Helgarpósturinn - 17.07.1986, Blaðsíða 2

UNDIR SOLINNI
Vísindin efla alla dáð
Þeir voru að útdeila styrkjum úr Vísinda-
sjóði hérna um daginn, góðir nefndarmenn
og grandvarir, samtals 43 milljónum. Vænt-
anlega renna þeir peningar óskiptir til óunn-
inna stórafreka á sviði vísindanna, tíma-
mótarannsókna, uppgötvana sem eiga eftir
að breyta rás sögunnar, ekki síður en atóm-
sprengjan, afstæðiskenningin og pé-pillan.
Náttúrlega er rétt og skylt að efla hið marg-
lofaða og sér-íslenska hugvit eftir föngum og
varla er neinn svo afturhaldssamur að hann
sjái ofsjónum yfir því að Vísindasjóður hafi
úr gnótt fjármuna að moða. Því hvað er ekki
viðkvæðið á hátíðastundum og mannamót-
um: íslenska hugvitið — það er okkar stærsta
auðlind!
Hana ber að virkja.
Athugi maður yfirlitið yfir styrkveitingar
þessa árs kennir auövitað fjölbreytilegra
grasa, og greinilegt að íslendingar eru í fram-
sókn í flestum greinum vísindanna; bæði
þeim sem flokkast undir raunvísindi og þeim
sem nefnast einu nafni hugvísindi. A kanti
raunvísindanna rannsaka menn tilaðmynda
ýmisleg smádýr sem þjóðinni eru svo kær;
Tvívarp hjá snjótittlingum, hitakærar örver-
ur í íslenskum hverum og laugum, útbreiðslu
legionella pneumophilia í stórhýsum á ís-
landi, kálfluguna og lífsferil hennar, íslenska
villiminkastofninn, lambavanhöld í sumar-
högum og júgurbólgur í kúm. Þar ráða vís-
indamenn líka í ýmsar óleystar gátur stærð-
fræðinnar; táknareikning og ólínulegar
diffurjöfnur, fágaðar keilur, vöxt Fourier-
Laplace ummyndana og gera ennfremur
löngu tímabært tölfræðilegt mat á sókn í
fiskistofna. Meðal þess sem læknar rannsaka
eru mót yfir- og leðurhúðar í lupus
eryhematosus með notkun einvirkra mót-
efna og merkjafræðileg úrvinnsla úr svefn-
heilariti. Allt saman gefur þetta fyrirheit um
að þjóðin sé ekki á flæðiskeri stödd í vísind-
unum, þráttfyrir eilífan fátæktarbarlóm í há-
skólamönnum.
Á kanti hugvísindanna eru viðfangsefnin
ekki síður merkileg, og að mínu mati
kannski ennþá merkilegri. Eða var ekki
löngu tímabært að gefa samsemd íslendinga
í Norður-Dakóta nánari gaum, eða grótesk-
um atriðum í íslendingasögum með sérstöku
tilliti til Fóstbræðrasögu, að ógleymdri tilvist
jafnvægis í líkani með framleiðslu og sköruð-
um kynslóðum (overlapping generations) og
tengslum milli félagsþroska skólabarna og
hugmynda þeirra um eigin athafnir í sam-
skiptum við kennara. Það er líka gott til þess
að hugsa að við íslendingar höfum enn ekki
gefist upp við að rannsaka tokharska hljóð-
sögu til hlítar, og ekki heldur alvarleg hegð-
unarvandkvæði í 1. bekk grunnskóla eða
túlkun íslenskra fornbókmennta í Þýska-
landi á tímabilinu 1900—1945. Og ekki eru
íslenskir vísindamenn frekar en áður bangn-
ir við að glíma við þann torskilda speking
Friedrich Hayek — enda veit ég ekki betur
en að heil rannsóknarstofnun, kennd við
löngu andaðan forsætisráðherra, fáist við
það eitt að gera kenningu hans tæra og aug-
ljósa. En hann Hannes er sumsé þarna á
blaði með vísindamönnum.
Sjálfur gleymdi ég að sækja um Vísinda-
sjóðsstyrk þetta árið, rétt einsog ég gleymi ár
eftir ár að sækja um starfslaun listamanna,
styrk úr rithöfundasjóði, leikritaskáldsstyrk
Þjóðleikhússins, íbúðina i húsi Jóns Sigurðs-
eftir Egil Helgason
sonar, samnorrænan burtfararstyrk biaða-
manna og fjölmarga aðra styrki sem ég álít
mig vera vel að kominn — tildæmis styrk til
að sækja námskeið hjá Stjórnunarfélaginu.
Og af einhverjum ástæðum ferst það alltaf
fyrir að mér séu veitt listamannalaun eða
bjartsýnisstyrkur Bröstes.
Það er náttúrlega alveg hárrétt mótbára
að ég hef ekki getið mér tilskilda prófborðs-
frægð til að verðskulda Vísindasjóðsstyrkinn
ósjálfrátt — ég er hvorki magister né doktor.
En í staðinn held ég sé ekki örgrannt um að
blundi í mér alþýðlegur fræðimaður af
gamla skólanum, innri maður sem gæti hæg-
lega fellt sig við þau örlög að sitja yfir feyskn-
um skræðum eða gulnuðum dagblöðum á
Landsbókasafni, verjandi starfskröftunum í
að skrásetja skipstapa við Snæfellsnes á öld-
inni sem leið ellega sögu hálfgleymdra kaup-
félaga í eyðifjörðum. Tæpast heid ég að Vís-
indasjóði sé stætt á því að hunsa algerlega
rannsóknarstörf af þessu tagi — slíkt er nátt-
úrlega vanvirðing við þann stóra skerf sem
alþýðulegu fræðimennirnir svokölluðu hafa
lagt til menningar okkar.
Eg hef raunar látið hugfallast, tilraunir
mínar til að grafast fyrir um það hver var
fyrsta köngurlóin hafa mætt skilningsleysi;
hvenær sú skepna barst hingað til lands —
hvort það var fyrir eða eftir kristnitöku, siða-
skipti eða tyrkjarán. Þarna hefði styrkur úr
raunvísindageira Vísindasjóðs líklega getað
skipt sköpum.
Eg er líka búinn að slá því á frest að finna
höfund Njálu, en hinsvegar fæ ég ekki séð
hvernig hugvísindageiri Vísindasjóðs gæti
varið það að synja mér styrks til að komast
að því hvenær fyrsti negrinn kom til Þing-
valla — burtséð frá vöntun á magisterspróf-
um og doktorsritgerðum. Já, ég spyr:
Hvenær kom fyrsti negrinn — Morgunblaðið
kallar fólk af þessum kynþætti reyndar
blökkumenn — til Þingvalla, Öxarviðána?
Var það fyrir eða eftir fullveldið, alþingishá-
tíðina, lýðveldið eða máski löngu fyrr eða
síðar? Nú þykja náttúrlega engin tíðindin
þótt hörundsdökkt fólk komi og dáist að hin-
um forna þingstað, en einhver var jú ábyggi-
lega fyrstur og sá á heima á spjöldum sög-
unnar.
Eða einsog sagt er á hátíðastundum,
mannamótum og tyllidögúm: VÍSINDIN
EFLA ALLA DÁÐ!
HAUKUR í HORNI
„How do you
like lceland?"
2 HELGARPÓSTURINN