Helgarpósturinn - 21.06.1984, Blaðsíða 7

NÆRMYND
Erlendur Einarsson er
fæddur 30. mars 1921
í Vík í Mýrdal, sonur
hjónanna Einars Erlendssonar og
Þorgerðar Jónsdóttur. Faðir hans
var starfsmaður Kaupfélags
Skaítfellinga og þau Þorgerður
áttu mikið myndarheimili. Á
þeim árum tóku bömin snemma
þátt í lífsbaráttunni og Erlendur
kynntist ungur störfum til sjávar
og sveita. Hann var í sveit að Sól-
heimum í Mýrdcil frá sex til tólf
ára, og var níu ára þegar hann fór
í sinn fyrsta róður. Um það hefur
hann sagt:
, ,Það var erfitt að stunda sjóinn
í Vík á árabátunum. Hafnlaus
strönd og beina línu í suður; haf
og ekkert nema haf alla leið
að Suðurskautslandinu. Brimið
stundum ofsalegt og sjóslys tíð.“
Hann var heldur ekki gamall
þegar hann byrjaði að veiða fýl
og lunda og renna fyrir sjóbirting
og í dag reynir hann að komast á
hverju ári austur í Landbrot til að
renna fyrir sjóbirting. Erlendur
gekk í bama- og unglingaskóla í
Vík og meðal skólasystkina hans
þar var Svala Magnúsdóttir sem
er einu ári eldri en hann. Síðar
vann hún með honum, bæði í
kaupfélaginu og í vegavinnu.
„Eg man eftir að Erlendi gekk
vel að læra, hann var alltaf með
bestu nemendunum. Hann var
fjörugur og góður félagi og tók
þátt í öllum leikjum, en var samt
alltaf mjög prúður og aldrei með
neina hrekki. Þegar ég var fimm-
tán ára var ég ráðskona í vega-
vinnu part úr sumri og þá var
Erlendur „kúskur", sem kallað
var, hann teymdi hestana sem
drógu vagnana með ofaníburð-
inum. Síðan unnum við saman í
kaupfélaginu. Hann þótti sam-
viskusamur í öllu sem hcinn tók
sér fyrir hendur og það var gott
að vinna með honum. Hann var
líka mjög myndarlegur piltur
þegar hann fór að stækka og ég-
held að flestar stelpurnar hafi
verið skotnar í honum.“
Erlendur var fimmtán
ára gamall þegar
hann réðst til kaupfé-
lagsins. Hann hafði þá lokið
tveggja ára námi í unglingaskól-
anum og frekari menntun var
ekki að fá í Vík. Hjá kaupfélaginu
vann hann til átján ára aldurs en
þá fór hann í Samvinnuskólann.
Sú menntun sem hann hafði hlot-
ið í Vík var ekki ýkja mikill undir-
búningur undir Samvinnuskól-
ann því flestir nemendur þar áttu
lengra nám að baki en hann,
margir komu frá Laugarvatni.
Hermann Þorsteinsson, sem nú
stýrir lífeyrissjóði Sambandsins,
var skólabróðir Erlendar í Sam-
vinnuskólanum og þeir hafa ver-
ið góðir vinir síðan og starfað
mikið saman.
„Erlendur var ekki mjög skóla-
genginn þegar við byrjuðum í
Samvinnuskólanum. En hann var
mjög þroskaður, enda hafði hann
þá í mörg ár stundað vinnu eins
og fulltfða maður. Hann var
svona eins og vel mannaður
óspilltur sveitamaður. Hann
stundaði námið af alvöru og
áhuga, enda varð hann okkar
dúx. Maður tók strax eftir
Erlendi. Bæði var hann mjög
myndarlegur ungur maður og
eins var hann hress og góður
félagi. Hann varð hvers manns
hugljúfi í skólanum."
Þau þrjú ár sem Erlendur var í
Samvinnuskólanum vann hann í
kaupfélaginu í sumarfríum sín-
um. Á þeim árum var ekki til hinn
húðskammaði Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna og ef menn
Erlendur Einarsson
eftir Óla Tynes teikning Ólafur Pétursson
Erlendur Einarsson hefur verið forstjóri Sambands
íslenskra samvinnufélaga um tœplega þrjátíu ára
skeið. Undir hans stjórn hefur Sambandið orðið að
risaveldi í íslensku efnahagslífi og svo áhrifamikið að
ýmsum þykirnóg um. Það hefurþó verið hljóðara um
persónu Erlendar en margra þeirra sem með minni
völd fara. Það þótti því tilhlýðilegt og tímabœrt að
Helgarpósturinn reyndi að gera nœrmynd afmannin-
um Erlendi Einarssyni.
ætluðu að komast til mennta
urðu þeir í flestum tilfellum að
standa sjálfir undir kostnaðinum.
Það gerði Erlendur og lauk nám-
inu árið 1941. Árið eftir fór hann
að vinna hjá Landsbankanum og
flutti þá til Reykjavíkur.
Erlendur var nú orðinn tvítug-
ur og þess voru farin að sjást
greinileg merki að hann myndi að
öllum líkindum komast lengra en
flestir samferðamenn hans. Það
má líklega segja að í Landsbank-
anum hafi framtíð Erlendar ráð-
ist. Það VcU þar sem hann kynnt-
ist Vilhjálmi Þór og Vilhjálmur
komst fljótlega að þeirri niður-
stöðu að þarna færi ungur maður
sem vert væri að gefa gætur.
Hann átti stóran þátt í að Lands-
bankinn veitti Erlendi styrk til
náms í Bandaríkjunum og Er-
lendur varði árunum 1944 og
1945 við nám og störí hjá First
National City Bank og American
Institute of Banking. Að því loknu
sneri hann heim til íslands og hóf
aftur störf hjá Landsbankanum.
Pað er óhætt að segja
að Erlendur hafi
orðið nokkurskonar
skjólstæðingur Vilhjálms Þórs,“
segir einn af viðmælendum Helg-
arpóstsins. „Það sést bæði á
námsstyrknum og svo því sem á
eftir fór. Erlendur eignaðist
nokkra öfundarmenn útaf þessu,
menn sem voru búnir að vinna
lengi við bankann og þótti þess-
um stráklingi gert heldur hátt
undir höfði. En það þorði enginn
að blaka við honum hendi því
það kærði sig enginn um að
lenda upp á kant við Vilhjálm
Þór.“
Yfirleitt Scundi Erlendi þó vel
við samstarfsfólk sitt í Lands-
bankanum. „Hann var cifskaplega
þægilegur í umgengni, blátt
áfram og hjálpsamur," segir kona
sem vann í bankcinum á þessum
árum. „Hann kom ekki inn sem
neinn erfðaprins en hann var
glettilega glöggur og það var
fljótt tekið eftir honum. Og svo
var hann svo ansi myndarlegur.
Ef hann hefði ekki farið yfir til SÍS
væri hann örugglega orðinn
seðlabankastjóri eða ráðherra
eða eitthvað slíkt."
En það átti ekki fyrir Erlendi að
liggja að ílendast hjá Landsbank-
anum. Samvinnuhreyfingin hafði
um nokkurt skeið velt þvi fyrir
sér að hef ja einhverskonar trygg-
ingastarfsemi. Framan af var tal-
að um að hcifa sérstaka trygg-
ingadeild í Sambandinu en það
varð ofaná að stofna sérstakt og
sjálfstætt tryggingafélag. Sér-
stakt og sjálfstætt tryggingafélag
þurfti auðvitað sérstakan for-
stjóra og Vilhjálmur Þór kippti
Erlendi út úr Landsbankanum.
Hann var settur um borð í kola-
skip á leið til Englands og þar var
hann við nám í vátryggingum, í
Manchester og London. Sam-
vinnutryggingar voru stofnaðar
1. september 1946 og Erlendur
Vcir orðinn forstjóri, tuttugu og
fimm ára gamall.
Það var með þessa
upphefð eins og í
Landsbankanum;
hjá Sambandinu unnu menn sem
áttu erfitt með að sætta sig við að
kornungur maður skyldi hljóta
hana. Þeim þótti sem þessi
framagosi væri betur geymdur
bakvið búðarborðið í Vík. En var
það taumlaus metnaðargimi sem
hafði fleytt Erlendi upp í stólinn?
Sjálfur hefur hann sagt: „Ég
hafði ekki stóra drauma um eitt-
hvert ákveðið ævistarí þegar ég
var að alast upp í Vík. Ef aðstæð-
ur hefðu leyft og ég hefði haft
tækifæri til langskólanáms, hefði
hugurinn trúlega staðið til náms í
læknisfræði."
,dú, hann er sjálfsagt metnað-
argjarn," segir Hermann Þor-
steinsson, „en ekki bara fyrir
sjálfan sig. Hann hefur metnað
fyrir hönd Sambandsins og ís-
lands ekki síður en fyrir sína eig-
in. Ég veit ekki til þess að hann
hafi troðið nokkrum manni um
tær vegna metnaðargimi."
Aðrir viðmælendur Helgar-
póstsins vom nokkuð sömu
skoðunar. Vissulega væri Erlend-
ur metnaðargjam en þó f jarri því
að vera af þeirri tegund sem
kraflar sig upp metorðastigann
með klóm og kjafti.
„Hann er sjálfsagt nokkuð
HELGARPÓSTURINN 7