Helgarpósturinn - 05.04.1984, Page 24

• Sönn dœmisaga úr íslenska dómskerfinu.
• Senn svarar fullnustumatsnefnd spurningunni:
EIGUM
VIÐAÐ
STINGA
TOMMA
í STEININN?
eftirÓlaTynes myndJimSmart
Við skulum kcilla hann Tomma.
Það er ekki hans rétta nafn, en þar
sem vinnufélagar hans og nýir
kunningjar vita ekki um fortíðina
óskar hann nafnleyndar.
Tommi litli Vcir ekki sérlega
gæfulegt bcUTi. Hann var satt að
segja þrjóskt hrekkjusvín. Pabbi
hans var alkohólisti og Tommi
gekk nánast sjálfala frá því hann
fór að geta staðið á tveim fótum.
Honum gekk illa að lynda við um-
heiminn. Honum fannst kennar-
arnir ekkert sinna sér, frekar en
foreldrarnir. Hinir krakkarnir áttu
heldur ekki upp á pallborðið hjá
honum. Þau áttu til dæmis úlpur.
Og svo var líka kallað á þau í mat.
Tommi eignaðist reyndar úlpu
fyrir ellefu ára ctfmælisdaginn;
hann seldi blöð til að kaupa sér
hana. Um það leyti var hann þó að
komast að því að það var miklu
fljótlegra og auðveidcU'a að stela
því sem hann vantaði. En það var
aldrei kallað á hann í mat.
Þar sem Tomma leiddist í skól-
anum var hann ekkert að fara
þangað nema endrum og eins,
helst kannske þegar pabbi var svo
fullur að ekki var líft á heimilinu.
Tommi var þar reyndar eins lítið
og hann gat og eins lítið og for-
eldrar hans gátu, líka; hann var
hedður í sveit eða á uppeldis-
heimiium, eins og hægt var. Ellefu
ára var hann sendur í Breiðuvík og
þcu lauk hcmn fullnaðarprófi árið
eftir. Lengri varð skólagangan ekki.
Kunningjar Tomma á þessum ár-
um voru helst strákar sem líkt var
ástatt fyrir. Þeir tóku sig saman um
allskonar óknytti sem smámsam-
an urðu alvarlegri þcutil um hrein
afbrot var að ræða. Hann var átta
ára gamall þegar rannsóknarlög-
reglan haifði fyrst afskipti cif hon-
um. Þá stal hann bíl ásamt tveim
kunningjum sínum og þeir óku um
bæinn þartil þeir kiesstu farartæk-
ið. Eftir það var hann alltaf með
annan fótinn hjá lögreglunni, enda
sífellt að brjótast inn og steia.
Fjórtán ára gamall fór Tommi til
sjós og drakk eins og svampur,
með félögum sínum, þegar hann
var í iandi. Sautján ára gamall var
hann orðinn slæmur á taugum og
fékk þá róandi lyf, samkvæmt
læknisráði. Ekki minnkaði hann
drykkjuna neitt við það heldur
dældi í sig jöfnum höndum brenni-
víni og alískonar lyfjum. Úr því
urðu langir túrar þar sem þessi
bianda hélt honum luuinske vak-
andi í heila viku. Eftir þá var hann
andlegt og líkamlegt flak og hafði
hvorki ráð né rænu.
Tommi hittirKötu
Tommi var nú orðinn svo stálp-
aður að það var hægt að taka hann
úr umferð til að þjóðfélagið fengi
smá frí frá honum. Hann sat í hegn-
ingarhúsinu, öðru hvoru, í nokkra
mánuði og fjórum sinnum vcir
hann sendur austur að Litla-
Hrauni. Aðallega var þetta fyrir
þjófnaði, ávísanafals og þesshátt-
ar. Á Hrauninu hitti hann eldri og
reyndari menn sem kunnu ýmis-
iegt fyrir sér, meðal annars hvar
væri hægt að ná í lyf og hvaða lyf
væri hægt að nota sem vímugjafa.
Eins og venjulega skoiaði Tommi
þeim niður með brennivíni og átti
það nú til að verða alvitlaus þegar
túramir voru orðnir langir. Hann
bcuði sambýliskonu sína, á þeim
árum, oftar en einusinni og það
svo alvarlega að hún varð að leita
hjálpíu á Slysavcuðstofunni.
Tommi var nú sokkinn nokkum-
veginn jafn djúpt og hægt var að
sökkva. Þegar hcmn var á fylierís-
og pillutúmnum gerði hann lítinn
greinarmun á réttu og röngu og
braust inn eða stal eins og ekkert
væri sjálfsagðara. Hann var jafnan
gripinn og játaði umsvifalaust af-
brot sín. Honum VcU þá sleppt og
tók hann þá þegar upp fyrri iðju.
Tvívegis þegar hann var við inn-
brot ásamt félaga sínum kom til
átaka við húsráðendur. Þeir réðust
á mennina og léku þá illa og
Tomma hlutur vcu Ijótur í þeim
fóiskuverkum.
Öðm hvom bráði cif Tomma.
Það var þó ekki nema þegar hann
var svo illa farinn, andlega og
líkamlega,að hann kom ekki einu-
sinni niður brennivíni og pillum.
Það kom fyrir að hann fékk sér
vinnu og stundaði hana ágætlega
svona fyrst í stað. En eftir nokkrar
vikur var hann kominn út í óregl-
una og afbrotin á nýjcui leik. Til-
raunir hans til að „þurrka" sig vom
sjaldan gerðar af mikilli alvöm,
enda fóm þær út um þúfur. En svo
hitti hann Kötu.
Tommi var nýkominn úr með-
ferð fyrir áfengis- og pillusjúklinga
þegar þau kynntust. Kata var úr
öðmm heimi, sem Tommi vissi
ekki að'væri til. Hún var reglusöm,
samviskusöm og hlý. Og þau und-
ur og stórmerki gerðust að Tommi
hékk þurr. Þau felldu saman hugi
og settu upp heimili, með bömum
Kötu frá fyrra hjónabandi. Tommi
fékk sér vinnu sem hann hefur
gegnt af samviskusemi. Sfðan em
liðin tvö ár og enn er Tommi þurr
og enn er Tommi í vinnu.
Gleði og sorg
Heimilishaldið hefur gengið vel
en yfir því hefur þó hvílt nokkur
skuggi. Þau Tommi og Kata vissu
sem var að Tommi átti ýmsa óupp-
gerða reikninga við þjóðfélagið.
Þeir reikningar vom nokkuð háir,
hljóðuðu meðal annars uppá
líkamsárásir. Það var alveg eins
líklegt að gjaldið yrði fangelsi í
lengri eða skemmri tíma. Þótt
Tommi fyndi ekki hjá sér neina
löngun til að hverfa til fyrra lífem-
is, þvert á móti, var líf hans þó ekki
alveg eins og venjulegs heimilis-
föður. Ógreiddu reikningamir
gerðu það að verkum að hann veir
hlédrægur og dulur og bléuidaði
lítið geði við vinnufélaga sína ann-
að en bjóða góðan daginn og
spjalla kímnske lítillega um dægur-
mál.
Þar kom að mál hcins var tekið
fyrir í Sakadómi. í dóminum féllu
þung orð í garð Tomma og hann
átti hvert einasta þeirra skilið. En
sakadómari kaus að taka tillit til
aðstæðna eins og þær em í dag.
Með tilliti til þess að Tommi hafði
ekkert brotið af sér í tæp fjögur ár,
var hættur drykkju og lyfjaáti,
hafði stofnað heimili og stundaði
vinnu £if samviskusemi ákvað hann
að dómurinn yrði skilorðsbundinn
í þrjú ár. Það þýðir að Tommi þarf
ekki að fara í fangelsi. Ef hcinn hag-
ar sér eins og maður í þrjú ár, er
hann laus allra mála. Ef hann hins-
vegar brýtur eitthvað af sér á þessu
tímabili verður hann að afplána
þennan dóm í fangelsi, til viðbótar
við þá refsingu sem hcinn fær fyrir
nýja brotið.
Tommi og Kata vom í sjöunda
himni. Þau höfðu unnið eins og
þrælar og Tommi var búinn að
greiða upp skuldir og sektir sem
höfðu Scifnast á hann meðan hann
var í óreglunni. Þau stóðu bara
bærilega og nú þegcir þau sáu
framá að Tommi gæti haidið áfram
að vinna urðu þau þeirrar lukku
aðnjótandi að geta, eins og hver
önnur ung hjón, byrjað að kaupa
með afborgunum. Þau endumýj-
uðu ýmis húsgögn og keyptu sér
bfl. En Adam var ekki lengi í Para-
dís. Saksóknari áfrýjaði dóminum.
Málið fór fyrir Hæstarétt og þar var
úrskurðað að Tommi skyldi fara í
fangelsi í tíu mánuði.
Tveir af fimm hæstaréttardóm-
umm skiluðu sératkvæði. Þar var
lagt til að refsingin yrði þyngd í 18
mánuði EN yrði skilorðsbundin í
fimm ár. En tveir af fimm er ekki
nóg. Lögfræðingur Tomma leitaði
til fullnustumatsnefndar, um náð-
un, en fékk afsvar í fyrstu. Nefndin
hefur hinsvegar fallist á að taka
málið fyrir aftur og hlýða á rök-
stuðning lögfræðingsins.
Eina lífið
Nú sitja Tommi og Kata og bíða
þess sem verða vill. Er Tommi bit-
ur yfir að málið skyldi snýast svona
honum í óhag? ,£g hef nú varla
mikinn rétt til að vera bitur.eins og
ég hef hagað mér. Tíu mánaða
fangelsi er svo sem ekki þungur
dómur miðað við það sem ég hef
gert af mér. Við höfðum samt von-
að að miðað við hvað aðstæður
eru breyttar slyppi ég með skil-
orðsbundinn dóm. Við höldum
auðvitað ennþá í þá von að fulln-
ustumatsnefnd fallist á að dómur-
inn verði skilorðsbundinn."
„Hvernig kanntu við þitt nýja
líf?“
,ÁIýja? Ég veit ekki nema þetta
sé það eina sem ég hef átt. Þegar ég
hugsa um það sem ég hef gert þá
finnst mér eins og það sé einhver
annar maður. Það cif því sem ég
man, vel að merkja. Það eru langir
auðir kaflar semtfg man ekkert eft-
ir, þegar ég var í brennivíninu og
pillunum. Það sem ég man eða
rámar í, er flest heldur óskemmti-
legt. Ég hef til dæmis andstyggð á
ofbeldi. Það hljómar sjálfsagt
skringilega og eins og hræsni, eftir
það sem á undan er gengið, en það
er nú samt satt. Ég hef aldrei gert
flugu mein þegar ég hef verið með
sjálfum mér. Það var þegar ég var
orðinn nær vitlaus af dópi og
svefnleysi sem ég framdi þessi of-
beldisverk. Ég skammast mín fýrir
margt sem ég hef gert á lífsleiðinni,
en ekkert meira en þau. Auðvitað á
ég skilið að hljóta refsingu fýrir
þau.
Þessvegna var það að þegar skil-
orðsbundni dómurinn féll fannst
mér eins og létt væri af mér þungu
fargi. Það var eins og opnuðust fyr-
ir mér einhverjar dyr og ég sæi
framtíð fyrir mér. Það er nokkuð
sem ég hef cfldrei átt áður. Ég fann
sjálfur hvað það urðu miklar breyt-
ingar á mér og aðrir höfðu orð á því
líka. Fram að því hafði ég lítið farið
annað en milli heimilis og vinnu.
Nú fór ég á bílasölur og í búðir,
eins og venjulegur maður. Ég fór
líka að tala á fundum og átti miklu
léttara með að umgangast vinnufé-
laga mína. Þeir vissu raunar ekkert
um feril minn (og vita ekki enn), en
ég vissi sjálfur upp á mig sökina. Ég
gerði mér satt að segja ekki grein
fyrir hvað það hafði bælt mig, fyrr
en þessi dómur féll.“
Ægilegt áfall
„Hvemig væð þér þá við þegar
Hæstiréttur úrskurðaði að þú
skyldir fara í fangelsi?"
,,Ja, það var náttúrlega ægilegt
áfall fyrir okkur bæði. Þær áætlanir
sem við vomm búin að gera guf-
uðu auðvitað upp og óvissan er
aftur tekin við. Nú verðum við bara
að bíða og vona“.
„Hvernig heldur þú að fari með
ykkur Kötu; hvað um vinnuna,
heldurðu að þú dettir cfltur í
brennivín og pillur?"
„Ég veit það ekki. Við Kata höf-
um að vísu rætt um þetta, en bara
lauslega því við viljum ekki gefa
upp alla von. Ég er staðráðinn í að
bíta á jaxlinn, ef til kemur,og fcu-a
ekki í sama farið aftur. Mig hryllir
svo við fortíðinni að ég er ekkert
frá því að það takist. Ég vona það
allavega. Hvað vinnuna snertir þá
býst ég ekki við að ég gæti farið í
hana aftur, jafnvel þótt þeir viidu
taka við mér. Þeir vita ekkert um
fortíð mína þar og ég hef getað
umgengist þá svona eins og jcifn-
ingi. Ég efast um að ég treysti mér
til að fara þangað aftur, úr fcingelsi.
24 HELGARPÓSTURiNN