Helgarpósturinn - 31.05.1984, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSÝN
Tapið á þeirri Listahátíð sem nú fer í hönd í
Reykjavík verður ekki undir tveimur millj-
ónum, að því er kemur frcim í nýrri kostn-
aðaráætlun sem framkvæmdastjóri hátíð-
arinnar lagði fram á fundi framkvæmda-
stjórnar hennar á dögunum. Þessi áætlun
hefur þann fyrirvara að hún stenst því að-
eins að allt prógrammið - vel yfir hundrað
mismuncmdi atriði - gcingi eins og vel má
við una. Ef ekki, þá er vitað mál að tapið
verður meira.
Sá lífsneisti sem Listahátíð hefur verið
íslendingum glæðist fráleitt við þessar
spár. Reyndar eru famar að heyrast hávær-
ar raddir þess efnis að hátíðin sé í eiginlegri
lífshættu. Tap á hverri Listahátíðinni á fæt-
ur annarri sé ekki pólitískt verjandi.
Þetta er í áttunda sinn sem Listahátíð er
haldin í Reykjavík. Hún hefur verið haldin
annað hvert ár frá 1970. Umfang hennar
hefur farið jcifnt og þétt vaxandi á þessum
sextán árum. Hún hefur aðeins tvisvar sinn-
um skilað hagnaði. Það gerðist árin 1972 og
1978. í bæði skiptin höluðu frægar rokk-
grúppur mest inn. Nú er hinsvegar engri
slíkri til að dreifa!
Samkvæmt lögum styrkja ríki og borg
þessa starfsemi, en að öðru leyti á hún að
standa undir sér fjárhagslega. Styrkir ríkis
og borgar eru jafnháir, og þegcir menningar-
aukinnhefur komið út með tapihcifaþessir
aðilar bundist samningi um að greiða hann
upp með jafnháum framlögum. Styrkir ríkis
og borgar nema nú samtals 526 þúsundum
króna, sem er svipað og verið hefur síðustu
hátíðir gagnvcirt verðbólgu. Engu að síður
var ljóst fyrir þessa hátíð, að svo er hún
orðin mikil umleikis, að styrkur hins opin-
bera dugði ekki einu sinni til að starta sjálfu
skrifstofuhaldinu með tveimur starfsmönn-
um í fullu starfi. Það var því að núverandi
framkvæmdastjóri hátíðarinnar, Bjami
Ólafsson, reyndi að ,hysja þessa upphæð
upp með brögðum," að eigin sögn. Og það
tókst honum, svo mjög að hvor aðili um sig
hækkaði framlag sitt upp í 330 þúsund, sem
alls hefði aðeins numið 263 þúsundum per
aðila.
Lítum aðeins á valdapýramída Listahá-
tíðcir áður en lengra er lesið: Efst trónar
svonefnt fuitrúaráð hátíðarinnar. Þar í hóp
Tap Listahátíðar minnst 2 milljónir
• Breska sendiráðið fellur frá
fjárhagsstuðningi uegna komu
Fílharmóníunnar...
eru valdir alls um tuttugu aðilar af ríki og
borg, sem eru, fyrir utan aðila frá þeim,
fulltrúar ýmissa listafélaga, gallería og ann-
arra menningarhúsa, svo sem leikhúsa. For-
mannsstól ráðsins sitja menntamálaráð-
herra og borgarstjóri til skiptis. Þetta ráð er
„afar hátíðlegt í störfum þegar það kemur
saman einu sinni á ári,“ segir starfsmaður
hjá Reykjavíkurborg sem fylgst hefur með
hópnum. Framkvæmdaráð velur siðcin þrjá
menn í framkvæmdastjóm fyrir hverja há-
tíð en riki og borg velja sinn aðilann hvort.
Framkvæmdastjórn sér um og er ábyrg fyrir
dagskrá hátíðarinnar. Hana skipa alla jaina
listcimenn að mestum hluta, svo og menn-
ingarhaukar. Það er loks verk framkvæmda-
stjórnar að auglýsa í fjölmiðlum eftir frcim-
kvæmdastjóra Listahátíðar, sem þar með
heitir embætti. Hann er annar fastra starfs-
manna Listahátíðar, hinn er ritari.
Listahátíð er fyrst og síðast fjárhags-
dæmi. Henni ber að skila á núlli og list-
fræðilegar ákvarðanir eiga að miðast við
það. Það er Mammon sem leiðir listagyðj-
una, en ekki öfugt. Þetta er fyrsta boðorðið,
en það hefur alloft verið brotið, eins og fyrr
greinir.
Og svo verður enn núna. ÖIl dagskrár-
atriði ásamt starfsmannahaldi kosta þessa
Listahátíð, sem nú er að byrja, á bilinu tólf
til þrettán milljónir króna. Að sögn Bjarna
Ólafssonar má þó vera að þessi tala rokki
á einni milljón. Hinsvegar segir hann útilok-
að annað en að minnsta kosti tveggja millj-
óna króna halli verði á fyrirtækinu í ár.
Aldrei áður hefur hcilli Listahátíðar verið
áætlaður með þessum hætti, en Bjami segir
HP: „Þetta er aðeins raunhæft litið á málið.
Það er óþarfi að fela það sem hvort eð er á
eftir að koma í Ijós.“
Áætlaður halli stafar mestmegnis af hing-
aðkomu ensku Fílhannóníunnar, sem er
eftir Sigmund Erni Rúnarsson
stærsti liður hátíðcirinncU'. Kostnaðurinn
vegna komu hennar hefur fengist niður í
tvær og hálfa milljón. En hún átti að kosta
mun minna. Samkvæmt upplýsingum HP
var breska sendiráðið búið að lofa stuðn-
ingi við þessi menningarsamskipti, en féll
frá honum fyrir fáeinum vikum, vegna þess
að forráðamönnum þess fcinnst ekki vera
nógu mikið af bresku efni á efnisskrá hljóm-
sveitarinnar á þeim tveimur konsertum
sem hún kemur til með að halda hérlendis.
Annað glæsilegasta atriði hátiðarinnar,
koma hins rómaða Comédie Frcincaise, féll
um sjálft sig vegna örðugleika í tímasetn-
ingu. Koma þess Ieikhúss hefði kostað eina
milljón slétta, og þykir ljóst að fyrirhugaðcir
tvær sýningar þess hérlendis hefðu engcin
veginn getað staðið undir þeirri upphæð að
fullu. Tap Listahátíðar hefði þar með orðið
enn meira en nú þykir víst að það verði.
Pólitískur feluleikur hefur vitaskuld verið
settur upp bcikatil í öllu þessu máli. Davíð
Oddsson og flokksbræður hans í borgcir-
stjórn höfðu gagniýnt framkvæmd Lista-
hátíðcú í tíð vinstrimeirihlutans gríðarlega
' fyrir fjáraustur og óráðsíu. Borgcirstjórinn
tilkynnti fyrir þessa Listahátíð að hún yrði
ekki rekin með tapi, enda ætti annað að
vera auðvelt. Hann rak vinstra „óráðsíu-
liðið" á burt úr þeim hluta menningarauk-
ans sem borgin ræður, og setti þar Hrafn
Gunnlaugsson fremstan í flokk í staðinn.Á
nýlegum fundi framkvæmdastjómar Lista-
hátíðar, þar sem framkvæmdastjórinn
skýrði út fyrir mönnum tapspár sínar, mun
Davíð hafa orðið býsna reiður, og þá eink-
um Hrafni. Borgarstjórinn kemur náttúr-
lega til með að eiga erfitt með að réttlæta
þetta tap ársins og verður að líkindum for-
vitnilegt að fylgjast með málsvöm hans á
næstu dögum í því efni.
„Það er ömggt mál að framtíð Listahátíð-
cir er í hættu," segir núvercindi fram-
kvæmdastjóri hennar ,JEf tapið verður
meira en útlit er fyrir, þarf að fara að finna
nýtt form fyrir þennan listapóst."
ERLEND YFIRSYN
Kanslarinn
og forsetinn eru
sStaðráðnir í að
fjörga
\ Efnahagsbandalagið.
Evrópa fær um óháða stef numótun
er markmið Kohls og Mitterrands
Æðstu menn ríkisstjóma Frakklands og
Vestur-Þýskalands em sinn af hvom póli-
tísku sauðahúsi. Francois Mitterrand Frakk-
landsforseti er foringi franska sósíalista-
flokksins og hefur þrjá ráðherra frá komm-
únistum í stjóm sinni. Helmut Kohl, kansl-
ari Vestur-Þýskalands, er kristilegur demó-
krati og sameinar í stjóm sinni þrjá flokka
sem spanna stjómmálalitróf landsins frá
miðju til hægri. En ekki gengur hnífurinn á
milli Kohls og Mitterrands í innilegu fóst-
bræðrcúagi þeirra að gera sameiginlegt átak
til að rífa Vestur-Evrópu upp úr doða
sundrungar, sem á síðustu missemm hefur
sett svip á Efnahagsbandalag Evrópu, og
hefja híma þar með til aukinna áhrifa á al-
þjóðavettvangi.
Tvær meginástæður valda því, að Kohl
og Mitterrand hafa á siðustu dögum kunn-
gert ásetning sinn að vinna saman að vest-
ur-evrópskri einingu, sem verði svo öflug
að pólitískra og efnahagslegra áhrifa henn-
ar gæti í framvindu heimsmála. Önnur er
sjálfheldan í skiptum risaveldanna. Stjómir
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna ræðast
ekki lengur við, heldur skiptast á illyrðum
einum. Ríki Vestur-Evrópu, og Vestur-
Þýskcúcmd þar fremst í flokki, em staðráðin
í að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að
viðhalda árangri slökunarstefnu fyrri ára í
skiptum sínum við ríki Austur-Evrópu vest-
an Sovétríkjanna.
Hin ástæðan er, að kreppa undanfarinna
ára hefur leitt í ljós, að Efnahagsbandalagið
er ekki í núverandi mynd fært um að veita
hagkerfum landa Vestur-Evrópu næga við-
spymu til að halda sínu í heimsviðskiptum,
og þá sérstaklega í vaxtargreinum hátækni-
iðnaðar, gagnvart hagkerfum stóm mark-
aðsheildanna, Bandaríkjanna og Japans.
Einkum hefur þetta orðið Vestur-Evrópu
tilfinnanlegt, síðan Ronald Recigcm komst til
valda í Bandaríkjunum og tók upp efna-
hagsstefnu sem tekur einhliða mið af
þröngum, bandarískum hagsmunum og
lætur sig litlu eða engu varða þótt þar með
sé aukið á efnahagserfiðleika nánustu
bandamanna.
Á síðasta fundi þings Efnahagsbcmda-
lagsríkja í Strasbourg í siðustu viku, loka-
fundi Evrópuþingsins fyrir kosningar 17.
júní, tók Mitterrand forseti til máls og
kynnti bingheimi stefnuyfirlýsingu um að
færa vesturevrópska einingu, áhrifamátt og
velmegun á nýtt og hærra stig með því að
ummynda Efnahagsbandalagið í eina órofa
heild, ekki aðeins í viðskiptamálum heldur
einnig í efnahagsmálum, atvinnuþróun, ut-
anríkisstefnu og öiyggisráðstöfunum. Eftir
fund með Frakklcmdsforseta í þessari viku
tók Kohl kanslari eindregið undir boðskap
hans og hét fullum stuðningi stjómar sinn-
ar við að hrinda honum í framkvæmd.
Ógöngurnar sem Efnahagsbandalagið
hefur ratað í, vegna togstreitu meginlands-
ríkja við Bretland um fjárframlög í sameig-
inlegan sjóð bandalagsins, mynda baksvið
tillagna Mitterrands. Megintillaga hans er
sú, að ákveðið verði að taka stofnsamning
EBE til endurskoðunar í því skyni að koma
á sannri einingu Vestur-Evrópu og binda
þar með enda á stöðnun bandalagsins. Ein-
ingin á ekki aðeins að ná til verslunarvið-
skipta, heldur einnig taka til pólitískra úr-
lausnarefna á sviði atvinnumála, tækniþró-
unar, menntamála og landvama. Mitter-
rand viðurkennir að síðastnefndi mála-
flokkurinn verði örðugur viðfangs, en ekki
megi láta það aftra sér, sameiginleg örygg-
isstefna sé ómissandi fyrir sameinaða Vest-
ur-Evrópu.
Mitterrand tók sérstaklega fram, að sam-
eining að því mcúki sem fyrir frönsku
stjórninni vakir, hefði í för með sér að neit-
unarvaldið, sem gerir einstökum aðildar-
ríkjum, eins og Bretum upp á síðkastið, fært
að lama ákvarðanatöku í aðkallandi málum,
hyrfi úr sögunni. Jafnframt lét hann liggja
að því, að vildu Bretar ekki sætta sig við
aukna einingu og afnám neitunarvaldsins,
yrði að tcika því að koma á tvennskonar
aðild að bandalaginu með mismunandi
skuldbindingum. Er þetta í samræmi við að
talsmenn stjóma meginlcúidsríkja hafa gef-
ið í skyn, að sitji Thatcher forsætisráðherra
föst við sinn keip á næsta fundi æðstu
manna EBE, sem haldinn verður í Fontaine-
bleu í Frakklandi eftir kosningarncú til Evr-
ópuþingsins, muni önnur ríki EBE hefjast
handa að efla bandalagið án aðildcú Breta
að þeirri viðleitni.
Fundurinn í Fontainebleu verður sá síð-
cisti sem Mitterrand stjómcú á franska for-
mennskutímabilinu. Þar ætlast hann til að
forustumenn hinna ríkjanna bregðist við
eftir Magnús Torfa Ólafsson
hugmyndunum sem hann setti fram í Stras-
bourg. Kohl hefur þegar látið frá sér heyra,
og eins og til að sýna að nú séu flestir
málsmetandi Vestur-Evrópumenn orðnir
gaullistar gagnvcút bandamanninum hcind-
an Atlantshafsins, tók Stoltenberg fjármála-
ráðherra hans Bandaríkjastjóm til bæna í
ræðu næsta dag. Hann gaf til kynna, að
efnahagsstefna stjómar Reagans, hömlu-
laus greiðsluhalli ríkissjóðs Bcúidcúíkjcinna
og hávextir sem cif honum stcifa, væri
mesta ógn sem nú steðjaði að viðleitni jafnt
iðnríkja Vestur-Evrópu sem þróunarland-
anna að vinna sig fram úr vandanum sem
efnahagssamdráttur undanfarinna ára læt-
ur eftir sig. Gerhcúd Stoltenberg er sá af
yngri kynslóð forustumanna í Kristilega
demókrataflokknum, sem langlíklegastur
er til að taka við af Kohl kanslara, þegar
hann dregur sig í hlé.
Willy Brandt og stjóm hans, skipuð
sósícddemókrötum og frjálsum demókröt-
um, kom á „austurstefnunni,“ fullu stjóm-
málasambandi og viðtækum samskiptum
við ríki Austur-Evrópu vestan Sovétríkj-
anna, í harðri andstöðu yið kristilegu flokk-
ana. Nú er stjómarforustan í höndum þeirra
flokka, en „austurstefnan" er föst í sessi og
ófrávíkjanleg. Innsigli var sett á vestur-
þýska þjóðareiningu um stefnuna, þegar
sjálfur Frsúiz-Josef Strauss fór til Austur-
Þýskzúemds í boði Erichs Honeckers, forseta
og flokksforingja, og beitti sér fyrir að vest-
ur-þýskir bankar sameinuðust um að veita
Austur-Þýskalandi stórlán.
í öðmm Vestur-Evrópulöndum, einkum
Frakklandi, em látnar í Ijós áhyggjur af að
hlutleýsisstefna og óraunhæfir sameiningar-
draumcú séu að ná sterkum tökum á Vest-
ur-Þjóðverjum. Eina úrræðið sem að gagni
kemur við slíkum tilhneigingum er að dómi
Frakka að efla Vestur-Evrópu sem heild, að
því marki að hún sé fær um að styrkja
tengslin við þjóðir Autur-Evrópu og auð-
velda þeim að spyma gegn sovéska okinu,
jafnframt því sem leitast er við að fá sovét-
stjórnina til að viðurkenna í verki að það sé
henni í hag að Austur-Evrópa sé ekki eins
og púðurtunna, þar sem einhversstaðar
verður sprenging á áratugar fresti.
6 HELGARPÓSTURINN