar fjalla
um karlmannasambönd - um hlaupara sem
eins konar oddvita heillar menningar, báðar
eru gerðar af stakri smekkvísi og fag-
mennsku; em fallegar, ljúfsárar og að mörgu
leyti heillandi. Báðar em samt ívið dauflegar
og penar.
Peter Weir er einn helsti kvikmyndagerð-
armaður ÁstraJa, sem aftur gera betri bíó-
myndir almennt en flestar aðrar þ jóðir. Weir
hefur til skamms tíma verið dulspekingur í
annars jæðbundinni, raunsæislegri kvik-
myndcihefð Ástrala. Myndir hans, Picnic at
Hanging Rock og The Last Wave eru afar Iagsemveikbyggtyfirborðáóræðumhuldu-
kynngimagnaðar þjóðsögur,meðræturdjúpt heimum.
í edþýðutrú og birta ástralskt nútímasamfé- GaJlif>oli er afturámóti þjóðemisleg and-
Mel Gibson (Mad
Max) og Mark Lee
faravelmeðhlutverk
fóstbræðranna í
Gallipoli.
stríðsmynd um örlög tveggja ungra hlaup-
ara sem hafna í dauðadæmdum hersveitum
Ástrala í stríði sem enginn skilur - heims-
styrjöldinni fyrri - á stað sem enginn þekkir
- Gallipoliskaga.
Þeir Weir og Williamson handritahöfund-
ur undirbyggja stríðsþátttökuna hægt og ró-
lega, með áherslu á þróun vináttunnar og
draga upp þokkafulla, en dálítið safalitla
mynd af þessum mönnum og sambandi
þeirra. Myndrænt er ákaflega vel að verki
staðið og lokaatriðið er áhrifamikil lýsing á
því þegar fólki er teflt fram á skákborð styrj-
aldarataka og stefnt umhugsuncirlaust í glöt-
un.
Gallipoli er ,,stórmynd“ sem Peter Weir
gekk lengi með í maganum. Og hún er góð
mynd. En hún hefur hið innbyggða tóma-
hljóð fyrirfram útpældrar stórmyndar. Hana
skortir neistann. _ÁÞ.
frelsiðmig í lengd og bráð“
Stjörnubíó: Ofviðri. Amerisk Árgerð 1983.
Handrit og leikstjórrv Paul Mazursky. Aðal-
hlutverk John Cassavettes, Gena Row-
lands, Susan Sarandon, Vittorio Gassman,
RaulJulia, Molly Ringwold.
Paul Mazursky hefur áunnið sér þokka-
legt orð sem leikstjóri eftir áralanga þjálfun
sem leikari á austurströndinni og skríbent
fyrir sjónvarpsprógrömm með léttu yfir-
bragði. Fjöldi kvikmynda hcins hefur komist
á tjald hérlendis: ,An unmarried woman",
Hzury og Tonto, ,JMext Stop Greenwich
Village", svo dæmi séu nefnd. Þessi ku
vera sú nýjasta úr hans kanónu, umsnún-
ingur og nútímauppfærsla á Ofviðrinu eða
„The Tempest" eftir Villa Shakespeare og
fer nú Páll síður en svo illa út úr þeim
viðskiptum; lunginn úr kvikmyndinni - allar
helstu persónur, söguþráður og átaka-
punktar - er kominn frá Villa.
Smart arkitekt er að fríka út í New York.
Sambandið við eiginkonuna slæmt, sálin
sködduð og líkamsþrekið þorrið. Það eru
Cassavettes og Rowlands sem leika þessi
sæmdarhjón; hann er ,Jdng of high tech“,
hún fyrrverandi leikkona sem vill komast í
starf á ný. Helstu viðfangsefni hans eru unn-
in fýrir Alonzo, mafíósa sem er kominn af
léttasta skeiði, og hann tekur ekki í mál að
vinur vor hætti. En þegar arkitektinn sér til
þcir sem þau húsbóndi hans og eiginkona
eru saman tvö nýstígin út af hóteli, ákveður
hcmn að stinga af og tekur dóttur þeirra
hjóna með sér „heim“ til Grikklands.
Þessi saga hefst sumsé þæ sem Skilaboð
til Söndru endar, nema hetjcin er cúls ekki
ein og yfirgefin. Hann leitar skjóls á eyjunni
góðu hvar öll náttúrugæði eru slík að Para-
dís er líkast. En í þeirri dýrð er einn djöfull,
loðinn, frumstæður og ruddafenginn, og
einn hollur andi sem vemdar vin okkar og
styrkir. Þegar dregur nær endalokum í
Paradís er sýnilegt að gestir eru að stíga á
land; Alonzo, eiginkonan og fýlgdarlið. Og
þá skellur ofviðrið á.
Þetta er snotur mynd um pottþétta sögu,
aðdragandinn að ferðinni til eyjarinnar er
sagður í þrem löngum endurlitum, og eng-
inn kemst hjá því að velja gríska eyju með
öngu sjúkrasamlagi frekar en subbuskap og
ríkidæmi New York. Myndatakan er gull-
falleg og áhrifarík, leikurinn á stöku stað
fínn, allt í góðu lagi. En einhvem gcúskap
vantar í þetta allt, hann brýst ekki fram fyrr
en í áhrifaríkum ofviðriskaflanum sem
heldur mcinni föngnum. Samtöl fyndin, en í
friði og ró fer öllu hægt fram: æsingamenn
skulu hcdda sig frá.
Og endalokin skortir þá dýpt mannlegrar
uppgjafar sem leikur Villa hefur, enda verð-
ur leikstjórinn þá að setja gæsalappir um
allt með skjótu blikki frá Cassavettes til
okkar sem í salnum sitjum, svo við höldum í
vonina um að arkitektinn hafi þrátt fyrir allt
Iært eitthvað í Paradís.
-PBB.
HELGARPÓSTURINN 19