Helgarpósturinn - 05.09.1985, Page 9

Guðrún Helgadóttir: „Forysta Alþýðu-
bandalagsins veður áfram án þess að
taka tillit til annarra flokksmanna."
Rannveig Traustadóttir: „Meginmarkmið
nefndarinnar var að vekja umræðu innan
flokksins um vanda hans."
Kristín Á. Óiafsdóttir: „Alþýðubanda-
lagið hefur ekki haft þann kraft sem
skyldi til að standa gegn árásum hægri
aflanna á lífskjör fólks í landinu."
Alþýðubandalagsins var samþykkt
að senda ályktanir „mæðranefnd-
ar“ til Æskulýðsfylkingarinnar til
umfjöllunar og síðan aftur til fram-
kvæmdastjórnar. Ályktun „mæðra-
nefndar1' er fyrst og fremst hugsuð
sem innanflokksplagg sem veki
flokksmenn til umhugsunar um
stöðu Alþýðubandalagsins nú og
ábendingar um leiðir út úr ógöng-
um flokksins. Þótt nefndin sé upp-
haflega sett á laggirnar með það fyr-
ir augum að glæða áhuga ungs fólks
á Alþýðubandalaginu, undirstrika
nefndarmenn það mjög sterkt að
þarna sé stærra vandamál á ferð-
inni, nefnilega staða flokksins í
heild. En hve mikilvægt er þá plagg-
ið og hvaða hugmyndum og nýjum
straumum dregur það dám af?
I fyrsta lagi er ályktunin skrifuð af
þremur frammákonum í Alþýðu-
bandalaginu, Guðrúnu Helgadóttur,
fyrrum borgarfulltrúa flokksins og
alþingismanni sem hve ötulast hef-
ur velgt karlpeningi flokksforyst-
unnar undir uggum í ræðu og riti,
Kristínu Á. Ólafsdóttur sem hefur
verið starfsmaður flokksins um ára-
bil og Rannveigu Traustadóttur sem
er bæjarfulltrúi Alþýðubandalags-
ins í Hafnarfirði. Hrannar Arnarson
(sem er sonur Kristínar Á. Ólafsdótt-
ur) er formaður Æskulýðsfylkingar
flokksins í Reykjavík. Það broslega
við þessa nefnd er náttúrulega að i
henni situr sjálfur formaðurinn
Svavar Gestsson, sem í augum
margra flokksmanna er orðinn sam-
nefnari fyrir karla- og afturhaldsöfl
Alþýðubandalagsins. Svavar dró sig
hins vegar fljótlega út úr störfum
nefndarinnar, sem hann að öllum
líkindum sársér eftir að loknum
lestri á niðurstöðum hennar þar
sem spjótunum er fyrst og fremst
beint að forystusveit flokksins undir
hans stjórn.
Pólitísk samstaða í gerjun
Það sem er kannski athyglis-
verðast við ályktun „mæðranefnd-
ar“ er að hún endurspeglar pólitíska
samstöðu sem er í gerjun innan
flokksins og kann að reynast
„gömlu" valdaklíku flokksins
skeinuhætt. Andspyrnuhreyfingin
er samansett af þremur hópum:
Kvennahreyfingu flokksins, Þjóð-
viljamönnum og unga fólkinu í
Æskulýðsfylkingunni. Flokks-
bundnir kvenmenn í Alþýðubanda-
laginu hafa þjappast saman á síð-
ustu misserum og láta meira í sér
heyra út á við; í því sambandi má t.d.
nefna greinar Guðrúnar Helgadótt-
ur í Þjóðviljanum. Gagnrýni kvenn-
anna á valdhafa flokksins er í stuttu
máli sú, að fáir karlar „plotti" í
skúmaskotum og komi síðan ábúð-
arfullir fram fyrir skjöldu og sefi
stelpurnar og aðra gagnrýnendur í
föðurlegum áminningartóni. Allri
raunhæfri og virkri þátttöku
kvenna í flokknum sé haldið niðri
„sérstaklega ef um efstu áhrifastöð-
ur er að ræða".
Guðrún Helgadóttir segir við HP:
„Sami sjúkdómur hrjáir Alþýðu-
bandalagið og aðra flokka; valdið
safnast á fárra hendur. Forystan
veður áfram án þess að taka tillit til
annarra flokksmanna." Konurnar
hafa einnig þungar áhyggjur af því
að karlasveit Alþýðubandalagsins
sé gamaldags í hugsun, talsmáta og
framkomu. Ein frammákona innan
Alþýðubandalagsins segir við HP:
„Þegar Steingrímur Sigfússon kom
suður á þing, hélt ég að nú bættist
ungur, nútímalegur maður við þing-
flokk Alþýðubandalagsins. En hann
var alveg jafn aldraður í hugsun og
fasi og hinir skarfarnir. Hann er
meira að segja hagmæltur upp á
gamla móðinn!"
Eftir að Einar Karl Haraldsson
hætti sem ritstjóri Þjóðviljans fengu
ung og ný öfl lausan tauminn á blað-
inu. Áð vísu hafði Olafur Ragnar
Grímsson fengið að leika lausum
hala síðustu valdamánuði Einars
Karls og hleypti nýju lífi í blaðið. En
það var fyrst þegar Össur Skarphéd-
insson varð ritstjóri blaðsins og
Oskar Gudmundson ritstjórnarfull-
trúi, að blaðið gerðist gagnrýnin og
sjálfstæð rödd í vélasamstæðu Al-
þýðubandalagsins. Á skömmum
tíma tókst þeim félögum að reita
forystusveit ASÍ til óhaminnar reiði
og um tíma virtist ritstjórastóllinn
skekjast undir Össuri. En hann stóð
af sér hræringarnar og margar aðr-
ar atlögur hafa verið gerðar til höf-
uðs honum síðar, bæði leynt og
Ijóst. Össur hefur hins vegar fullan
stuðning ritstjórnar. Þjóðviljamenn
hafa einkum gagnrýnt flokksfor-
ystuna fyrir að halda umræðunni
um flokkinn niðri, að þráast við að
ljá nýjum röddum eyra og taka þátt
í valdatafli stjórnmálanna og þjóð-
lífsins á sama hátt og hver annar
kerfisflokkur. Össur Skarphéðins-
son segir t.d. í heilsíðugrein í Þjóð-
viljanum þ. 3. ágúst sl.: „Flokkur
sem ekki getur brotið stöðu sína
til mergjar og reynt að laga sig
þannig að breyttum að-
stæðum er einfaldlega orðinn
stöðnun að bráð og hans bíður þá
fátt nema hengiflugið í flaumi tím-
ans." Óskar Guðmundsson segir í
sviðsettum orðaskiptum við sjálfan
sig sem birtust í Innsýnargrein í
Þjóðviljanum þ. 24. ágúst sl.:
„Heldurðu að flokkseigendafélagið
í Alþýðubandalaginu sé í eðli sínu
öðruvísi en önnur flokkseigendafé-
lög? Það skiptir í raun og veru ekki
máli, heldur hitt hvar fólkið er,
hreyfingin, vinur. Kreppa Alþýðu-
bandalagsins er fyrst og fremst sú,
að fólkið hefur snúið sér frá því í allt-
of ríkum mæli." Öðrum finnst Al-
þýðubandalagið slappt í stjórnar-
andstöðunni. Kristín Á. Ólafsdóttir
orðar þetta þannig við HP: „Flokk-
urinn hefur ekki haft þann kraft sem
skyldi til að standa gegn árásum
hægri aflanna á lífskjör fólksins í
landinu. En sökin er ennfremur
verkalýðshreyfingarinnar."
Ef ýmsar greinar þeirra Össurar
og Óskars undanfarna mánuði eru
grannt skoðaðar, má lesa milli lín-
anna alla þá gagnrýni sem fram
kemur á flokkinn í skorinorðri
skýrslu „mæðranefndar". Og nú er
unga fólkið á leið inn í samstöðu
kvennahreyfingar flokksins og
Þjóðviljamanna.
Hvaö gerir Svavar?
Umræðan um kreppu Alþýðu-
bandalagsins hófst reyndar hér í
Helgarpóstinum. Þ. 28. mars 1985
segir Ólafur Ragnar Grímsson í við-
tali við blaðamann HP: „Alþýðu-
bandalagið er í kreppu. Það er alveg
ljóst. Flokksforystan þarf að taka al-
varlega til heima hjá sér ef takast á
að snúa vörn í sókn." Og síðar:
„Þetta getur ekki gengið svona
lengi. Og hvort þetta þýðir uppgjör
eða ekki, skal ég ekki segja til um.“
Uppgjör eða ekki? Flokksmenn
mæna nú flestir til landsfundar Al-
þýðubandalagsins þ. 7. nóvember, á
sjálfu byltingarafmælinu rússneska.
Víst er að sá fundur mun verða
sögulegur. Sú umræða sem hefur
hafist innan Alþýðubandalagsins á
eflaust eftir að brjótast út á fullu á
landsfundinum. Guðrún Helgadótt-
ir orðar þetta eftirfarandi: „Eg tel
ekki ólíklegt að einhver tónn heyrist
á landsfundinum. Það verður ekki
lengur þolað að forystumennirnir
lesi einhverja ákveðna lesningu yfir
lýðnum. Sannleikurinn er nefnilega
sá að á landsfundi eigum við alitaf
að hlusta á hvað forystan hefur gert.
Enginn tími vinnst til almennra
umræðna."
En gagnrýnin á yfirgang flokks-
forystukarlanna takmarkast ekki
eingöngu við valdayfirráð. Hinn al-
menni flokksmaður hefur þungar
áhyggjur af dvínandi stéttarvitund
forystumanna, fölnandi hugsjóna-
eldi og baráttudoða. Að mati
margra í flokknum eru þingmenn
og fulltrúar hans í borgarstjórn og
sveitarstjórnum orðnir samdauna
kerfinu.
Mun andspyrnuhreyfingunni
vaxa fiskur um hrygg á komandi
vikum og efla hið pólitíska andóf
gegn ráðandi öflum í flokknum? Er
hugsanlegt að þessari nýju sam-
stöðu kvenna, Þjóðvilja og ungs
fólks takist að hrista og jafnvel
brjóta stoðir gamla karlakerfis-
valdsins og hvað bíöur Alþýðu-
bandalagsins þá? Er þá einnig hugs-
anlegt að hin nýja hreyfing tefli fram
formannsframbjóðanda til höfuðs
Svavari? Margir horfa til Ólafs Ragn-
ars Grímssonar í því sambandi. Eða
mun Svavar grípa þessa nýju
strauma og virkja þá í flokksvélina,
í stað þess að láta þá stífla hana?
Þessum og öðrum spurningum er
erfitt að svara á líðandi stundu. En
eitt er víst; Svavar formaður er í
mikilli klemmu þessa dagana og
hann verður að spila hyggilega úr
spilum sínum ef honum á að takast
að halda flokknum saman og efla
fylgi hans í komandi kosningum.
Skoðanakannanir, erfiðleikar í sam-
vinnu við verkalýðshreyfinguna,
vaxandi sundrung innan flokksins
og nú síðast gagnrýni „mæðra-
nefndar" eru allt talandi tákn um
erfiða tíma framundan hjá forystu-
liði Alþýðubandalagsins. En við
skulum ekki gleyma því að Svavar
og aðrir karlar í forystusveit Al-
þýðubandalagsins eiga marga leiki í
stöðunni.
Leyniskýrsla framkvæmdastjórnar
Alþýðubandalagsins
Hér á eftir fer skýrsla „mæðranefndar“ sem skipuð var af framkvæmdastjórn Alþýðubanda-
lagsins þ. 29. júlí sl. Skýrslan er birt óstytt og án athugasemda eða breytinga af hálfu HP.
NOKKUR ATRIÐI TIL UMHUGSUNAR
frá „mæðranefndinni", sem kosin var á fundi framkvæmdastjórnar 29.
júlí sl.
Verkefni nefndarinnar er að fjalla um AB og unga fólkið. Af hverju á
AB svo litlu fylgi að fagna meðal ungs fólks og hvað getur flokkurinn
gert til að ná til þessa hóps? Eftirtalin störfuðu með nefndinni: Guðrún
Helgadóttir, Kristín Ólafsdóttir, Rannveig Traustadóttir, Svavar Gestsson
og Guðný Túliníus og Hrannar Arnarson frá ÆFAB.
Hér á eftir eru „niðurstöður" nefndarinnar settar fram í þrennu lagi:
1. Af hverju á AB svo litlu fylgi að fagna meðal ungs fólks?
2. Hvað getur AB gert til að ná til ungs fólks?
3. Eftir hvaða leiðum er best að ná til unga fólksins?
I upphafi er rétt að taka fram að meginniðurstaða nefndarinnar er
sú að það vandamál sem flokkurinn stendur frammi fyrir varðandi ungt
fólk er ekki einangrað við þennan aldurshóp, heldur er hér um að ræða
vanda flokksins varðandi kjósendur almennt. Það er því nauðsynlegt að
skoða „vandamálið með unga fólkið" sem hluta af stærra vandamáli,
vandamáli sem mikilvægt er að flokkurinn skoði í heild sinni.
1. AF HVERJU Á AB SVO LITLU FYLGI AÐ FAGNA
MEÐAL UNGS FÓLKS?
— Almennt um pólitíska strauma og unga fólkið.
í dag er straumurinn til hægri og lúxusinn er í tísku. Ungt fólk vili
koma sér áfram, leggur hart að sér í námi og í atvinnulífinu, í harðri sam-
keppni hvert við annað um vel launaðar stöður, sem gefa aðgang að lúx-
usnum. Engir feitir bitar eru innan opinbera geirans lengur og því eru
það einkafyrirtækin sem ungt fólk mænir á sem framtíðarmöguleika.
Hægri öflin styðja einkafyrirtækin og stuðla þar með að því að framtíð-
ardraumarnir geti ræst.
— AB og unga fólkið.
Ungt fólk veit í raun mjög lítið um AB; stefnu flokksins, hugmynda-
fræði, baráttumál, hugsjónir o.s.frv. Flokkurinn hefur verið of upptekinn
af því að verja kerfið og fyrri gerðir sínar í ríkisstjórnum og borgarstjórn.
AB hefur ekki teflt fram sinni hugmyndafræði (sósíalismanum) gegn
hugmyndafræði hægri aflanna (frjálshyggjunni), heldur látið hægri öfl-
unum eftir að útskýra fyrir unga fólkinu hvað sósíalisminn er. Ungt fólk
hefur ekki trú á pólitískum flokkum. Flokkarnir eru, í þess augum, spillt-
ir, gamaldags, leiðinlegir og ólýðræðislegir. Sérstaklega „gömlu" kerfis-
flokkarnir. AB er þarna engin undantekning, flokkurinn er leiðinlegur,
ólýðræðislegur og staðnaður kerfisflokkur, sem fyrst og fremst eyðir
kröftum sínum í að verja það sem er eða það sem var. Sá flokkanna sem
stendur einna dyggastan vörð um kerfið eins og það er, bendir ekki fram
á veginn til nýrra möguleika eða nýrra framtíðarvona. Hefur í augum
flestra brugðist því að berjast fyrir bættum kjörum launafólks. í ofanálag
er flokkurinn karlaflokkur; þeir sem koma fram fyrir hönd flokksins eru
karlar á miðjum aldri eða þar yfir.
Þetta er sú ímynd sem ungt fólk (og annaö fólk) hefur af flokkn-
um.
Það er afar lítið í starfi flokksins og stefnumálum sem er spennandi,
skemmtilegt, nýtt, ferskt og aðlaðandi í augnm ungs fólks.
2. HVAÐ GETUR AB GERT TIL AÐ NÁ TIL UNGS FÓLKS?
— Það sem AB getur fyrst og fremst teflt fram gegn þeirri hægri hug-
myndafræði, sem nú hefur slegið í gegn, er hugsjón sósíalismans. Sá
flokkur sem hefur hugsjón sem hann trúir á, getur hrifið fjöldann
med sér. Hugsjón sósíalista um nýtt og betra samfélag jafnaðar og rétt-
lætis er okkar svar til unga fólksins.
Jafnframt er nauðsynlegt að benda á hversu mannfjandsamleg frjáls-
hyggjan er.
— AB verður að breyta starfsháttum sínum; verða lýðræðislegra,
skemmtilegra, nútímalegra o.s.frv.
— Breyta verður ímynd flokksins útávið, t.d. að fleiri komi fram fyrir
hönd flokksins en þungbúnir og ábúðarmiklir „gamlir" karlar. Ungt fólk
og konur verða að koma fram í dagsljósið.
Dæmi um misheppnaða tilraun til að breyta ímynd flokksins: Á síðasta
landsfundi voru 2 konur kosnar í stjórn ÁB, en þær hafa ekki sést né
heyrst síðan.
3. EFTIR HVAÐA LEIÐUM ER BEST AÐ NÁ TIL UNGS FÓLKS?
Nýjar leiðir — ekki hefðbundnar bæklingaútgáfur. Finna leiðir sem ná
til ungs fólks t.d. tónlist — myndbönd, eitthvað ferskt og nýtt. Fólk sem
kemur fram fyrir hönd flokksins verður að huga að málfari sínu, gamli
kansellístíllinn gengur ekki.
En umfram allt: Það þýðir ekki að setja upp leiktjóld. Ef gefa á mynd
af skemmtilegum lýðræðislegum flokki með bjarta framtíðarsýn, heil-
steypta hugmyndafræði og skýra stefnu, þá verður flokkurinn að vera
þannig í raun.
HELGARPÓSTURINN 9